Gostynin: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
(Pokaż wszystkie zmiany oczekujące na przejrzenie)
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
→‎Sport: Wzorując się na przykładach innych miast z wiki dokonałem ujednolicenia bez podawania zbędnych informacji
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
→‎Historia: drobne redakcyjne
Linia 102: Linia 102:
Teren Ziemi gostynińskiej należy do historycznego regionu [[Mazowsze|Mazowsza]]. Znaleziska archeologiczne potwierdzają, że już w późnym [[Paleolit|paleolicie]] zamieszkiwali ten obszar ludzie. Natomiast we wczesnym średniowieczu ([[VI wiek|VI]] – [[VIII wiek]]) na północ od dzisiejszego miasta istniał gród obronny z podgrodziem. Ulokowany był on po lewej stronie rzeki [[Skrwa|Skrwy]] na tzw. Łysej Górze. Przez Gostynin przebiegały ważne szlaki handlowe (z [[Kujawy|Kujaw]] na [[Mazowsze]], i dalej na [[Ruś Kijowska|Ruś]]). Biegł tędy słynny [[Szlak bursztynowy|Bursztynowy szlak]], a także szlak solny. W okresie rozbicia dzielnicowego osada znalazła się na pograniczu kujawsko-mazowieckim, czemu gród prawdopodobnie zawdzięcza swoje istnienie. Gród został założony na wzniesieniu między jeziorami [[Jezioro Kocioł|Kocioł]] i Jezioro Czarne. Natomiast na sąsiednim wzgórzu zaczęło rozwijać się [[podgrodzie]] z kościołem św. Jakuba.
Teren Ziemi gostynińskiej należy do historycznego regionu [[Mazowsze|Mazowsza]]. Znaleziska archeologiczne potwierdzają, że już w późnym [[Paleolit|paleolicie]] zamieszkiwali ten obszar ludzie. Natomiast we wczesnym średniowieczu ([[VI wiek|VI]] – [[VIII wiek]]) na północ od dzisiejszego miasta istniał gród obronny z podgrodziem. Ulokowany był on po lewej stronie rzeki [[Skrwa|Skrwy]] na tzw. Łysej Górze. Przez Gostynin przebiegały ważne szlaki handlowe (z [[Kujawy|Kujaw]] na [[Mazowsze]], i dalej na [[Ruś Kijowska|Ruś]]). Biegł tędy słynny [[Szlak bursztynowy|Bursztynowy szlak]], a także szlak solny. W okresie rozbicia dzielnicowego osada znalazła się na pograniczu kujawsko-mazowieckim, czemu gród prawdopodobnie zawdzięcza swoje istnienie. Gród został założony na wzniesieniu między jeziorami [[Jezioro Kocioł|Kocioł]] i Jezioro Czarne. Natomiast na sąsiednim wzgórzu zaczęło rozwijać się [[podgrodzie]] z kościołem św. Jakuba.


