Żychlin

Żychlin
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Centrum miasta
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
Powiat	kutnowski
Gmina	Żychlin
Prawa miejskie	przed 1397
Burmistrz	Grzegorz Ambroziak
Powierzchnia	8,69 km²
Populacja (31.12.2019); • liczba ludności; • gęstość	; 8109; 933,1 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 24
Kod pocztowy	99-320
Tablice rejestracyjne	EKU
	Położenie na mapie gminy Żychlin Żychlin
	Położenie na mapie Polski Żychlin
	Położenie na mapie województwa łódzkiego Żychlin
	Położenie na mapie powiatu kutnowskiego Żychlin
	52°14′43″N 19°37′25″E/52,245278 19,623611
TERC (TERYT)	1002114
SIMC	0969391
	Urząd miejskiul. Barlickiego 15; 99-320 Żychlin
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa

Żychlin – miasto w Polsce w województwie łódzkim, w powiecie kutnowskim, położone na Nizinie Środkowomazowieckiej nad rzeką Słudwią, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Żychlin. Miasto stanowi centrum usług dla wielu okolicznych miejscowości. Żychlin jest siedzibą firm z branży elektromaszynowej, które w latach 20. i 50. XX wieku, miały największy wpływ na rozwój miasta. Obecnie w Żychlinie, poza firmami elektromaszynowymi, głównymi pracodawcami są firmy z branży spożywczej. Żychlin leży w historycznej ziemi łęczyckiej^[4].

Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. miasto liczyło 8109 mieszkańców^[2].

Historia

Wieś szlachecka Żychlin istniała co najmniej od 1309^[5]. W 1331 została ona zdobyta przez Krzyżaków^[5]. Prawa miejskie miasto otrzymało przed 1397^[5]^[6]. Od 1744 roku własność Józefa Antoniego Sołłohuba^[7]. Do XIX wieku miasto było własnością prywatną^[a]^[5]^[6]. Pod koniec średniowiecza, Żychlin był miejscem, w którym miały miejsce sesje wyjazdowe łęczyckiego sądu grodzkiego^[8].

W drugiej połowie XVI stulecia miasto spotkała klęska pożaru. Powolna odbudowa, a nawet wyjednany u króla przywilej jarmarków nie wpłynął na znaczny rozwój miasta. W 1790 Żychlin liczył 350 mieszkańców i 68 domów^[5]^[6].

W XIX wieku liczba ludności miasta znacznie wzrosła, przy czym, tak jak w pobliskim Kutnie, większość mieszkańców stanowili Żydzi. W 1870 na mocy ukazu carskiego Żychlin stracił prawa miejskie^[5]^[6]. Powodem odebrania praw miejskich był udział mieszczan w powstaniu styczniowym, kiedy to przed kilka, a może nawet kilkanaście dni miasto było wolne od zaborcy.

Pod koniec XIX wieku miasto liczyło ponad 4500 mieszkańców^[5].

Na początku XX wieku miejscowość zamieszkiwała niewielka społeczność mariawicka, przynależąca do parafii Przenajświętszego Sakramentu w Łowiczu, filii w Skrzeszewach. Swój cmentarz wyznaniowy posiadali w Zdunach. W miasteczku znajdowała się kaplica obsługiwana przez kapłana Marię Tytusa Siedleckiego, późniejszego biskupa Kościoła Katolickiego Mariawitów^[9].

W 1924 Żychlin odzyskał prawa miejskie^[5].

Najważniejszym momentem w najnowszej historii miasta było utworzenie w 1921 roku zakładów elektrycznych przez inż. Zygmunta Okoniewskiego. Z biegiem czasu, z uwagi na rozrastający się zakład elektromaszynowy, miasto rosło i nabierało znaczenia wśród okolicznych miejscowości. W latach 70. XX wieku miasto podwoiło swoją liczebność. Na bazie zakładów stworzonych przez inż. Z. Okoniewskiego powstało kilka firm z branży. Trafili tu również inwestorzy z Włoch, Danii i Francji.

W okresie II wojny światowej miasto poniosło wielkie straty, głównie wśród ludności cywilnej – prawie 40% ludności miasta. Żydzi wywiezieni z Żychlina w czasie likwidacji getta, byli eksterminowani w Chełmnie n/Nerem. W czasie działań wojennych kampanii wrześniowej w mieście i w sołectwie Dobrzelin, znajdowały się szpitale polowe, często bombardowane przez lotnictwo niemieckie. W kwaterach wojskowych na miejscowym cmentarzu parafialnym oraz na cmentarzu parafialnym we wsi Śleszyn i wojskowym w Dobrzelinie pochowani są liczni polscy żołnierze.

