Przejdź do zawartości

Prusy Wschodnie: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
grafika
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
mapa z 1907 r.
Linia 82: Linia 82:
[[Plik:Prusy wschodnie 1939.png|right|250px]]
[[Plik:Prusy wschodnie 1939.png|right|250px]]
[[Plik:Ostpreußen hu 1923-1939.jpg|right|250px]]
[[Plik:Ostpreußen hu 1923-1939.jpg|right|250px]]
[[File:Ethnic map East Prussia 1907.jpeg|right|250px|Mapa etniczna Prus Wschodnich w 1907 r.]]


'''Prusy Wschodnie''' ([[język niemiecki|niem.]] ''Ostpreußen'') – część [[Królestwo Prus|Królestwa Pruskiego]], a potem zjednoczonych w [[XIX wiek|XIX]] w. [[Cesarstwo Niemieckie|Niemiec]] (do [[1945]] r.). Prowincja ''Prusy Wschodnie'' powstała w [[1772]] r. z części ziem [[Polska|Polski]] ([[Warmia|Warmii]]) oraz [[Prusy Książęce|Prus Książęcych]] (z wyłączeniem [[Kwidzyn]]a). Stolicą prowincji był [[Kaliningrad|Królewiec]]. W maju [[1939]] roku prowincja miała powierzchnię 36 991,71 km² i liczyła 2 488 122 mieszkańców.
'''Prusy Wschodnie''' ([[język niemiecki|niem.]] ''Ostpreußen'') – część [[Królestwo Prus|Królestwa Pruskiego]], a potem zjednoczonych w [[XIX wiek|XIX]] w. [[Cesarstwo Niemieckie|Niemiec]] (do [[1945]] r.). Prowincja ''Prusy Wschodnie'' powstała w [[1772]] r. z części ziem [[Polska|Polski]] ([[Warmia|Warmii]]) oraz [[Prusy Książęce|Prus Książęcych]] (z wyłączeniem [[Kwidzyn]]a). Stolicą prowincji był [[Kaliningrad|Królewiec]]. W maju [[1939]] roku prowincja miała powierzchnię 36 991,71 km² i liczyła 2 488 122 mieszkańców.

Wersja z 14:39, 18 cze 2010

{{{nazwa}}}
Herb Flaga
[[Herb {{{dopełniacz nazwy}}}|Herb]] [[Flaga {{{dopełniacz nazwy}}}|Flaga]]
Powierzchnia

36 993,9

Populacja
• liczba ludności


2 488 122
(1939)

Położenie na mapie świata
Mapa konturowa świata
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|}
Multimedia w Wikimedia Commons
[[wikt:{{{wikisłownik}}}|Hasło w Wikisłowniku]]
Mapa etniczna Prus Wschodnich w 1907 r.
Mapa etniczna Prus Wschodnich w 1907 r.

Prusy Wschodnie (niem. Ostpreußen) – część Królestwa Pruskiego, a potem zjednoczonych w XIX w. Niemiec (do 1945 r.). Prowincja Prusy Wschodnie powstała w 1772 r. z części ziem Polski (Warmii) oraz Prus Książęcych (z wyłączeniem Kwidzyna). Stolicą prowincji był Królewiec. W maju 1939 roku prowincja miała powierzchnię 36 991,71 km² i liczyła 2 488 122 mieszkańców.

Zmiany terytorialne

W latach 1824–1829 funkcjonowała unia personalna między Prusami Zachodnimi i Prusami Wschodnimi, a w 1829 formalnie zjednoczono obie prowincje w jedną prowincję o nazwie Prusy. W 1878 unia została rozwiązana i wrócono do sytuacji z 1823. Po pierwszej wojnie światowej od Prus Wschodnich odłączono na mocy traktatu wersalskiego okręg działdowski (niem. Soldau), przyłączając go do Polski, oraz tzw. Okręg Kłajpedy, który przeszedł pod władanie Ligi Narodów, a w roku 1923 został anektowany przez Litwę. Do Prus Wschodnich przyłączono natomiast wschodnią część Prus Zachodnich, pozostałą we władaniu niemieckim po utworzeniu tzw. polskiego korytarza. Zgodnie z postanowieniami traktatu wersalskiego przeprowadzono ponadto plebiscyt w południowej części Prus Wschodnich (Warmia, Mazury i Powiśle) w sprawie przynależności tych ziem do Polski lub Niemiec (choć oficjalnie wybierano między "Polską" a "Prusami"). 97,8 procent oddanych głosów padło wówczas na Prusy, a Polsce przyznano jedynie 8 gmin.