Około 1240 roku gród został rozbudowany przez [[Konrad I mazowiecki|Konrada I mazowieckiego]]. Pierwsza wzmianka o Gostyninie pochodzi z 1279 roku i dotyczy wydania przez księcia płockiego [[Bolesław II mazowiecki|Bolesława II mazowieckiego]] przywilejów dla biskupstwa płockiego. Gostynin był tematem sporu pomiędzy [[Bolesław II mazowiecki|Bolesławem II mazowieckim]] a jego bratem [[Konrad II czerski|Konradem II czerskim]]. Został zdobyty przez Konrada II w 1286 roku przy pomocy wojsk ruskich, oraz spalony. Po tym zdarzeniu na jakiś czas gród podupadł. Inaczej wypadki potoczyły się w 1300 roku, kiedy to Gostynin obronił się przed oblężeniem [[Wacław II|Wacława II Czeskiego]] - który to dewastował ziemie polskie - gdyż był dobrze przygotowany do obrony. Gród był oblegany także przez [[Władysław I Łokietek|Władysława Łokietka]] około 1326 roku, kiedy to Łokietek zaatakował Mazowsze płockie w celu zmuszenia rządzącego tą ziemią Wacława , do uległości lennej. Głównie dlatego, że [[Wacław płocki|Wacław]] popierał Czechów i [[Zakon krzyżacki|Krzyżaków]], co było dla władcy niewygodne.
Około 1240 roku gród został rozbudowany przez [[Konrad I mazowiecki|Konrada I mazowieckiego]]. Pierwsza wzmianka o Gostyninie pochodzi z 1279 roku i dotyczy wydania przez księcia płockiego [[Bolesław II mazowiecki|Bolesława II mazowieckiego]] przywilejów dla biskupstwa płockiego. Gród w Gostyninie był tematem sporu pomiędzy [[Bolesław II mazowiecki|Bolesławem II mazowieckim]] a jego bratem [[Konrad II czerski|Konradem II czerskim]]. Został zdobyty przez Konrada II w 1286 roku przy pomocy wojsk ruskich, oraz spalony. Po tym zdarzeniu na jakiś czas gród podupadł. Inaczej wypadki potoczyły się w 1300 roku, kiedy to gród w Gostyninie obronił się przed oblężeniem [[Wacław II|Wacława II Czeskiego]] - który to dewastował ziemie polskie - gdyż był dobrze przygotowany do obrony. Gród był oblegany także przez [[Władysław I Łokietek|Władysława Łokietka]] około 1326 roku, kiedy to Łokietek zaatakował Mazowsze płockie w celu zmuszenia rządzącego tą ziemią Wacława, do uległości lennej. Głównie dlatego, że [[Wacław płocki|Wacław płocki]] popierał Czechów i [[Zakon krzyżacki|Krzyżaków]], co było dla władcy niewygodne.
[[Plik:Zamek gostynin 2009.JPG|thumb|250px|Zamek w Gostyninie po odbudowie]]
[[Plik:Zamek gostynin 2009.JPG|thumb|250px|Zamek w Gostyninie po odbudowie]]
Począwszy od roku 1319 znana jest hierarchia grodowa Gostynina, która z czasem przekształcona została na hierarchię ziemską. Od 1329 roku Gostynin notowany jest jako siedziba [[Kasztelan]]a. Pierwszym imiennym [[Kasztelan gostyniński|kasztelanem gostynińskim]] był [[Paweł (Kasztelan Gostyniński)|Paweł]], którego imię wymienia dokument z 1345 roku. Za czasów [[Siemowit III|księcia Siemowita III]] (książę Siemowit III jako pierwszy użył tytułu [[Książę gostyniński|księcia gostynińskiego]], stało się to w 1352 roku) Gostynin wszedł na drogę rozwoju. Możliwe też, (jednakże do dzisiaj nie ma pewności co do fundatora zamku) że to jemu Gostynin zawdzięcza swój [[Zamek w Gostyninie|zamek]], na sztucznie usypanym wzgórzu, na skraju nadrzecznego stromego cypla na zachód od dzisiejszego miasta. Pierwotnie była to wieża która prócz funkcji obronnych spełniała także funkcje mieszkalne. Za czasów Siemowita III zaczęło rozwijać się osadnictwo na prawym brzegu tej rzeki, na terenie później lokowanego miasta. Z dokumentów wynika, że istniała w tym czasie już nowa osada, która dobrze prosperowała. Następca [[Siemowit III|Siemowita III]], [[Siemowit IV]] nadał miastu w 1382 roku prawa miejskie na [[Prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]]. Życie miasta skoncentrowało się wokół rynku w nowej osadzie. Po wybudowaniu w pobliżu rynku kościoła Św. Marcina i przeniesienia tam siedziby parafii gostynińskiej, gród nad [[Jezioro Czarne|jeziorem Czarnym]] tracił na znaczeniu. [[Siemowit IV]] rozbudował [[Zamek w Gostyninie|zamek gostyniński]] i uczynił z niego swoją ulubiona rezydencję. Na przełomie [[XIV wiek|XIV]] i [[XV wiek|XV]] wieku budowlę rozebrano i przystąpiono do rozbudowy zamku. Dziedziniec otoczono murem obwodowym oskarpowanym w narożnikach, który tworzył czworobok o wymiarach 37 x 38 metrów. W narożniku północno-wschodnim wzniesiono kwadratową murowana wieżę o boku 7 metrów. Pozostała zabudowa dziedzińca była zbudowana z drewna. Na północ od zamku oddzielony suchą fosą znajdował się przygródek. Założony na planie kwadratu o boku 80 metrów otoczony był drewniano-ziemnym wałem. Spełniał on rolę zaplecza gospodarczego dla zamku. Za czasów [[Siemowit IV|Siemowita IV]] przebywał tu między innymi [[Władysław II Jagiełło]] (w 1414, oraz w 1419 roku). Tu również Siemowit spędził ostatnie lata swego życia, umierając w 1426 roku, po czym został pochowany w nekropolii mazowieckich [[Piastowie|Piastów]] w katedrze płockiej. Następnie zamek był wielokrotnie przebudowywany, zmieniano jego wygląd oraz przeznaczenie. W 1439 roku księżna Małgorzata ufundowała dla zamku drewnianą kaplicę.
Począwszy od roku 1319 znana jest hierarchia grodowa Gostynina, która z czasem przekształcona została na hierarchię ziemską. Od 1329 roku Gostynin notowany jest jako siedziba [[Kasztelan]]a. Pierwszym imiennym [[Kasztelan gostyniński|kasztelanem gostynińskim]] był [[Paweł (Kasztelan Gostyniński)|Paweł]], którego imię wymienia dokument z 1345 roku. Za czasów [[Siemowit III|księcia Siemowita III]] (książę Siemowit III jako pierwszy użył tytułu [[Książę gostyniński|księcia gostynińskiego]], stało się to w 1352 roku) Gostynin wszedł na drogę rozwoju. Możliwe też, (jednakże do dzisiaj nie ma pewności co do fundatora zamku) że to jemu Gostynin zawdzięcza swój [[Zamek w Gostyninie|zamek]], na sztucznie usypanym wzgórzu, na skraju nadrzecznego stromego cypla na zachód od dzisiejszego miasta. Pierwotnie była to wieża która prócz funkcji obronnych spełniała także funkcje mieszkalne. Za czasów Siemowita III zaczęło rozwijać się osadnictwo na prawym brzegu tej rzeki, na terenie później lokowanego miasta. Z dokumentów wynika, że istniała w tym czasie już nowa osada, która dobrze prosperowała. Następca [[Siemowit III|Siemowita III]], [[Siemowit IV]] nadał miastu w 1382 roku prawa miejskie na [[Prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]]. Życie miasta skoncentrowało się wokół rynku w nowej osadzie. Po wybudowaniu w pobliżu rynku kościoła św. Marcina i przeniesienia tam siedziby parafii gostynińskiej, gród nad [[Jezioro Czarne|jeziorem Czarnym]] tracił na znaczeniu. [[Siemowit IV]] rozbudował [[Zamek w Gostyninie|zamek gostyniński]] i uczynił z niego swoją ulubiona rezydencję. Na przełomie [[XIV wiek|XIV]] i [[XV wiek|XV]] wieku budowlę rozebrano i przystąpiono do rozbudowy zamku. Dziedziniec otoczono murem obwodowym oskarpowanym w narożnikach, który tworzył czworobok o wymiarach 37 x 38 metrów. W narożniku północno-wschodnim wzniesiono kwadratową murowana wieżę o boku 7 metrów. Pozostała zabudowa dziedzińca była zbudowana z drewna. Na północ od zamku oddzielony suchą fosą znajdował się przygródek. Założony na planie kwadratu o boku 80 metrów otoczony był drewniano-ziemnym wałem. Spełniał on rolę zaplecza gospodarczego dla zamku. Za czasów [[Siemowit IV|Siemowita IV]] przebywał tu między innymi [[Władysław II Jagiełło]] (w 1414, oraz w 1419 roku). Tu również Siemowit spędził ostatnie lata swego życia, umierając w 1426 roku, po czym został pochowany w nekropolii mazowieckich [[Piastowie|Piastów]] w katedrze płockiej. Następnie zamek był wielokrotnie przebudowywany, zmieniano jego wygląd oraz przeznaczenie. W 1439 roku księżna Małgorzata ufundowała dla zamku drewnianą kaplicę.


