Park im. Henryka Jordana w Krakowie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Park im. Henryka Jordana
Obiekt zabytkowy nr rej. A-579[1] z 18 maja 1976[1]
Ilustracja
Tereny rekreacyjne parku
Państwo  Polska
Miejscowość Kraków
Dzielnica V Krowodrza
Powierzchnia 21,5 ha
Data założenia 1889
Projektant Bolesław Malecki
Położenie na mapie Krakowa
Mapa lokalizacyjna Krakowa
Park im. Henryka Jordana
Park im. Henryka Jordana
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Park im. Henryka Jordana
Park im. Henryka Jordana
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa lokalizacyjna województwa małopolskiego
Park im. Henryka Jordana
Park im. Henryka Jordana
Ziemia50°03′46,32″N 19°54′58,46″E/50,062867 19,916239
Commons Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Park Jordana jesienią

Park Jordana – park w Krakowie, położony pomiędzy al. 3 Maja (i Błoniami), ul. Reymana (i Stadionem Miejskim) oraz ul. Reymonta (i Miasteczkiem Studenckim AGH).

Historia[edytuj | edytuj kod]

W 1889 roku z inicjatywy dra Henryka Jordana stworzono park na terenie błoń czarnowiejskich w miejscu byłej wystawy rolniczo-przemysłowej zorganizowanej dwa lata wcześniej. Zagospodarowanie parku zlecono w połowie 1888 r. kierownikowi ogrodów miejskich – Bolesławowi Maleckiemu. Po uregulowaniu Rudawy, posadzeniu drzew i krzewów oraz ustawieniu drewnianych pawilonów otwarto nowy krakowski park wraz z boiskami, przyrządami gimnastycznymi i placami do zabaw sportowych.

Na teren parku pierwotnie wchodzono przez mostek na Ciepłej Wodzie. Znajdowała się tam drewniana brama z napisem: „Miejski Park Dra Jordana”. Dalej stała mleczarnia Eweliny Dobrzyńskiej, gdzie odwiedzającym serwowano mleko, a za mleczarnią na podmurówce wznosił się długi pawilon gimnastyczny z obszerną halą i werandą. Ćwiczenia sportowe odbywano tam jedynie latem, natomiast zimą ćwiczono w cieplejszej sali przy klasztorze Franciszkanów. Wyróżniający się gimnastycy otrzymywali od Henryka Jordana książeczki oszczędnościowe z wkładem 5 guldenów. Naprzeciw pawilonu gimnastycznego, w altanowej rotundzie, koncertowała orkiestra. W małym drewnianym domku pomieszczono magazyn sprzętu sportowego i ogrodniczego. Na prawo od wejścia urządzono dla dzieci „labirynt” zwany „ślimakiem”, składający się z poplątanych ścieżek. Dalej stał zbudowany z grubych bierwion domek dozorcy – ogrodnika, który o zmroku przed zamknięciem bramy obchodził park z ręcznym dzwonem, nawołując spacerowiczów do wyjścia[2].

Chcąc wyrazić swoją wdzięczność za bezinteresowną pracę, rada miejska nadała kompleksowi imię profesora Jordana. Do roku 1914 w parku Jordana udało się umieścić 46 popiersi sławnych polskich poetów, uczonych, pisarzy i samego twórcy parku (wykonaną przez Jana Szczepkowskiego). Początkowo popiersia ustawiano wokół centralnego, zadrzewionego, kolistego placu w środku parku. Nieco dalej, w południowo-wschodniej części zieleńca, usytuowany był tylko pomnik Tadeusza Kościuszki, który stał na lewo od wejścia, na dnie osuszonego stawu. Popiersia kute były w marmurze tyrolskim z Lass, odpornym na krakowskie warunki atmosferyczne. Gotowe biusty umieszczano na wysokich czworobocznych cokołach. Pomniki zaczęto ustawiać na przełomie lat 80. i 90. XIX w., ale niektóre z nich wykonano już wcześniej. W roku 1900 było ich 31. Autorami popiersi byli m.in. rzeźbiarze: Alfred Daun (zachowane pomniki jego dłuta to popiersia: Jana Długosza, Stefana Czarnieckiego, Fryderyka Chopina, ks. Piotra Skargi, Jana Zamoyskiego i Tadeusza Kościuszki), Michał Stefan Korpal który wykonywał biusty wybitnych Polaków w l. 1897–1907 (jego autorstwa były pomniki: Zygmunta Krasińskiego, Artura Grottgera, Józefa L. Hauke-Bosaka, ks. Augustyna Kordeckiego, Jana Matejki, Tadeusza Rejtana, ks. Stanisława Staszica), Aleksander Korpal, syn Michała Stefana, który pomagał ojcu w pracy i inni, mniej znani artyści[3][4].

Wykonane przez Szczepkowskiego duże popiersie Henryka Jordana zostało ustawione w parku w roku 1914. Pomnik umieszczono przy głównej alei, pośrodku klombu, na centralnym miejscu kolistego placu, w otoczeniu wcześniej powstałych popiersi sławnych Polaków. Monument składa się z masywnego cokołu o podstawie w formie półkoliście wygiętych ku przodowi stopni, na którym stoi czworoboczny postument z popiersiem. Całość obwiedziona jest szerokim, płaskim kamiennym krawężnikiem. Na frontowej ścianie postumentu widnieje napis: „Henrykowi Jordanowi wdzięczni rodacy” oraz daty urodzin i śmierci Doktora. Natomiast na tylnej ścianie postumentu umieszczono następujące słowa: „Żeś o siły i zdrowie młodzieży serdecznie się troszczył nie szczędząc mienia i trudu, błogosławić Ci będą przyszłe pokolenia narodu”. Poniżej widnieje data MCMXIV i łacińska sentencja: Fortes Creantur Fortibus et Bonis (Z dzielnych rodzą się dzielni i zacni)[5].