Na mocy układu poczdamskiego z 1945 r. Prusy Wschodnie zostały podzielone między Polskę (Warmia i Mazury) a ZSRR, przy czym Okręg Kłajpedy, zajęty przez Rzeszę Niemiecką w marcu 1939 r., ponownie przeszedł we władanie Litwy. Po rozpadzie Związku Radzieckiego rosyjska część byłych Prus Wschodnich (Obwód kaliningradzki) stała się eksklawą.

Podział administracyjny Prus Wschodnich w dniu 31 grudnia 1937

Stolica: Königsberg (Królewiec)

W latach 1939–1945 częścią Prus Wschodnich była również Rejencja ciechanowska (Regierungsbezirk Zichenau) oraz obwód białostocki, rejencję zachodniopruską włączono zaś do Okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie.

Szczegółowe podziały administracyjne rejencji znajdują się w poszczególnych opisach tych rejencji.

Demografia, warunki naturalne i gospodarka

Obszar Prus Wschodnich pokrywały w większości tereny rolnicze (pola uprawne 51%, łąki i pastwiska 23%), ze stosunkowo niewielkim udziałem obszarów leśnych (18%, wobec średniej dla całych Prus 23%)[1].

Prowincję zamieszkiwała głównie ludność niemieckojęzyczna, pochodzenia niemieckiego. Na Mazurach i Warmii występował stosunkowo duży (25-50%) odsetek ludności polskojęzycznej. Wg szacunków w roku 1939 Prusy Wschodnie zamieszkiwało około 400 tys. Polaków[2]. Nad dolnym Niemnem zamieszkiwała ludność litewska – około 15-18 tysięcy w 1933 roku[2][notatka 1]. We wschodniej części przeważali wyznawcy protestantyzmu (do 90% ludności), na zachodzie, a szczególnie na Warmii większość stanowili katolicy[2].

Prusy Wschodnie cechował niski poziom przyrostu naturalnego (niższy niż w pozostałych prowincjach Prus, czy w krajach sąsiednich), wynikający głównie ze słabego poziomu rozwoju ekonomicznego tych terenów a co za tym idzie wysokiego poziomu emigracji. Duża część ludności pracowała w rolnictwie (42,2% w 1931 roku), podczas gdy w przemyśle tylko 21,6% (w tym czasie średnia dla Niemiec wynosiła 39%)[2].

Prowincja miała charakter wybitnie rolniczy, odsetek osób zatrudnionych w rolnictwie był wyższy o kilkanaście punktów procentowych[3][4][5][6] w porównaniu do całych Prus. Słabo rozwinięta w porównaniu z resztą kraju była sieć kolejowa (55 km / 1000 km², wobec średniej 83 km / 1000 km² dla całych Prus)[7] .

Demografia prowincji Prusy Wschodnie
Rok Liczba ludności Liczba ludności mieszkająca w miejscowościach pow. 2 tys. mieszkańców (miasta) Odsetek osób wyznania ewangelickiego Odsetek osób wyznania rzymsko-katolickiego Odsetek osób wyznania mojżeszowego Odsetek osób zatrudnionych w przemyśle i budownictwie Odsetek osób zatrudnionych w handlu i transporcie Odsetek osób zatrudnionych w rolnictwie, hodowli zwierząt i rybołówstwie Przyrost naturalny
1875 [3] 1 856 421 22% 86% 13% 0,8% 16% 6% 68% 8‰
1895 [4] 2 006 089 brak danych 86% 13% 0,7% 22% 8% 70% 15‰
1910 [5] 2 064 175 33% 84% 14% 0,6% 22% [uwagi 1] 10% [uwagi 1] 68% [uwagi 1] 13‰ [uwagi 2]
1939 [6] [uwagi 3] 2 186 314 61% 83% 15% 0,13% [uwagi 4] 28% 13% 42% 13‰
  1. ↑ a b c Dane z roku 1907
  2. ↑ Dane z roku 1912
  3. ↑ Dane na dzień 1.05.1939, bez okręgu Kłajpedy
  4. ↑ Klasyfikowani jako Żydzi wg ustaw norymberskich