Po bezpotomnej śmierci dwóch ostatnich książąt płockich [[Siemowit V|Siemowita V]] i [[Władysław II płocki|Władysława II]], do Gostynina zawitał w 1462 roku [[Kazimierz IV Jagiellończyk]]. Mieszkańcy złożyli mu przysięgę na wierność, a on potwierdził wszystkie miejskie przywileje. Tym samym Gostynin został przyłączony do Królestwa Polskiego. W latach 1462–1793 znajdował się w [[Województwo rawskie|województwie rawskim]], jako miasto powiatowe. Koniec wieku [[XV wiek|XV]] i cały wiek [[XVI wiek|XVI]] to okres pomyślnego rozwoju miasta. Za zgodą [[Zygmunt I Stary|Zygmunta I Starego]] miasto w 1520 roku otrzymało prawo użytkowania okolicznych lasów. Według lustracji województwa rawskiego z 1564 roku miasto posiadało 265 domów, karczmę, kilka młynów i browar. W 1612 na tutejszym zamku umarł car [[Rosja|Rosji]] [[Wasyl IV Szujski]], więziony tu po zajęciu przez Polaków [[Moskwa|Moskwy]] od 1611 roku, wraz z jego braćmi Dymitrem i Iwanem.
Po bezpotomnej śmierci dwóch ostatnich książąt płockich [[Siemowit V|Siemowita V]] i [[Władysław II płocki|Władysława II]], do Gostynina zawitał w 1462 roku [[Kazimierz IV Jagiellończyk]]. Mieszkańcy złożyli mu przysięgę na wierność, a on potwierdził wszystkie miejskie przywileje. Tym samym Gostynin został przyłączony do Królestwa Polskiego. W latach 1462–1793 znajdował się w [[Województwo rawskie|województwie rawskim]], jako miasto powiatowe. Koniec wieku [[XV wiek|XV]] i cały wiek [[XVI wiek|XVI]] to okres pomyślnego rozwoju miasta. Za zgodą [[Zygmunt I Stary|Zygmunta I Starego]] miasto w 1520 roku otrzymało prawo użytkowania okolicznych lasów. Według lustracji województwa rawskiego z 1564 roku miasto posiadało 265 domów, karczmę, kilka młynów i browar. W 1612 na tutejszym zamku umarł car [[Rosja|Rosji]] [[Wasyl IV Szujski]], więziony tu po zajęciu przez Polaków [[Moskwa|Moskwy]] od 1611 roku, wraz z jego braćmi Dymitrem i Iwanem.

Wersja z 18:24, 31 sty 2015

Szablon:POL miasto infobox

Jan Luksemburski, król czeski, przejmuje i nadaje jako lenno księciu płockiemu Wacławowi Płock, Wyszogród i Gostynin, 1329, Archiwum Główne Akt Dawnych

Gostynin – miasto i gmina w województwie mazowieckim, w powiecie gostynińskim. Był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego[1].

Położenie

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa płockiego.

Według danych z roku 2002[2] Gostynin ma obszar 32,31 km², w tym:

  • użytki rolne: 27%
  • użytki leśne: 55%

Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 32,40 km²[3].

