Short Sunderland
Dane podstawowe | |
Państwo | |
---|---|
Producent | |
Typ |
łódź latająca rozpoznawczo-bombowa lub transportowa (w razie potrzeby) |
Załoga |
10 |
Historia | |
Data oblotu |
16 października 1937 |
Lata produkcji |
czerwiec 1938 – ? |
Wycofanie ze służby |
1959 |
Dane techniczne | |
Napęd |
cztery 9-cylindrowe chłodzone powietrzem Bristol Pegasus XVIII / cztery 14-cylindrowe chłodzone powietrzem Pratt & Whitney Twin Wasp R-1830 |
Moc |
1065 KM każdy / 1200 KM każdy |
Wymiary | |
Rozpiętość |
34,38 m / 34,36 m |
Długość |
26,01 m |
Wysokość |
9,29 m |
Powierzchnia nośna |
138,14 m² |
Masa | |
Własna |
14 969 kg / 16 783 kg |
Startowa |
26 308 kg / 29 482 kg |
Zapas paliwa |
max. 11 602 l |
Osiągi | |
Prędkość maks. |
341 km/h / 343 km/h |
Prędkość przelotowa |
233 km/h / 214 km/h |
Prędkość wznoszenia |
początkowe 240 m/min / 256 m/min |
Pułap |
4570 m / 5456 m |
Zasięg |
4828 km / 4795 km |
Długotrwałość lotu |
maks. 20 h |
Dane operacyjne | |
Uzbrojenie | |
1 karabin maszynowy Vickers GO kal. 7,7 mm, 6 karabinów maszynowych Browning kal. 7,7 mm ewentualnie dodatkowo 6 karabinów maszynowych Browning kal. 7,7 mm i 2 karabiny maszynowe Browning kal. 12,7 mm bomby zwykłe i głębinowe oraz miny o masie do 2250 kg wersje przeznaczone do zwalczania U-Bootów były tak dozbrajane, że niekiedy liczba km-ów wynosiła 18 | |
Użytkownicy | |
Wielka Brytania, Australia, Kanada, Nowa Zelandia, Norwegia, Francja, Związek Południowej Afryki, Portugalia | |
Rzuty | |
Short S.25 Sunderland – czterosilnikowa łódź latająca konstrukcji brytyjskiej z okresu II wojny światowej, wykorzystywana m.in. do patrolowania tras niemieckich okrętów podwodnych (U-Bootów).
Historia rozwoju
[edytuj | edytuj kod]W latach 30. XX w. firma Short Brothers produkowała pasażerskie łodzie latające, z których najbardziej znana była Short S.23 Empire (ang. imperium). W 1934 r. zaczęto szukać możliwości zbudowania w oparciu o tę konstrukcję samolotu dla Royal Air Force. Pierwszy prototyp z płatem od S.23 został oblatany 16 października 1937 r.[1] 7 marca 1938 r. oblatano ten sam samolot z nowym płatem, a dostawy dla RAF-u rozpoczęto już w czerwcu.
Wyprodukowano 90 sztuk wersji Mk I z silnikami Bristol Pegasus XXII o mocy 1010 KM, uzbrojonych w 5 karabinów maszynowych 7,7 mm i 907 kg bomb. W sierpniu 1941 r. zaczęto budować wersję Mk II z dodatkową grzbietową wieżyczką strzelecką z dwoma karabinami maszynowymi, radarem ASV Mk II i silnikami Bristol Pegasus XVIII o mocy 1065 KM, wyposażonymi w dwustopniową sprężarkę. 6 sztuk wersji Mk II zostało przebudowanych na pocztowo-pasażerski wariant Spartan. Po zbudowaniu 43 egzemplarzy Mk II w grudniu 1941 r. rozpoczęto produkcję wersji Mk III z poprawionym profilem kadłuba. Tych zostało zbudowanych 461 sztuk. Powiększona wersja z silnikami Hercules XIX o mocy 1700 KM początkowo nosiła oznaczenie Mk IV, a w produkcji seryjnej Seaford. Wersja Mk III, ale z amerykańskimi silnikami Pratt & Whitney Twin Wasp R-1830 i nowocześniejszym radarem ASV Mk IV C nosiła oznaczenie Mk V. Wyprodukowano ich 155 sztuk, co daje łącznie 749 egzemplarzy wszystkich wersji.
