Czarnobyl: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Zabytki: drobne redakcyjne |
→Zabytki: drobne merytoryczne |
||
| Linia 44: | Linia 44: | ||
== Zabytki == |
== Zabytki == |
||
* [[Cerkiew św. Eliasza w Czarnobylu|Cerkiew prawosławna św. Eliasza]] z [[ |
* [[Cerkiew św. Eliasza w Czarnobylu|Cerkiew prawosławna św. Eliasza]] z [[1878]] |
||
Pozostałe cenne budowle: |
Pozostałe cenne budowle: |
||
| Linia 50: | Linia 50: | ||
* [[Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Czarnobylu|Kościół katolicki Wniebowzięcia NMP z w 1757 r.]] |
* [[Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Czarnobylu|Kościół katolicki Wniebowzięcia NMP z w 1757 r.]] |
||
* klasztor [[Zakon Kaznodziejski|dominikanów]] z [[1630]] |
* klasztor [[Zakon Kaznodziejski|dominikanów]] z [[1630]] |
||
* pałac [[Chodkiewicz]]ów z XVIII w. |
* pałac rodu [[Chodkiewicz]]ów z XVIII w. |
||
oraz dwie cerkwie i synagogi z XIX wieku zniszczono w okresie sowieckim. |
oraz dwie cerkwie i synagogi z XIX wieku zniszczono w okresie sowieckim. |
||
Wersja z 12:23, 14 mar 2011
Szablon:Miasto zagranica infobox Czarnobyl (ukr. Чорнобиль, ros. Чернобыль) – opuszczone miasto na Ukrainie, w obwodzie kijowskim, u ujścia rzeki Usz do Prypeci. Miasto znane głównie ze względu na oddaloną o 18 kilometrów elektrownię jądrową, w której wydarzyła się największa w dziejach katastrofa atomowa. Przed katastrofą zamieszkane przez około 15 tysięcy ludzi. Obecnie mieszkają tam (czasowo, w systemie zmianowym) głównie naukowcy i pracownicy różnych agencji, działa tam również sklep. Ukraińskie normy dotyczące czasu przebywania ludzi na terenie "Zony" limitują czas ich obecności do trzech miesięcy w ciągu roku.
Historia
Wykopaliska archeologiczne świadczą o istnieniu tu osiedla na przełomie XI/XII w.. Wzmiankowany po raz pierwszy w 1193 w Kronice Hipackowskiej, w związku z polowaniem w okolicach Ruryka Rościsławicza co oznacza, że należał wtedy do Księstwa Kijowskiego. Od połowy XIV wieku należał do Litwy. Były to włości państwowe zarządzane przez namiestników mianowanych przez wojewodów. W 1548 roku zbudowano tu stojący przy moście niewielki drewniany zamek z dwoma wieżami i 18 horodniami. W dniu 29 marca 1566 roku król Zygmunt August przywilejem wydanym w Bielsku dokonał zamiany (a faktycznie darowizny za zasługi) z dzierżawcą Czarnobyla rotmistrzem Filonem Kmitą na Lityn, przez co Czarnobyl stał się własnością prywatną. W 1596 włączony do Korony. Poprzez małżeństwo z córką Filona Kmity Czarnobylskiego - Zofii - z Łukaszem Sapiehą, dobra te przeszły w ręce tego rodu. Małżeństwo to ufundowało w Czarnobylu w 1626 roku koło zamku kościół i klasztor Dominikanów, w którym zostali pochowani. Odziedziczył te dobra Kazimierz Lew Sapieha, który przeniósł kościół i klasztor w inne miejsce. W XVI wieku ważny ośrodek handlowy położony przy szlakach wodnych, liczył wtedy trochę ponad tysiąc mieszkańców. Czarnobyl podupadł w połowie wieku XVII w czasie powstania Chmielnickiego. W XVIII wieku Czarnobyl stał się stałą rezydencją starosty żmudzkiego Jana Mikołaja Chodkiewicza, który znacznie rozbudował miasto, wznoszący się na wzgórzu zamek oraz odnowił spalony kościół dominikanów pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP, który poświęcono w 1757 roku. W czasach powstania chłopskiego w 1768 roku (tzw. Koliszczyzna) Chodkiewicz ufortyfikował miasto i rozbił zmierzające w jego kierunku oddziały Bondarenki.