Nadprezydenci Prus Wschodnich (1765-1945)

Lata urzędowania Nadprezydent Lata życia
1765-1791 Johann Friedrich von Domhardt 1712-1781
1791-1814 Friedrich Leopold von Schrötter 1743-1815
1815-1824 Hans Jakob von Auerswald  1757-1833
1824-1842  Heinrich Theodor von Schön 1773-1856
1842-1848 Carl Wilhelm Boetticher 1791-1868
1848-1849 Rudolf von Auerswald 1795-1866
1849-1850 Eduard Heinrich Flottwell (jako pełniący obowiązki) 1786-1865
1850-1868 Franz August Eichmann 1793-1879
1869-1882 Karl Wilhelm Heinrich Georg von Horn 1807-1889
1882-1891 Albrecht Heinrich Carl von Schlieckmann 1835-1891
1891-1895 Udo Graf zu Stolberg-Wernigerode 1840-1910
1895-1901 Wilhelm Otto Albrecht Graf von Bismarck-Schönhausen 1852-1901
1901-1903 Hugo Samuel Louis Erdmann Reginald Freiherr von Richthofen 1842-1904
1903-1907 Friedrich Ludwig Elisa von Moltke 1852-1927
1907-1914 Ludwig Hubert von Windheim 1857-1935
1914-1916 Adolf Tortilowicz von Batocki-Friebe 1868-1944
1916 – 21 stycznia 1918 Friedrich Wilhelm Bernhard von Berg-Markienen 1866-1939
11 lutego 1918 – 1919 Adolf Tortilowicz von Batocki-Friebe
1919-1920 August Winnig 1878-1956
1920-1932 Ernst Siehr 1869-1945
1932-1933 Wilhelm Kutscher 1876-1962
1933-1945 Erich Koch (jako gauleiter) 1896-1986

Od 3 grudnia 1829 do 1 kwietnia 1878 Prusy Wschodnie były połączone z Prusami Zachodnimi.

Zobacz też

  1. ↑ Kaiserlichen Statistischen Amt: Statistisches Jahrbuch fur das Deutsche Reich 1900. Berlin: von Puttkammer & Muhlbrecht, 1900, s. 21.
  2. ↑ a b c d Jan Dylik: Ziemie Powracające. Warszawa: Tajne Wojskowe Zakłady Wydawnicze, 1942, s. 15-19, seria: Biblioteka Ziem Zachodnich.
  3. ↑ a b Kaiserlichen Statistischen Amt: Statistisches Jahrbuch fur das Deutsche Reich 1880. Berlin: von Puttkammer & Muhlbrecht, 1880, s. 1,6,13,15,16.
  4. ↑ a b Kaiserlichen Statistischen Amt: Statistisches Jahrbuch fur das Deutsche Reich 1900. Berlin: von Puttkammer & Muhlbrecht, 1900, s. 1,4,8-9,11.
  5. ↑ a b Kaiserlichen Statistischen Amt: Statistisches Jahrbuch fur das Deutsche Reich 1914. Berlin: von Puttkammer & Muhlbrecht, 1914, s. 1,5,9,18-19,20.
  6. ↑ a b Statistischen Reichsamt: Statistisches Jahrbuch fur das Deutsche Reich 1942. Berlin: Verlag für Sozialpolitik, Wirtschaft und Statistik, Paul Schmidt, 1942, s. 1,5,9,18-19,20.
  7. ↑ Kaiserlichen Statistischen Amt: Statistisches Jahrbuch fur das Deutsche Reich 1914. Berlin: von Puttkammer & Muhlbrecht, 1914, s. 58.

Notatki

  1. ↑ Przed 1920 rokiem i po 1939 roku, gdy do Prus należał okręg Kłajpedy, liczba ludności litewskiej była szacowana na 120 tys. [1]

Linki zewnętrzne

Prowincje pruskie 1815–1939
1815
1822–1850
1867
1919–1920
1922

Szablon:Zabory 1772-1807 Szablon:Zabory 1815-1918

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Prusy_Wschodnie&oldid=22121366”