Miasto stanowi 5,25% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane GUS z 30 czerwca 2013 roku[4]:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
Jednostka osób % osób % osób %
Populacja 19 146 100 10 057 52,5 9089 47,5

Wykres prezentujący zmianę ludności Gostynina od 1921 roku[5].

Historia

Zamek w Gostyninie w trakcie odbudowy

Teren Ziemi gostynińskiej należy do historycznego regionu Mazowsza. Znaleziska archeologiczne potwierdzają, że już w późnym paleolicie zamieszkiwali ten obszar ludzie. Natomiast we wczesnym średniowieczu (VI – VIII wiek) na północ od dzisiejszego miasta istniał gród obronny z podgrodziem. Ulokowany był on po lewej stronie rzeki Skrwy na tzw. Łysej Górze. Przez Gostynin przebiegały ważne szlaki handlowe (z Kujaw na Mazowsze, i dalej na Ruś). Biegł tędy słynny Bursztynowy szlak, a także szlak solny. W okresie rozbicia dzielnicowego osada znalazła się na pograniczu kujawsko-mazowieckim, czemu gród prawdopodobnie zawdzięcza swoje istnienie. Gród został założony na wzniesieniu między jeziorami Kocioł i Jezioro Czarne. Natomiast na sąsiednim wzgórzu zaczęło rozwijać się podgrodzie z kościołem św. Jakuba.

Około 1240 roku gród został rozbudowany przez Konrada I mazowieckiego. Pierwsza wzmianka o Gostyninie pochodzi z 1279 roku i dotyczy wydania przez księcia płockiego Bolesława II mazowieckiego przywilejów dla biskupstwa płockiego. Gród w Gostyninie był tematem sporu pomiędzy Bolesławem II mazowieckim a jego bratem Konradem II czerskim. Został zdobyty przez Konrada II w 1286 roku przy pomocy wojsk ruskich, oraz spalony. Po tym zdarzeniu na jakiś czas gród podupadł. Inaczej wypadki potoczyły się w 1300 roku, kiedy to gród w Gostyninie obronił się przed oblężeniem Wacława II Czeskiego - który to dewastował ziemie polskie - gdyż był dobrze przygotowany do obrony. Gród był oblegany także przez Władysława Łokietka około 1326 roku, kiedy to Łokietek zaatakował Mazowsze płockie w celu zmuszenia rządzącego tą ziemią Wacława, do uległości lennej. Głównie dlatego, że Wacław płocki popierał Czechów i Krzyżaków, co było dla władcy niewygodne.

Zamek w Gostyninie po odbudowie

Począwszy od roku 1319 znana jest hierarchia grodowa Gostynina, która z czasem przekształcona została na hierarchię ziemską. Od 1329 roku Gostynin notowany jest jako siedziba Kasztelana. Pierwszym imiennym kasztelanem gostynińskim był Paweł, którego imię wymienia dokument z 1345 roku. Za czasów księcia Siemowita III (książę Siemowit III jako pierwszy użył tytułu księcia gostynińskiego, stało się to w 1352 roku) Gostynin wszedł na drogę rozwoju. Możliwe też, (jednakże do dzisiaj nie ma pewności co do fundatora zamku) że to jemu Gostynin zawdzięcza swój zamek, na sztucznie usypanym wzgórzu, na skraju nadrzecznego stromego cypla na zachód od dzisiejszego miasta. Pierwotnie była to wieża która prócz funkcji obronnych spełniała także funkcje mieszkalne. Za czasów Siemowita III zaczęło rozwijać się osadnictwo na prawym brzegu tej rzeki, na terenie później lokowanego miasta. Z dokumentów wynika, że istniała w tym czasie już nowa osada, która dobrze prosperowała. Następca Siemowita III, Siemowit IV nadał miastu w 1382 roku prawa miejskie na prawie chełmińskim. Życie miasta skoncentrowało się wokół rynku w nowej osadzie. Po wybudowaniu w pobliżu rynku kościoła św. Marcina i przeniesienia tam siedziby parafii gostynińskiej, gród nad jeziorem Czarnym tracił na znaczeniu. Siemowit IV rozbudował zamek gostyniński i uczynił z niego swoją ulubiona rezydencję. Na przełomie XIV i XV wieku budowlę rozebrano i przystąpiono do rozbudowy zamku. Dziedziniec otoczono murem obwodowym oskarpowanym w narożnikach, który tworzył czworobok o wymiarach 37 x 38 metrów. W narożniku północno-wschodnim wzniesiono kwadratową murowana wieżę o boku 7 metrów. Pozostała zabudowa dziedzińca była zbudowana z drewna. Na północ od zamku oddzielony suchą fosą znajdował się przygródek. Założony na planie kwadratu o boku 80 metrów otoczony był drewniano-ziemnym wałem. Spełniał on rolę zaplecza gospodarczego dla zamku. Za czasów Siemowita IV przebywał tu między innymi Władysław II Jagiełło (w 1414, oraz w 1419 roku). Tu również Siemowit spędził ostatnie lata swego życia, umierając w 1426 roku, po czym został pochowany w nekropolii mazowieckich Piastów w katedrze płockiej. Następnie zamek był wielokrotnie przebudowywany, zmieniano jego wygląd oraz przeznaczenie. W 1439 roku księżna Małgorzata ufundowała dla zamku drewnianą kaplicę.

