Przejdź do zawartości

Mieczysław Niedziałkowski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Mieczysław Niedziałkowski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

19 września 1893
Wilno

Data i miejsce śmierci

21 czerwca 1940
Palmiry

Przynależność polityczna

Polska Partia Socjalistyczna

Odznaczenia
Order Krzyża Grunwaldu I klasy Krzyż Niepodległości Polski Podziemnej z Mieczami Krzyż Walecznych (1920–1941) Medal Zwycięstwa i Wolności 1945
Grób Mieczysława Niedziałkowskiego w Palmirach pod Warszawą

Mieczysław Niedziałkowski, pseudonim Mek (ur. 19 września 1893 w Wilnie, zm. 21 czerwca 1940 w Palmirach koło Warszawy) – polski działacz socjalistyczny (PPS), wieloletni poseł na Sejm RP (1919-1935), publicysta, komisarz cywilny przy Dowództwie Głównym Służby Zwycięstwu Polski, członek Głównej Rady Politycznej[1].

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Dzieciństwo i młodość

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w rodzinie inteligenckiej w Wilnie. Jego ojciec Konrad Bolesław w młodości należał do Międzynarodowej Socjalno-Rewolucyjnej Partii Proletariat (I Proletariat), potem poświęcił się pracy samorządowej i po 1907 był wiceprezydentem a potem prezydentem Wilna. Dwóch stryjów Niedziałkowskiego poległo w Powstaniu styczniowym. Stryj Antoni Karol był biskupem łucko-żytomierskim.

Uczył się w 1 Gimnazjum Klasycznym w Wilnie. Jako uczeń gimnazjum założył Związek Młodzieży Postępowo-Niepodległościowej, był także jego przewodniczącym. W 1910 wszedł do centralnego komitetu ZPMN.

Od 1912 studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu w Petersburgu, gdzie został prezesem Związku Młodzieży Postępowej. Po utworzeniu w grudniu 1912 Unii Stowarzyszeń Polskiej Młodzieży Postępowo-Niepodległościowej wszedł w skład Biura Wykonawczego dla stowarzyszeń działających w Cesarstwie Rosyjskim.

Po wybuchu I wojny światowej na wezwanie ZMP-N wyjechał do Warszawy i podjął pracę w Centralnym Towarzystwie Rolniczym. W 1914 wstąpił do PPS. W 1915 rozpoczął pracę w Biurze Pracy Społecznej, w tym samym roku został członkiem Warszawskiego Komitetu Okręgowego PPS. Pełnił w nim funkcję sekretarza a od 1916 przewodniczącego. Na Konferencji Centralnej PPS we wrześniu 1916 wybrany do Centralnego Komitetu Robotniczego PPS. Od 1916 uczestniczył wraz z Tomaszem Arciszewskim i Feliksem Perlem w wydawaniu legalnego pisma "Jedność Robotnicza". Wiosną 1917 aresztowany przez władze niemieckie i osadzony przejściowo na Pawiaku. Był pracownikiem Komisji Ochrony Pracy Tymczasowej Rady Stanu[2].

Dwudziestolecie międzywojenne

[edytuj | edytuj kod]

W listopadzie 1918 został naczelnikiem Wydziału Sejmowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, a od stycznia 1919 dyrektorem Biura Konstytucyjnego Prezydium Rady Ministrów. Był jednym z współautorów ordynacji wyborczej do Sejmu Ustawodawczego oraz projektu Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej przygotowanej przez rząd ludowy Jędrzeja Moraczewskiego.

W wyborach do Sejmu Ustawodawczego w wieku 25 lat wybrany posłem z listy PPS w okręgu wyborczym nr 6 (Płock). Pełnił funkcję sekretarza Sejmu. W Sejmie w maju 1919 był inicjatorem zgłoszenia przez PPS projektu Tymczasowej Ustawy Konstytucyjnej Rzeczypospolitej Polskiej. W trakcie kadencji Sejmu był sekretarzem Komisji Konstytucyjnej, oraz w lipcu 1919 został wybrany członkiem specjalnej Komisji do zbadania działalności administracji na wschodzie. W 1920 reprezentował PPS w Konwencie Seniorów Sejmu.