Od 1793 w zaborze rosyjskim. W II poł. XVIII wieku osiedliła się duża grupa rosyjskich raskolników, wtedy też rozpoczęło się intensywne osadnictwo żydowskie. Po Powstaniu listopadowym, w 1832 roku władze rosyjskie skasowały klasztor dominikanów. Pod koniec XIX wieku żydzi stanowili blisko 60% mieszkańców, prawosławni 33%, raskolnicy 9%, katolicy 1%. Od zaborów do rewolucji październikowej było tu jedno z większych centrów chasydyzmu w państwie carskim, siedziba dynastii cadyków Twerskich. W XIX i I poł. XX wieku ważny towarowy i pasażerski port rzeczny, który był wtedy podstawą gospodarki miasta. Miasto specjalizowało się także w produkcji i handlu drewnem, smołą, dziegciem oraz warzywami, których głównym odbiorcą był pobliski Kijów.
Podczas kampanii kijowskiej w 1920 polska Flotylla Rzeczna Marynarki Wojennej stoczyła tu zwycięską bitwę z sowiecką flotyllą dniestrzańską.
W latach 1922-1991 miasto należało do Ukraińskiej SRR. Prawa miejskie Czarnobyl uzyskał w 1941 r. W czasie okupacji hitlerowskiej Niemcy wymordowali większość żydowskiej społeczności. Od 1977 do 2000 roku koło Czarnobyla działała elektrownia atomowa, w której w 1986 roku nastąpiło rozerwanie i pożar reaktora nr 4.
Zabytki
Pozostałe cenne budowle:
- zamek z XVI w.
- Kościół katolicki Wniebowzięcia NMP z w 1757 r.
- klasztor dominikanów z 1630
- pałac rodu Chodkiewiczów z XVIII w.
oraz dwie cerkwie i synagogi z XIX wieku zniszczono w okresie sowieckim.
Rezerwat
Po katastrofie wokół elektrowni utworzono kilkanaście całkowicie lub częściowo zamkniętych stref (patrz mapa z prawej). Łącznie strefy zamkniętego dostępu dla ludzi objęły obszar ponad 4769 km²[1]. Z powodu dużych ilości pozostawionego przez ewakuowanych w pośpiechu ludzi pokarmu nastąpił szybki wzrost liczby gryzoni zamieszkujących zamknięty obszar. Pojawiły się nawet głosy postulujące ich wytrucie, jednak natura sama ustabilizowała sytuacje. Do zamkniętych stref zaczęło przybywać coraz więcej drapieżników i kolejnych zwierząt łańcucha troficznego.
Liczebność zwierząt zwyczajowo zamieszkujących te tereny, takich jak wilk szary, dzik, sarna, jeleń szlachetny, łoś i bóbr zwiększyła się kilkunastokrotnie. Wokół Czarnobyla rozwija się także wiele gatunków zwierząt, które wyginęły na tych terenach dziesiątki lat wcześniej lub nie występowały w ogóle[2], jak niezwykle rzadki koń Przewalskiego[3], żubr, ryś lub niedźwiedź brunatny, nie widziany na tych terenach od kilkuset lat. Do strefy ochronnej powróciło wiele gatunków rzadkich ptaków, jak czarny bocian czy orzeł bielik, oraz mnóstwo łabędzi i sów. Zarówno wśród fauny jak i flory nie obserwuje się żadnych negatywnych skutków oddziaływania skażenia radioaktywnego.
Zdaniem biologów wyniki tego przeprowadzonego przez naturę eksperymentu są jednoznaczne. Korzyści wynikające z wysiedlenia ludzi znacząco przewyższyły hipotetyczne straty dla ekosystemu wynikające z samej katastrofy[4]. Tylko dzięki temu możliwe było powstanie tego największego, choć nieoficjalnego rezerwatu w Europie.