Po bezpotomnej śmierci dwóch ostatnich książąt płockich Siemowita V i Władysława II, do Gostynina zawitał w 1462 roku Kazimierz IV Jagiellończyk. Mieszkańcy złożyli mu przysięgę na wierność, a on potwierdził wszystkie miejskie przywileje. Tym samym Gostynin został przyłączony do Królestwa Polskiego. W latach 1462–1793 znajdował się w województwie rawskim, jako miasto powiatowe. Koniec wieku XV i cały wiek XVI to okres pomyślnego rozwoju miasta. Za zgodą Zygmunta I Starego miasto w 1520 roku otrzymało prawo użytkowania okolicznych lasów. Według lustracji województwa rawskiego z 1564 roku miasto posiadało 265 domów, karczmę, kilka młynów i browar. W 1612 na tutejszym zamku umarł car Rosji Wasyl IV Szujski, więziony tu po zajęciu przez Polaków Moskwy od 1611 roku, wraz z jego braćmi Dymitrem i Iwanem.

Kres pomyślności Gostynina wyznacza rok wybuchu II wojny północnej. Miasto i zamek uległo wtedy dużym zniszczeniom. Lustracja z 1660 roku podaje, że w mieście było zaledwie 20 domów. Następne zniszczenia przyniosły wojska rosyjskie atakujące broniących się konfederatów barskich w 1772 roku. Miasto nie odzyskało już swojej dawnej świetności, choć przez cały wiek XVIII przybywało ludności: 1777 roku były 43 domy, a w 1797 roku było ich 89. Były w nim trzy kościoły, karczma, browar, trzy młyny i tartak. W drugiej połowie XVIII wieku wybudowano drewniany ratusz na rynku.

W 1793 roku do miasta wkroczyły wojska pruskie. Zniszczone mury zamku uległy rozebraniu, a cenne archiwum ziemskie zostało wywiezione. W latach 1807 – 1815 Gostynin znajdował się w granicach Księstwa warszawskiego. Kolejnym ciosem dla miasta był wielki pożar z 1809 roku, który spowodował rozległe zniszczenia. Miasto było wtedy w trakcie upadku, jednakże sytuacja poprawiła się wraz z rokiem 1824 kiedy to do Gostynina przybyło 105 niemieckich sukienników wraz z rodzinami, oraz rozpoczęto budowę pralni i farbiarni. Miasto ponownie zaczęło rozkwitać. Odbudowano (1839) zniszczony podczas pożaru kościół Św. Marcina. Wybudowano także nowy ratusz oraz zajazd. W latach późniejszy tkactwo w Gostyninie trochę podupadło. Zmniejszyła się liczba rodzin tkackich (w połowie XIX wieku było ich 26). W 1824 roku ruiny zamku ( pozostała jedynie wieża i fragmenty murów) przekazano gminie w celu odbudowy zrujnowanego zamku, jako kościoła ewangelickiego. Pracę ukończoną w 1830 roku nadzorował Hilary Szpilowski. Po II wojnie światowej powstał tu kościół rzymskokatolicki. Funkcjonował tam do 1978 roku. Następnie zamek został przekazany miastu. Obecnie trwa jego remont. W roku 1927 wzniesiono inny gostyniński zabytek – hale targowe, które są obecnie zespołem sklepów. W 1863 podczas Powstania styczniowego w rejonie Gostynina działał oddział powstańczy pod dowództwem lekarza i oficera carskiego Emeryka Syrewicza.

Rozstrzeliwanie Polaków przez Niemców podczas II wojny światowej (Gostynin 15 czerwca 1941)

Obok Polaków i Niemców mieszkali w Gostyninie również Żydzi. W mieście funkcjonowała drewniana synagoga, a przy niej szkoła. Synagoga spłonęła w trakcie pożaru z 1809 roku. Została odbudowana, lecz w 1899 roku została zniszczona przez kolejny pożar. W okresie międzywojennym mieszkało w Gostyninie ponad 2 tysiące Żydów. 16 września 1939 roku do miasta wkroczyły wojska niemieckie, a 20 września tego samego roku Gostynin został przyłączony do Rzeszy. Pomiędzy 28 września 1939 – 22 czerwca 1941 roku miasto funkcjonowało pod nazwą "Gasten", od 22 czerwca 1941 roku do końca wojny "Waldrode". Po wojnie przywrócono nazwę Gostynin. We wrześniu 1940 roku zostało zorganizowane w mieście getto dla około 3500 Żydów. Wiosną 1942 roku zostało ono podpalone, a do obozu zagłady w Chełmnie wywieziono około 2 tysiące Żydów. Łącznie z Gostynina wywieziono około 4000 Żydów, a około 100 (między innymi pensjonariuszy funkcjonującego do dziś szpitala dla nerwowo chorych) osób rozstrzelano na miejscu. W wyniku działań wojennych zniszczonych zostało 15% zabudowań miasta. W okolicach Gostynina działał ruch oporu. 18 stycznia 1945 roku miasto zostało wyzwolone.

W XIX wieku nastąpił rozwój kultury i szkolnictwa. Na początku XIX wieku otwarta została w Gostyninie pierwsza szkoła średnia.