Użycie operacyjne
[edytuj | edytuj kod]Łodzie latające Short Sunderland były używane przez Royal Air Force na wszystkich teatrach operacyjnych II wojny światowej. Brały udział w bitwie o Atlantyk, dywizjony RAF stacjonujące we wschodniej Afryce patrolowały Ocean Indyjski. Używany był również przez współpracujące z RAF dywizjony Royal Australian Air Force, Royal Canadian Air Force i Royal New Zealand Air Force. Samoloty dywizjonu 330 RAF były obsadzone przez załogi norweskie. Także siły lotnicze Wolnej Francji używały Sunderlandów w składzie 343 dywizjonu RAF stacjonującego w Dakarze.
Pierwszym U-Bootem, w zatopieniu którego miały udział Sunderlandy, był U-55, zniszczony 31 stycznia 1940 r. wspólnie z okrętami Royal Navy i Marine Nationale przez samolot z 228 dywizjonu RAF. Ogółem 27 niemieckich okrętów podwodnych zostało zatopionych przez lub przy udziale załóg Sunderlandów (w 1940 r.: U-55, U-26; w 1942: U-559 ; w 1943: U-465, U-663, U-753, U-440, U-563 , U-607, U-461, U-383, U-454, U-106 , U-489, U-610; w 1944: U-426, U-571, U-625, U-675, U-955, U-970, U-243, U-1222, U-385, U-270, U-107, U-297)[2].
Silne uzbrojenie defensywne pozwalało załogom łodzi latających skutecznie bronić się przed atakami samolotów Luftwaffe i przyczyniło się do nadania maszynie przez niemieckich pilotów przydomka „Latający jeżozwierz” (niem.: Fliegendes Stachelschwein, ang.: Flying Porcupine). 3 kwietnia 1940 r. Sunderland zaatakowany przez sześć myśliwców Junkers Ju 88 zestrzelił jednego z nich, drugiego uszkodził, a pozostałe zmusił do odwrotu.
Po zakończeniu II wojny światowej część dywizjonów latających na Sunderlandach została rozformowana. Wciąż pozostające w służbie czynnej samoloty dywizjonów 201 i 230 wzięły udział w berlińskim moście powietrznym, startując z Łaby koło Hamburga i lądując na Haweli[3]. Od 5 lipca do zalodzenia rzeki 15 grudnia 1948 r. wykonały ponad 1000 lotów, przewożąc 4500 ton zaopatrzenia oraz ewakuując 1113 dzieci[3]. Szczególnie nadawały się spośród samolotów do transportu soli z uwagi na przystosowanie do kontaktu z wodą morską i zabezpieczenia przed korozją[3]. Sunderlandy z dywizjonów 88, 205 i 209 brały udział w zwalczaniu partyzantki na Malajach, wykonując 958 misji bombardowań w latach 1948–1958[4].
Ostatnie łodzie latające Short Sunderland zostały wycofane ze służby w dywizjonach RAF na Dalekim Wschodzie w 1959 r.
Short Seaford
[edytuj | edytuj kod]Short S.45 Seaford był powiększonym wariantem samolotu Short Sunderland zaprojektowanym do działań na Pacyfiku. Oznaczony początkowo jako Sunderland Mk IV, różnił się od pierwowzoru zmodyfikowanym kadłubem, skrzydłami o większej rozpiętości, powiększonym usterzeniem poziomym, wzmocnionym uzbrojeniem i mocniejszymi silnikami. Oblot prototypu miał miejsce 30 sierpnia 1944 r. Jedynie sześć z zamówionych 30 egzemplarzy seryjnych zostało zbudowanych i weszło do służby już po zakończeniu II wojny światowej. Po anulowaniu zamówienia wszystkie przebudowano na 39-miejscowe samoloty pasażerskie dla BOAC, pod nazwą Solent 3.