Katastrofa atomowa
Obecnie Czarnobyl to miejsce znane głównie z awarii reaktora atomowego. W tamtejszej elektrowni 26 kwietnia 1986 nastąpiła największa katastrofa w dziejach elektrowni jądrowych. Doszło do przegrzania i częściowego stopienia rdzenia reaktora i chemicznego wybuchu wodoru powstałego w wyniku nieprawidłowo przeprowadzonego testu bezpieczeństwa systemu chłodzenia reaktora, co spowodowało jego przegrzanie. Została rozerwana obudowa reaktora i budynek w którym się mieścił. Doszło do bezpośredniej emisji do atmosfery i otoczenia elektrowni radioaktywnego pyłu grafitu, oraz uranu z wnętrza reaktora. Zdaniem raportu Forum Czarnobyla (w skład którego wchodziło WHO i ONZ), bezpośrednio w wyniku katastrofy zmarło 30 osób, ponad 200 zachorowało na chorobę popromienną[5], a z otaczających elektrownię terenów w promieniu 30 km ewakuowano ponad 350 tys. ludzi, tworząc zamkniętą strefę ochronną. Reaktor typu RBMK-1000, który uległ awarii, pokryto betonowo-stalową osłoną; pozostałe trzy reaktory pracowały dalej, ostatni z nich (numer 3) – sąsiadujący z tym uległym awarii w 1986 r. pracował do 2000 r. Obecnie trwa remont osłony reaktora 4. Kilkaset metrów od uszkodzonego reaktora wznoszone będą metalowe łuki, które połączone zostaną w jedną strukturę, tzw. arkę. Konstrukcja o wymiarach 150 na 200 m zostanie nasunięta na miejsce po betonowych szynach.
Według naukowców (m.in. z UNSCEAR – Komitet Naukowy Narodów Zjednoczonych ds. Skutków Promieniowania Atomowego), katastrofa miała znacznie mniejsze rozmiary niż od lat głoszą media. Wszystkie badania radiometryczne potwierdzają, że silnie skażony obszar w okolicach elektrowni ma powierzchnię zaledwie pół kilometra kwadratowego[6]. Dawki promieniowania jakie otrzymały matki będące w ciąży były znacznie mniejsze od tych, jakie w ułamku sekundy otrzymały kobiety w Nagasaki i Hiroszimie, a jednak w Japonii nie odnotowano zwiększonej ilości urodzeń dzieci z poważnymi wadami genetycznymi[7].
Pomiary wykonane 10 maja 2001 roku przez radiologów z Politechniki Warszawskiej wykazały w Czarnobylu promieniowanie o mocy dawki 1 mSv na rok, czyli tyle ile np. w Warszawie[8].
Czarnobyl-2
Nieopodal Czarnobyla znajdują się pozostałości radzieckiego strategicznego radaru pozahoryzontalnego Duga-2, pracującego w zakresie fal krótkich, zwana "Okiem Moskwy", znana też wśród krótkofalowców i profesjonalnych użytkowników eteru jak Russian Woodpecker ("rosyjski dzięcioł"). Miejsce to nazywane jest Czarnobyl-2.
Bibliografia
- Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski & Władysław Walewski, 1880: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Wydawnictwo Wędrowiec, Warszawa.
Zobacz też
- Elektrownia jądrowa w Czarnobylu
- Miasto Prypeć
- Katastrofa w Czarnobylu
- Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Czarnobylu
- Muzeum czarnobylskie
Linki zewnętrzne
- Czarnobyl, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 750.
- Zdjęcie satelitarne na maps.google.com (ang.)
- Miasto Czarnobyl i jego mieszkańców, historii i współczesności (w języku rosyjskim)
- ↑ Rezerwaty mimo woli – Czasopisma – Onet.pl Portal wiedzy
- ↑ BBC NEWS | Europe | Wildlife defies Chernobyl radiation
- ↑ Лошадь Пржевальского (Equus przewalskii). [dostęp 6 kwietnia 2010]. (ros.).
- ↑ Spuścizna Czarnobyla – Czasopisma – Onet.pl Portal wiedzy
- ↑ http://www.iaea.org/Publications/Booklets/Chernobyl/chernobyl.pdf Jednakże, według niesprawdzonych informacji, zdaniem niektórych organizacji ofiar było więcej – zobacz w artykule głównym
- ↑ UNSCEAR 2000, ANNEX J, Exposures and effects of the Chernobyl accident
- ↑ Chernobyl Report-Final-240102 , The Human Consequences of the Chernobyl Nuclear Accident, A Strategy for Recovery, A Report Commissioned by UNDP and UNICEF with the support of UN-OCHA and WHO 25 January 2002
- ↑ Zbigniew Jaworowski "Brudna bomba psychologiczna"