W okresie przedwojennym Gostynin był miastem powiatowym. Był to kolejny okres jego rozkwitu. Przyczyniło się do tego między innymi otworzenie w latach 1924-1925 linii kolejowej łącznej Płock z Kutnem. Około 3 lata później było tu już 300 warsztatów rzemieślniczych. W 1939 roku miasto liczyło 12 000 mieszkańców. Znajdowały się tu: szkoły podstawowe, dwie średnie (męska i żeńska), dwie prywatne wypożyczalnie książek, wydawano lokalną prasę.

Władze lokalne

Referendum 2013

15 września 2013 roku odbyło się referendum w sprawie odwołania urzędującego burmistrza Włodzimierza Śniecikowskiego. Aby wynik referendum był wiążący spośród uprawnionych 15 534 osób, udział w głosowaniu musiało wziąć 4 479. Ostatecznie w referendum wzięło udział 3 705 osób w związku z czym jego wynik nie był prawomocny (94,3% za odwołaniem; 2,7% przeciwko odwołaniu; 3% głosy nieważne)[6].

Transport

Kolejowy

Przez Gostynin przebiega linia kolejowa nr 33 łącząca Kutno z Brodnicą. Tutejsza stacja kolejowa, posiada dwa perony (trzy krawędzie peronowe). Z Gostynina odjeżdżają pociągi do Sierpca, Płocka, Kutna, Łowicza, Sochaczewa i Warszawy Wschodniej[7].

Kołowy

Lista dróg krajowych i wojewódzkich w Gostyninie:

W pobliżu miasta przebiega autostrada A1. Przecina prowadzącą z Gostynina drogę wojewódzką nr 581 w odległości 12 km od miasta, w miejscowości Pomarzanki[8]. Przebiegający tędy odcinek został otwarty 13 listopada 2013 roku[9].

"Duża" obwodnica

Miasto od strony wschodniej (mapa) posiada obwodnicę zwaną "dużą". Znajduje się ona w ciągu drogi krajowej nr 60. "Duża" obwodnica ma 8,8 km długości. Zaczyna się od strony południowej w granicach administracyjnych miasta (w pobliżu zakładu ELGO Lightning Industries), kończy natomiast w miejscowości Rogożewek. Została ona otwarta 10 lutego 2010 roku[10]. Do tego czasu przebiegająca przez miasto droga krajowa prowadziła od południa ulicą Kutnowską, następnie 3 Maja oraz Tadeusza Kościuszki, przez rynek miasta i dalej ulicami Jana Pawła II i Płocką na północ.

"Mała" obwodnica

28 lutego 2012 roku otworzona została "mała" obwodnica miasta, łącząca ulicę Jana Pawła II z ulicą Zamkową (mapa), omijając rynek miasta[11]. Ulica ta ma być jednocześnie główną drogą dojazdową do Term gostynińskich[12]. Budowa obwodnicy rozpoczęła się w 2007 roku. Podzielona była na dwa etapy. W trakcie drugiego etapu wybudowano odcinek obwodnicy o długości ponad 300 metrów, most nad rzeką Skrwą oraz rondo na skrzyżowaniu ulic Zamkowej i Targowej, gdzie obwodnica się kończy. Po jej stronach biegną ścieżki rowerowe.

Rowerowy

Szlaki rowerowe

Oznaczenie szlaku EuroVelo R2

Przez Gostynin przebiega międzynarodowy szlak rowerowy EuroVelo R2 (Szlak Stolic). Jest to szlak mający w założeniu łączyć Galway w Irlandii z Moskwą liczący ok. 5500 km długości. W rzeczywistości szlak kończy się na zachodniej granicy Polski. Odcinek łączący Kowal z Łąckiem był pierwszym fragmentem tego szlaku w Polsce[13]. W pobliżu miasta przebiega także ponadregionalny szlak rowerowy VeloMazovia nr 20. Mający ok. 105 km szlak zaczyna swój bieg w Witkowicach a kończy we Włocławku[13].

Ścieżki rowerowe

W Gostyninie ścieżki rowerowe biegną wzdłuż kilku ulic. Nie tworzą jednolitego systemu.

Termy gostynińskie

W połowie lipca 2012 roku ruszyły pierwsze prace przy budowie nowej stacji odwadniania osadu. Obecna gostynińska oczyszczalnia ścieków nie byłaby w stanie obsłużyć kompleksu termalnego, w związku z czym jest ona modernizowana[14].

Warto zobaczyć

Obiekty przyrodnicze

Budynek zajazdu z I poł. XIX wieku przy rynku w Gostyninie

Obiekty antropogeniczne

  • Klasycystyczny ratusz z XIX wieku – zbudowany według projektu Hilarego Szpilowskiego, zwieńczony wieżą zegarową z ażurową latarnią
  • Zamek i wzgórze zamkowe
  • układ urbanistyczny XIV wieku i pierwszej połowy XIX wieku
  • budynek dawnego Zajazdu zbudowany w latach dwudziestych XIX wieku
  • kaplica pw. św. Jakuba Apostoła
  • dworzec i wieża ciśnień zespołu dworca kolejowego z 1924 roku
  • późnobarokowa drewniana figura św. Jakuba Apostoła z XVIII wieku
  • budynek Liceum Ogólnokształcącego z 1905 roku
  • klasycystyczne hale targowe ,,Arkady" z 1927 roku
  • cmentarz ewangelicko-augsburski z połowy XIX wieku
  • cerkiew pw. św. Mikołaja w Gostyninie 1890 (obecnie mieszkania komunalne)