Opis konstrukcji
[edytuj | edytuj kod]Czterosilnikowa łódź latająca, dziesięcioosobowy górnopłat konstrukcji metalowej. Przednia część kadłuba podzielona była na dwa pokłady. Na górnym znajdowały się stanowiska pilotów (obok siebie), mechanika pokładowego, radiotelegrafisty i strzelców. Stanowisko bombardiera było w samym nosie kadłuba, pod wieżyczką strzelecką – która mogła być chowana do wnętrza kadłuba podczas operacji związanych z cumowaniem samolotu[5]. Na dolnym pokładzie znajdowały się miejsca do odpoczynku załogi, kuchnia, toaleta i przedział bombowy[6]. Bomby były podwieszane na szynach z wyrzutnikami, elektrycznie wysuwanych do zrzutu przez boczne drzwi komory bombowej pod przykadłubowymi częściami skrzydeł[6]. Uzbrojenie obronne umieszczone było w dwóch (w wersji Mk I) lub trzech wieżyczkach strzeleckich: przedniej i grzbietowej z dwoma oraz ogonowej z czterema karabinami maszynowymi kal. 7,7 mm i dwóch bocznych stanowiskach strzeleckich, po jednym karabinie maszynowym kal. 12,7 mm w każdym. Ponadto do atakowania załóg wynurzonych U-bootów w wersjach Mk III i Mk V montowano cztery stałe, strzelające do przodu karabiny maszynowe kal. 7,7 mm obsługiwane przez pilota, z możliwością instalowania dodatkowych karabinów w warunkach polowych. Short Sunderland mógł zabierać normalnie 907 kg (2000 funtów) bomb, bomb głębinowych lub min morskich[6]. Cięższe bomby musiały być podwieszane od zewnątrz, za pomocą łodzi, natomiast lżejsze mogły być ładowane na wyrzutniki od wewnątrz kadłuba[6]. Można było przenosić 8 bomb o masie do 113 kg (250 funtów) lub 4 bomby o masie 227 kg (500 funtów)[7]. Typowym ładunkiem bojowym było 8 bomb głębinowych Mk VIII o masie 113 kg[8]. Podawana bywa też masa uzbrojenia 2250 kg.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Samoloty niezapomniane modele 2013 ↓, s. 158.
- ↑ Short Sunderland – Aircraft – Fighting the U-boats – uboat.net [online], uboat.net [dostęp 2017-11-26] (ang.).
- ↑ a b c J.W.R. Taylor, P.J.R. Moyes, Pictorial history of the R.A.F. Volume 3. 1945–1969. Nowy Jork: Arco, 1970 (ang.), s. 22.
- ↑ J.W.R. Taylor, P.J.R. Moyes, Pictorial history of the R.A.F. Volume 3. 1945–1969. Nowy Jork: Arco, 1970 (ang.), s. 29, 34.
- ↑ Buttler ↓, s. 5.
- ↑ a b c d Buttler ↓, s. 7.
- ↑ King 1971 ↓, s. 318.
- ↑ Buttler ↓, s. 7–8.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- (en) uboat.net [dostęp 25 marca 2009]
- (en) David Mondey The Hamlyn Concise Guide to British Aircraft of World War II, London 2006, ISBN 978-0-7537-1462-1.
- Tony Buttler: Short Sunderland. Hall Park Books, seria: Warpaint Series. No.25. (ang.).
- H.F. King: Armament of British Aircraft 1909-1939. Londyn: Putnam, 1971. ISBN 0-370-00057-9. (ang.).
- Samoloty niezapomniane modele. Warszawa: Grupa Wyd. Foksal, 2013. ISBN 978-83-280-0077-3. OCLC 881384238.