Jednocześnie w kwietniu 1919 na zjednoczeniowym XVI Zjeździe PPS Niedziałkowski został wybrany do Rady Naczelnej i Centralnego Komitetu Wykonawczego PPS (pełniąc te funkcje do 1939). Wszedł również do Sekretariatu Generalnego CKW i RN wraz z Jerzym Czeszejko-Sochackim i Janem Bajem. Po odejściu Czeszejko-Sochackiego w lipcu 1920 z funkcji sekretarza generalnego funkcję tę objął Mieczysław Niedziałkowski. Od 11 września 1921 do 1925 pełnił funkcję sekretarza generalnego ds. zagranicznych. Z tego tytułu uczestniczył w delegacji PPS na Kongresie założycielskim Socjalistycznej Międzynarodówki Robotniczej w Hamburgu w maju 1923. W 1925 wybrany członkiem egzekutywy SMR.

Wybrany posłem z listy PPS w wyborach parlamentarnych w 1922, oraz w wyborach parlamentarnych w 1928. z listy nr 2 (PPS) w okręgu wyborczym nr 9 (Płock), zaś w 1928 również z listy państwowej. W ob kadencjach był członkiem komisji konstytucyjnej i spraw zagranicznych. W ramach Związku Parlamentarnego Polskich Socjalistów w I kadencji Sejmu był członkiem Komisji Parlamentarnej, zaś w II kadencji wiceprezesem ZPPS, a od 1929 prezesem.

Jednocześnie wraz działalnością polityczną i międzynarodową prowadził aktywną działalność dziennikarską. W okresie 1919–1920 redagował pismo teoretyczne "Przedświt", a w latach 1920–1922 pismo "Trybuna". Był również jednym z czołowych redaktorów "Robotnika".

Po śmierci Feliksa Perla Rada Naczelna PPS powołała go 30 maja 1927 na redaktora naczelnego centralnego pisma PPS "Robotnik".

Był jednym z założycieli "Centrolewu". W czerwcu 1930 wybrany członkiem Tymczasowego Komitetu Wykonawczego Centrolewu. Autor rezolucji przyjętych na Kongresie Obrony Prawa i Wolności w dniu 30 czerwca 1930 w Krakowie. W czasie aresztowań osadzenia posłów w Brześciu, podobno skreślony z listy przeznaczonych do aresztowania przez Józefa Piłsudskiego[3].

Wybrany w wyborach parlamentarnych w 1930 z listy Związku Obrony Prawa i Wolności Ludu (listy nr 7) w okręgu wyborczym nr 9 (Płock). Po unieważnieniu wyborów w okręgu orzeczeniem Sądu Najwyższego z 9 maja 1931, został w październiku tego roku ponownie wybrany w tym okręgu. W nowym Sejmie objął przewodnictwo Związku Parlamentarnego Polskich Socjalistów. Był członkiem Komisji Budżetowej.

Na XXIV Kongresie PPS w Radomiu w lutym 1937 był autorem uchwały programowej zwanej "Programem radomskim". Reprezentował PPS w delegacjach do prezydenta RP Ignacego Mościckiego w listopadzie 1937 oraz w kwietniu 1939, przedstawiając plan powołania rządu obrony narodowej.

II wojna światowa

[edytuj | edytuj kod]
Zwłoki Mieczysława Niedziałkowskiego ekshumowane w Palmirach. Kwiecień 1946 roku

Po wybuchu II wojny światowej uczestniczył czynnie w obronie Warszawy, współorganizując Robotniczą Brygadę Obrony Warszawy. Od 20 września, jako jeden z trzech przedstawicieli PPS został członkiem ponadpartyjnego Komitetu Obywatelskiego przy Dowództwie Obrony Warszawy. Za udział w obronie Warszawy odznaczony Krzyżem Walecznych. Uczestniczył w rozpoczęciu działalności konspiracyjnej PPS-WRN. Został członkiem Rady Politycznej Służby Zwycięstwu Polski i komisarzem cywilnym przy SZP. Pełnił również funkcję szefa Biura Informacji Prasowej SZP wydając "Wiadomości Polskie" (przy redagowaniu i wydawaniu pisma współpracował z nim Stanisław Dubois ze swoją grupą konspiracyjną późniejszą Barykadą Wolności.