Edukacja

Przedszkola

  • Miejskie Przedszkole nr 2 z Oddziałem Integracyjnym
  • Miejskie Przedszkole nr 4
  • Miejskie Przedszkole nr 5

Szkoły podstawowe

  • Szkoła Podstawowa nr 1 im. Armii Krajowej
  • Szkoła Podstawowa nr 3 im. Obrońców Westerplatte

Szkoły ponadpodstawowe

  • Gimnazjum nr 1 im. Księcia Mazowieckiego Siemowita IV
  • Gimnazjum nr 2 im. Polskich Noblistów

Szkoły średnie

  • Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki
  • Zespół Szkół im. Marii Skłodowskiej-Curie
  • Gostynińskie Centrum Edukacyjne
  • I Liceum Ogólnokształcące PUL im. Bohaterów Gostynina

Ośrodki szkolno-wychowawcze

  • Specjalny Ośrodek Szkolno - Wychowawczy im. Jana Pawła II

Pozostałe

  • Miejska Szkoła Muzyczna I stopnia
  • Wydział Zamiejscowy Wyższej Szkoły Turystyki i Hotelarstwa w Łodzi
  • Zespół Oświatowo- Konsultacyjny "Profesor"

Ciekawostka

W latach 1503-1504 Jakub z Gostynina był rektorem Akademii Krakowskiej (dzisiejszego Uniwersytetu Jagiellońskiego).

Media

W Gostyninie wydawane są 3 gazety, mają one jednak nieregularny tryb wydawniczy. Ponadto Gostynin posiada swoje rubryki w gazetach wydawanych w innych, okolicznych, miastach. Nadaje tu także regionalna stacja telewizyjna TV Gostynin oraz telewizja internetowa Gostynin.TV.O Gostyninie można też usłyszeć w Kurierze Mazowieckim, Kurierze Warszawy i Mazowsza (programy TVP Info), w Radiu Eska Płock, Katolickim Radiu Płock oraz Polskim Radiu RDC.

Prasa

Gazety wydawane w Gostyninie:

  • Biuletyn Informacyjny Powiatu Gostynińskiego – wydawana przez Starostwo Powiatowe w Gostyninie.
  • Głos Gostynina – wydawana przez lokalne stowarzyszenie Gostynińska Wspólnota Samorządowa.
  • Nasz Gostynin – wydawana przez Urząd Miasta Gostynina.

Gazety pochodzące z innych miast, posiadające gostyniński dodatek:

Telewizja

  • Media-Gost (TV Gostynin)

Portale miejskie

  • SuperGostynin.pl www.supergostynin.pl
  • TerazGostynin www.terazgostynin.pl
  • Gostynin24 www.gostynin24.pl

Sport

Kluby sportowe

  • Mazur Gostynin - piłka nożna (liga okręgowa)
  • Gostynin Team - siatkówka
    • sekcja mężczyzn (I liga Kutnowskiej Amatorskiej Ligi Siatkówki)
    • sekcja kobiet (Ekstraklasa Kutnowskiej Amatorskiej Ligi Siatkówki)
  • Izolbet Basket Gostynin - koszykówka (ZeTGieBe Basket Liga)
  • UKS Alfa Gostynin - tenis stołowy (IV liga mężczyzn)
  • SzUKS Gostmat 83 - szachy
  • BUKS Ósemka - brydż sportowy

Obiekty sportowe

Stadion Miejski im. Janusza Kusocińskiego

 Osobny artykuł: Stadion Miejski im. Janusza Kusocińskiego w Gostyninie.
  • Hale sportowe (hala miejska, hala SP 3)
  • Pływalnia miejska
  • Skatepark
  • Lodowisko (czynne przez sezon zimowy)
  • Korty tenisowe

Wspólnoty religijne

Obecnie większość mieszkańców Gostynina stanowią katolicy, jednak jeszcze przed II wojną światową miasto było niejednolite etnicznie, a co za tym idzie i wyznaniowo. W 1921 roku 27,4% ludności stanowili Żydzi[15], którzy byli największą po Polakach grupą. Posiadali własną synagogę i dwa cmentarze (stary i nowy - obydwa już nie istnieją). Kolejną dużą grupę stanowiła ludność niemiecka, której świątynia zlokalizowana była w gostynińskim zamku. W jego pobliżu znajduje się nieczynny już dziś cmentarz ewangelicki z którego korzystali tutejsi Niemcy. Najmniejszą grupę stanowiła ludność wyznania prawosławnego, posiadająca w mieście jedną cerkiew.

Aktualnie w mieście działają trzy związki wyznaniowe: Kościół rzymskokatolicki, Kościół Boży w Chrystusie oraz Świadkowie Jehowy.

Kościół Rzymskokatolicki

Największą grupą wyznaniową na terenie miasta są katolicy. W Gostyninie funkcjonują dwie parafie. Pierwsza powstała w czasach średniowiecza (parafia św. Marcina), druga natomiast w 1997 roku (parafia Miłosierdzia Bożego). Gostynin jest siedzibą dekanatu gostynińskiego, którego dziekanem jest od 2009 roku ks. kan. mgr Ryszard Kruszewski[16]. Dekanat ten podlega diecezji płockiej[17].