Niegdyś w parku mieściły się również korty tenisowe, pływalnia i ślizgawka. Planem zajęć prowadzonych w parku, dobieraniem przewodników i grup oraz pogadankami na temat polskiej historii zajmował się sam Henryk Jordan. Podobne ogrody, na wzór krakowskiego, zaczęto tworzyć także w innych miastach: Sanoku (z inicjatywy dr. Władysława Czyżewicza[6]), Jarosławiu, Lwowie, Nowym Sączu, Tarnopolu, Warszawie. Nazywano je ogrodami jordanowskimi.

Park obecnie[edytuj | edytuj kod]

Obecnie park zajmuje powierzchnię około 21,5 ha i mieści się w kwartale ul. W. Reymonta, ul. H. Reymana i al. 3 Maja. Na terenie parku znajdują się: boiska do siatkówki, piłki nożnej i koszykówki, skate park, place zabaw, mały staw, górka do jazdy na sankach w zimie, muszla koncertowa, obiekty gastronomiczne oraz miasteczko rowerowe – ruchu drogowego dla dzieci i młodzieży.

W obszarze parku działa Towarzystwo Parku im. dr Henryka Jordana, którego prezesem jest Kazimierz Cholewa.

Wstęp do parku jest bezpłatny. Godziny otwarcia[7]:

  • sezon wiosenno-letni (1 kwietnia – 31 października): 6⁰⁰ – 22⁰⁰
  • sezon jesienno-zimowy (1 listopada – 31 marca): 6⁰⁰ – 20⁰⁰
Popiersie Henryka Jordana

Popiersia[edytuj | edytuj kod]

Podczas II wojny światowej park został zdewastowany, zniszczone zostały piękne szpalery grabów. Popiersia wybitnych Polaków uratował Kazimierz Łuczywo, ukrywając je w swojej pracowni. Obecnie[kiedy?] na terenie parku stoją 54 popiersia (w rachubie tej nie jest uwzględniony centralny pomnik założyciela parku), w tym:

W centralnej części okrągłego skweru znajduje się wcześniej opisany pomnik Henryka Jordana.

I. W alei od strony ul. Reymonta:

II. Na okrągłym skwerze w środku parku z pomnikiem Henryka Jordana pośrodku:

III. W alei łączącej się z centralnym skwerem:

IV. W alei od strony Błoń (ul. 3 Maja):

V. W alei będącej odgałęzieniem alei IV w kierunku wyjścia na tyły alei Mickiewicza, docelowo rząd pomników połączy się z rzędem stojącym przy Alei I:

VI. Niedźwiedź Wojtek.

Z tyłu parku, na terenie bliskim ul. Akademickiej 18 maja 2014, w 70. rocznicę Bitwy o Monte Cassino odsłonięto naturalnej wielkości (2,3 m) pomnik Niedźwiedzia Wojtka projektu Wojciecha Batki, absolwenta ASP w Krakowie[10]. Poza samym pomnikiem umieszczono obok kamienie opisujące główne punkty szlaku bojowego 2 Korpusu Polskiego.

  • Niedźwiedź Wojtek

Popiersia w alejach I i II są pomnikami z czasów jordanowskich, natomiast popiersia z alej III – V są sukcesywnie tworzone od końca lat 90. XX w. w ramach projektu „słynni Polacy XX wieku”. Wyjątkiem jest popiersie IV.4 Tadeusza Kościuszki, które, mimo że stoi pośród nowych pomników, należy do starego kompletu.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Rejestr zabytków miasta Kraków. [dostęp 29.03.2010].
  2. ↑ Marek Żukow-Karczewski, Nie tylko o Parku Jordana, „Echo Krakowa”, 5 (12814), 8 stycznia 1989.
  3. ↑ Marek Żukow-Karczewski, Dawne pomniki Krakowa. Popiersia sławnych Polaków w Parku Jordana (1), „Echo Krakowa”, 26 (13338), 6 lutego 1991.
  4. ↑ Marek Żukow-Karczewski, Dawne pomniki Krakowa. Popiersia sławnych Polaków w Parku Jordana (2), „Echo Krakowa”, 31 (13343), 13 lutego 1991.
  5. ↑ Marek Żukow-Karczewski, Dawne pomniki Krakowa. Pomnik Henryka Jordana, „Echo Krakowa”, 21 (13333), 30 stycznia 1991.
  6. ↑ Jan Gwiazdomorski, Sprawozdanie c. k. Krajowej Rady zdrowia o stosunkach zdrowotnych w Galicyi w roku 1899, „Przegląd Lekarski”, 21, 23 maja 1903, s. 314.
  7. ↑ Uchwala – Biuletyn Informacji Publicznej Miasta Krakowa – BIP MK, www.bip.krakow.pl [dostęp 2016-04-06].
  8. ↑ pil, pap: Pomnik gen. Okulickiego stanął w Parku Jordana (pol.). gazeta.pl, 27 maja 2012. [dostęp 11 października 2012].
  9. ↑ Pomnik „Inki” Danuty Siedzikówny odsłonięty w Parku Jordana w Krakowie. [dostęp 2012-09-17].
  10. ↑ Niedźwiedź Wojtek stanął w Parku Jordana (pol.). krakow.pl, 2014-05-19. [dostęp 2015-05-18].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Park_im._Henryka_Jordana_w_Krakowie&oldid=57060316”