Park im. Henryka Jordana w Krakowie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Park im. Henryka Jordana
Obiekt zabytkowy nr rej. A-579[1] z 18 maja 1976[1]
Ilustracja
Tereny rekreacyjne parku
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Miejscowość

Kraków

Dzielnica

V Krowodrza

Powierzchnia

21,5 ha

Data założenia

1889

Projektant

Bolesław Malecki

Położenie na mapie Krakowa
Mapa konturowa Krakowa, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Park im. Henryka Jordana”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Park im. Henryka Jordana”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Park im. Henryka Jordana”
Ziemia50°03′46,32″N 19°54′58,46″E/50,062867 19,916239
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Park Jordana jesienią

Park Jordana – park w Krakowie, położony pomiędzy al. 3 Maja (i Błoniami), ul. Reymana (i Stadionem Miejskim) oraz ul. Reymonta (i Miasteczkiem Studenckim AGH).

Historia[edytuj | edytuj kod]

W 1889 roku z inicjatywy dra Henryka Jordana stworzono park na terenie błoń czarnowiejskich w miejscu byłej wystawy rolniczo-przemysłowej zorganizowanej dwa lata wcześniej. Zagospodarowanie parku zlecono w połowie 1888 r. kierownikowi ogrodów miejskich – Bolesławowi Maleckiemu. Po uregulowaniu Rudawy, posadzeniu drzew i krzewów oraz ustawieniu drewnianych pawilonów otwarto nowy krakowski park wraz z boiskami, przyrządami gimnastycznymi i placami do zabaw sportowych.

Na teren parku pierwotnie wchodzono przez mostek na Ciepłej Wodzie. Znajdowała się tam drewniana brama z napisem: „Miejski Park Dra Jordana”. Dalej stała mleczarnia Eweliny Dobrzyńskiej, gdzie odwiedzającym serwowano mleko, a za mleczarnią na podmurówce wznosił się długi pawilon gimnastyczny z obszerną halą i werandą. Ćwiczenia sportowe odbywano tam jedynie latem, natomiast zimą ćwiczono w cieplejszej sali przy klasztorze Franciszkanów. Wyróżniający się gimnastycy otrzymywali od Henryka Jordana książeczki oszczędnościowe z wkładem 5 guldenów. Naprzeciw pawilonu gimnastycznego, w altanowej rotundzie, koncertowała orkiestra. W małym drewnianym domku pomieszczono magazyn sprzętu sportowego i ogrodniczego. Na prawo od wejścia urządzono dla dzieci „labirynt” zwany „ślimakiem”, składający się z poplątanych ścieżek. Dalej stał zbudowany z grubych bierwion domek dozorcy – ogrodnika, który o zmroku przed zamknięciem bramy obchodził park z ręcznym dzwonem, nawołując spacerowiczów do wyjścia[2].

Chcąc wyrazić swoją wdzięczność za bezinteresowną pracę, rada miejska nadała kompleksowi imię profesora Jordana. Do roku 1914 w parku Jordana udało się umieścić 46 popiersi sławnych polskich poetów, uczonych, pisarzy i samego twórcy parku (wykonaną przez Jana Szczepkowskiego). Początkowo popiersia ustawiano wokół centralnego, zadrzewionego, kolistego placu w środku parku. Nieco dalej, w południowo-wschodniej części zieleńca, usytuowany był tylko pomnik Tadeusza Kościuszki, który stał na lewo od wejścia, na dnie osuszonego stawu. Popiersia kute były w marmurze tyrolskim z Lass, odpornym na krakowskie warunki atmosferyczne. Gotowe biusty umieszczano na wysokich czworobocznych cokołach. Pomniki zaczęto ustawiać na przełomie lat 80. i 90. XIX w., ale niektóre z nich wykonano już wcześniej. W roku 1900 było ich 31. Autorami popiersi byli m.in. rzeźbiarze: Alfred Daun (zachowane pomniki jego dłuta to popiersia: Jana Długosza, Stefana Czarnieckiego, Fryderyka Chopina, ks. Piotra Skargi, Jana Zamoyskiego i Tadeusza Kościuszki), Michał Stefan Korpal, który wykonywał biusty wybitnych Polaków w l. 1897–1907 (jego autorstwa były pomniki: Zygmunta Krasińskiego, Artura Grottgera, Józefa L. Hauke-Bosaka, ks. Augustyna Kordeckiego, Jana Matejki, Tadeusza Rejtana, ks. Stanisława Staszica), Aleksander Korpal, syn Michała Stefana, który pomagał ojcu w pracy i inni, mniej znani artyści[3][4].

Wykonane przez Szczepkowskiego duże popiersie Henryka Jordana zostało ustawione w parku w roku 1914. Pomnik umieszczono przy głównej alei, pośrodku klombu, na centralnym miejscu kolistego placu, w otoczeniu wcześniej powstałych popiersi sławnych Polaków. Monument składa się z masywnego cokołu o podstawie w formie półkoliście wygiętych ku przodowi stopni, na którym stoi czworoboczny postument z popiersiem. Całość obwiedziona jest szerokim, płaskim kamiennym krawężnikiem. Na frontowej ścianie postumentu widnieje napis: „Henrykowi Jordanowi wdzięczni rodacy” oraz daty urodzin i śmierci Doktora. Natomiast na tylnej ścianie postumentu umieszczono następujące słowa: „Żeś o siły i zdrowie młodzieży serdecznie się troszczył, nie szczędząc mienia i trudu, błogosławić Ci będą przyszłe pokolenia narodu”. Poniżej widnieje data MCMXIV i łacińska sentencja: Fortes Creantur Fortibus et Bonis (Z dzielnych rodzą się dzielni i zacni)[5].