Udzielał się również w legalnym Komitecie Obywatelskim i Stołecznym Komitecie Samopomocy Społecznej.

Aresztowany przez Gestapo 23 grudnia 1939 roku[4]. Zamordowany przez Niemców w ramach akcji AB, mającej na celu eksterminację polskiej inteligencji. Zginął 21 czerwca 1940, rozstrzelany w masowej egzekucji w Palmirach.

Przez władze PRL odznaczony pośmiertnie Krzyżem Grunwaldu I klasy oraz Medalem Zwycięstwa i Wolności.

12 sierpnia 1954 odznaczony pośmiertnie Krzyżem Niepodległości Polski Podziemnej z Mieczami przez Prezydenta RP na Wychodźstwie Augusta Zaleskiego[5].

Publikacje (wybór)

[edytuj | edytuj kod]
  • "Organizacja pośrednictwa pracy", Warszawa 1916;
  • "Izby wyższe w parlamentach współczesnych" Warszawa 1918;
  • "Przeciw Senatowi", Warszawa 1920;
  • "Sprzeczności w bolszewizmie. Dwa odczyty posłów socjalistycznych – M. Niedziałkowskiego i K. Czapińskiego", Lwów 1921;
  • "Zadania polskiej polityki socjalistycznej", Chicaho 1921;
  • "O co walczy Polska Partia Socjalistyczna", Warszawa 1923;
  • "Położenie międzynarodowe Polski i polityka socjalizmu polskiego", Warszawa 1925;
  • "Teoria i praktyka socjalizmu wobec nowych zagadnień" Warszawa 1926;
  • "O wolność i władze dla ludu. Mowy posłow socjalistycznych tow. tow. M. Niedziałkowskiego, H. Liebermena", Warszawa 1929;
  • "Demokracja parlamentarna w Polsce", Warszawa 1930;
  • "Polska Partia Socjalistyczna 1914-1918", w: Księga jubileuszowa PPS, Warszawa 1932;
  • "Polityka sanacyjna. Budżet-Położenie gospodarcze-Stan polityczny. Mowy budżetowe posłów socjalistycznych: M.Niedziałkowskiego i in.", Warszawa 1933

Niedziałkowski jako patron

[edytuj | edytuj kod]

Mieczysław Niedziałkowski jest patronem ulic w: Choszcznie, Głogowie, Gdańsku, Legnicy, Łebie, Łodzi, Myśliborzu, Nowym Sączu, Olszynie, Opolu, Policach, Poznaniu, Radomiu, Warszawie, Wrocławiu, Słupsku, Starogardzie Gdańskim, Szczecinie, Środzie Wielkopolskiej, Świdwinie, Świnoujściu, Tarnowskich Górach, Wąbrzeźnie, Zabrzu, Zawierciu, Żninie.

W 1946 imię Mieczysława Niedziałkowskiego nadano radiostacji Warszawa I w Raszynie

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Stanisław Dzięciołowski, Parlament Polski Podziemnej 1939-1945, Warszawa 2004, s. 12.
  2. Włodzimierz Suleja, Tymczasowa Rada Stanu, Warszawa 1998, s. 224.
  3. Michał Śliwa, Myśl polityczna Mieczysława Niedziałkowskiego, Warszawa 1980, s. 70
  4. Władysław Bartoszewski, Bogdan Brzeziński, Leszek Moczulski: Kronika wydarzeń w Warszawie 1939–1949. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 32.
  5. Zbigniew Puchalski, Tadeusz Wawrzyński, Krzyż i Medal Niepodległości, Warszawa: Bellona, 1994, s. 63-64, ISBN 83-11-08344-4, OCLC 830099329.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]