Kościół Boży w Chrystusie

Od 1995 roku istnieje w Gostyninie Centrum Chrześcijańskie Progres, będące zborem Kościoła Bożego w Chrystusie. Założycielem zboru był Robert Górski, będący jednocześnie jego pastorem do końca 2009 roku. W 2010 roku obowiązki pastora przejął Piotr Syska[18][19].

Świadkowie Jehowy

W Gostyninie działają dwa Chrześcijańskie Zbory Świadków Jehowy (Gostynin-Wschód, Gostynin-Zachód), które swoim zasięgiem obejmują także tereny poza samym miastem. Na terenie miasta znajduje się jedna Sala Królestwa – oddana do użytku 30 sierpnia 2014 roku[20] – z której korzystają obydwa zbory[21]. Pierwszy zbór powstał w latach 70. XX wieku, drugi natomiast w 2006 roku. Do 2003 roku zbór gostyniński obejmował też pobliskie miasto Gąbin. Liczebność Świadków Jehowy wynosi około 150 osób[22].

Miasta partnerskie

Zobacz też

  1. ↑ Adolf Pawiński, Mazowsze, Warszawa 1895, s. 37.
  2. ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
  3. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2011 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2011-08-10. ISSN 1505-5507.
  4. ↑ Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2012 r.. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2013-08-20]. (pol.).
  5. ↑ Barbara Konarska-Pabiniak: Dzieje Gostynina od XI do XXI wieku. Gostynin: 2010, s. 535-536. ISBN 978-83-905586-7-7.
  6. ↑ Protokół ustalenia wyniku referendum gminnego. , 2013-09-16. Miejska Komisja ds. Referendum w Gostyninie. (pol.). 
  7. ↑ Nowy rozkład jazdy PKP. 2012-03-02. [dostęp 2012-03-03]. (pol.).
  8. ↑ Autostrada koło Gostynina. „Głos Gostyniński”. nr 1 (1), s. 2, wrzesień 2010. Gostynin: Gostynińska Wspólnota Samorządowa. ISSN 2082-2359. (pol.). 
  9. ↑ A1 otwarta. Szybko i komfortowo z Łodzi na Kujawy.. [w:] 2012-11-13 [on-line]. gddkia.gov.pl. [dostęp 2013-09-11]. (pol.).
  10. ↑ Otwarcie obwodnicy Gostynina. 2010-02-11. [dostęp 2012-02-28]. (pol.).
  11. ↑ Mała Obwodnica Gostynina już otwarta. 2012-02-28. [dostęp 2012-02-28]. (pol.).
  12. ↑ Za rok pojedziemy obwodnicą. „Głos Gostyniński”. nr 2 (2), s. 4, październik 2010. Gostynin: Gostynińska Wspólnota Samorządowa. ISSN 2082-2359. (pol.). 
  13. ↑ a b Międzynarodowy Szlak Rowerowy EuroVelo R-2. pojezierzegostyninskie.pl. [dostęp 2012-08-28]. (pol.).
  14. ↑ Początek budowy term?. „Gazeta Lokalna Kutna i regionu”, s. 8, 2012-08-02. IMEDIA. ISSN 2080-2269. OCLC 168. (pol.). 
  15. ↑ Barbara Konarska-Pabiniak: Dzieje Gostynina od XI do XXI wieku. Gostynin: 2010, s. 373. ISBN 978-83-905586-7-7.
  16. ↑ Duszpasterze. parafiaswmarcina.pl. [dostęp 2013-09-17]. (pol.).
  17. ↑ Barbara Konarska-Pabiniak: Dzieje Gostynina od XI do XXI wieku. Gostynin: 2010, s. 779-782. ISBN 978-83-905586-7-7.
  18. ↑ Barbara Konarska-Pabiniak: Dzieje Gostynina od XI do XXI wieku. Gostynin: 2010, s. 783. ISBN 978-83-905586-7-7.
  19. ↑ Zbór w Gostyninie. http://kbwch.pl/.+[dostęp 2013-09-17]. (pol.).
  20. ↑ Ogłoszenia. „Nasza Służba Królestwa”, s. 8, grudzień 2014. 
  21. ↑ Dane według raportów wyszukiwarki zborów na oficjalnej stronie Świadków Jehowy (www.jw.org), dostęp z 9 października 2014.
  22. ↑ Barbara Konarska-Pabiniak: Dzieje Gostynina od XI do XXI wieku. Gostynin: 2010, s. 782-783. ISBN 978-83-905586-7-7.
  23. ↑ Gmina Miasta Gostynina - oficjalna strona | Współpraca

Linki zewnętrzne

Szablon:Miasta powiatowe województwa mazowieckiego

Powiat gostyniński
Miasta
Gminy miejskie
Gminy miejsko-wiejskie
Gminy wiejskie

Herb powiatu gostynińskiego

Powiat gostyniński (1867–1975)
Przynależność wojewódzka
Miasta
Gminy wiejskie
(1867–1954 i 1973–75)
Gromady
(1954–72)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gostynin&oldid=41677223”