Niegdyś w parku mieściły się również korty tenisowe, pływalnia i ślizgawka. Planem zajęć prowadzonych w parku, dobieraniem przewodników i grup oraz pogadankami na temat polskiej historii zajmował się sam Henryk Jordan. Podobne ogrody, na wzór krakowskiego, zaczęto tworzyć także w innych miastach: Sanoku (z inicjatywy dr. Władysława Czyżewicza[6]), Jarosławiu, Lwowie, Nowym Sączu, Tarnopolu, Warszawie. Nazywano je ogrodami jordanowskimi.

Park obecnie[edytuj | edytuj kod]

Obecnie park zajmuje powierzchnię około 21,5 ha i mieści się w kwartale ul. W. Reymonta, ul. H. Reymana i al. 3 Maja. Na terenie parku znajdują się: boiska do siatkówki, piłki nożnej i koszykówki, skate park, place zabaw, mały staw, górka do jazdy na sankach w zimie, muszla koncertowa, wodny plac zabaw, obiekty gastronomiczne oraz miasteczko rowerowe – ruchu drogowego dla dzieci i młodzieży.

W obszarze parku działa Towarzystwo Parku im. dr Henryka Jordana, którego prezesem jest Kazimierz Cholewa.

Wstęp do parku jest bezpłatny. Godziny otwarcia[7]:

  • sezon wiosenno-letni (1 kwietnia – 31 października): 6.00 – 22.00,
  • sezon jesienno-zimowy (1 listopada – 31 marca): 6.00 – 20.00.
Popiersie Henryka Jordana

Popiersia[edytuj | edytuj kod]

W trakcie I wojny światowej z okazji 86 urodzin cesarza Franciszka Józefa w parku Jordana ustawiono jego popiersie, którego projektantem był starszy radca budownictwa Jan Zawiejski)[8].

Podczas II wojny światowej park został zdewastowany, zniszczone zostały piękne szpalery grabów. Popiersia wybitnych Polaków uratował Kazimierz Łuczywo, ukrywając je w swojej pracowni. Obecnie[kiedy?] na terenie parku stoją 54 popiersia (w rachubie tej nie jest uwzględniony centralny pomnik założyciela parku), w tym:

W centralnej części okrągłego skweru znajduje się wcześniej opisany pomnik Henryka Jordana.

I. W alei od strony ul. Reymonta:

II. Na okrągłym skwerze w środku parku z pomnikiem Henryka Jordana pośrodku:

III. W alei łączącej się z centralnym skwerem:

IV. W alei od strony Błoń (ul. 3 Maja):

V. W alei będącej odgałęzieniem alei IV w kierunku wyjścia na tyły alei Mickiewicza, docelowo rząd pomników połączy się z rzędem stojącym przy Alei I:

VI. Niedźwiedź Wojtek.

Z tyłu parku, na terenie bliskim ul. Akademickiej 18 maja 2014, w 70. rocznicę Bitwy o Monte Cassino odsłonięto naturalnej wielkości (2,3 m) pomnik Niedźwiedzia Wojtka projektu Wojciecha Batki, absolwenta ASP w Krakowie[11]. Poza samym pomnikiem umieszczono obok kamienie opisujące główne punkty szlaku bojowego 2 Korpusu Polskiego.

  • Niedźwiedź Wojtek

    Niedźwiedź Wojtek

Popiersia w alejach I i II są pomnikami z czasów jordanowskich, natomiast popiersia z alej III – V są sukcesywnie tworzone od końca lat 90. XX w. w ramach projektu „słynni Polacy XX wieku”. Wyjątkiem jest popiersie IV.4 Tadeusza Kościuszki, które, mimo że stoi pośród nowych pomników, należy do starego kompletu.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Rejestr zabytków miasta Kraków. [dostęp 2010-03-29].
  2. ↑ Marek Żukow-Karczewski, Nie tylko o Parku Jordana, „Echo Krakowa”, 5 (12814), 8 stycznia 1989.
  3. ↑ Marek Żukow-Karczewski, Dawne pomniki Krakowa. Popiersia sławnych Polaków w Parku Jordana (1), „Echo Krakowa”, 26 (13338), 6 lutego 1991.
  4. ↑ Marek Żukow-Karczewski, Dawne pomniki Krakowa. Popiersia sławnych Polaków w Parku Jordana (2), „Echo Krakowa”, 31 (13343), 13 lutego 1991.
  5. ↑ Marek Żukow-Karczewski, Dawne pomniki Krakowa. Pomnik Henryka Jordana, „Echo Krakowa”, 21 (13333), 30 stycznia 1991.
  6. ↑ Jan Gwiazdomorski, Sprawozdanie c. k. Krajowej Rady zdrowia o stosunkach zdrowotnych w Galicyi w roku 1899, „Przegląd Lekarski”, 21, 23 maja 1903, s. 314.
  7. ↑ Uchwała – Biuletyn Informacji Publicznej Miasta Krakowa – BIP MK, www.bip.krakow.pl [dostęp 2016-04-06].
  8. ↑ Dzień urodzin cesarskich w Krakowie. „Nowości Illustrowane”. Nr 35, s. 1-2, 26 sierpnia 1916. 
  9. ↑ pil, pap: Pomnik gen. Okulickiego stanął w Parku Jordana (pol.). gazeta.pl, 27 maja 2012. [dostęp 2012-10-11].
  10. ↑ Pomnik „Inki” Danuty Siedzikówny odsłonięty w Parku Jordana w Krakowie. [dostęp 2012-09-17].
  11. ↑ Niedźwiedź Wojtek stanął w Parku Jordana (pol.). krakow.pl, 2014-05-19. [dostęp 2015-05-18].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Park_im._Henryka_Jordana_w_Krakowie&oldid=67291214”