Demografia

Dane z 31.12.2017 roku^[10]

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	8 246	100	4 313	52,3	3 933	47,7
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	950		497		453

Piramida wieku mieszkańców Żychlina w 2014 roku^[11].

Ludzie związani z Żychlinem

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Żychlinem.

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Żychlinie.

Zabytki

grób skrzynkowy kultury pomorskiej z ok. 500 roku p.n.e. na placu 29 Listopada (artefakty znajdują się w Muzeum Archeologicznym w Poznaniu)
zespół kościoła parafialnego św. św. Piotra i Pawła – ul. Jana Pawła II:
- kościół murowany z 1782^[12], rozbudowany w 1838; po 1911 dobudowana kaplica i zakrystia
- dzwonnica murowana, 1 poł. XIX w.^[12]
- plebania murowana z XIX w.
kilka kamieniczek mieszczańskich przy dawnym rynku, oznaczonych nr 24-27 z I połowy XIX w. z oryginalnymi oknami i drzwiami – pl. 29 Listopada
dom z oficynami z XIX/XX w. – pl. Jana Pawła II 17^[12]
dom z początku XIX wieku – ul. Narutowicza
zespół Cukrowni "Walentynów", od 1921 zajmowany przez zakład EMIT przy ul. Narutowicza 72: cukrownia murowana z 1853, przebudowana w 1921, obecnie hala fabryczna
dom Pruszaków, murowany, pocz. XX w., przebudowany, obecnie przedszkole; portiernia z 2 poł. XIX w.
synagoga przy ul. Zdrojowej/Kilińskiego^[12]

Edukacja

Przedszkola
- Przedszkole Samorządowe Nr 1 w Żychlinie, ul. 1 Maja 36^[13]^[14]
- Przedszkole Samorządowe Nr 2 im. Jana Pawła II w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Żychlinie, ul. Żeromskiego 8^[13]^[15]
- Oddział Przedszkolny w Szkole Podstawowej im. M. Kownackiej w Grabowie, ul. Szkolna 4
Szkoły podstawowe
- Szkoła Podstawowa Nr 1 w Żychlinie, ul. 1 Maja 23/25^[13] (w ramach reformy oświaty SP Nr 1 przeniesiona będzie od 1 września 2019 r. do siedziby wygaszanego Gimnazjum)
- Szkoła Podstawowa Nr 2 im. Jana Pawła II w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Żychlinie, ul. Żeromskiego 8^[13]^[15]
Gimnazjum Publiczne im. Adama Mickiewicza w Zespole Szkół Nr 1 w Żychlinie, ul. Łukasińskiego 21^[13]^[16] (kończące działalność z dniem 31 sierpnia 2019 r. w związku z reformą oświaty)
Szkoły ponadgimnazjalne
- Liceum Ogólnokształcące im. Adama Mickiewicza w Zespole Szkół Nr 1 w Żychlinie, ul. Łukasińskiego 21^[13]^[17]
- Zespół Szkół im. Bohaterów Września 1939 r. w Żychlinie, ul. Narutowicza 84A^[13]^[18]

Gospodarka

W 2009 w mieście powstała podstrefa Łódzkiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej^[19].

Do najważniejszych zakładów w Żychlinie należą:

Zakład Maszyn Elektrycznych EMIT S.A. (kapitał włoski)^[20]^[21]
Fabryka Transformatorów w Żychlinie Sp. z o.o.^[20]^[22]
Zakład Narzędziowy NARMOD Sp. z o.o.^[20]^[23]
MICEL Sp. z o.o. w Żychlinie (kapitał francuski)^[20]^[24]
UNION CHOCOLATE Sp. z o.o. w Żychlinie^[20]^[25]
Cargill Polska (kapitał USA)
Okovita Sp. z o.o. (fima polsko-rosyjska)
Dima Sp. z o.o.(kapitał duński)
Energa Kogeneracja Sp. z o.o.
Szkółka Drzew i Krzewów Owocowych E. i B. Ważyńscy
Węgrzynowski Opakowania
AURA Sp z o.o. Grupa Producentów Owoców i Warzyw

Miasta partnerskie

Brody, Ukraina (od 2017 r.)

Formy ochrony przyrody

Pomniki przyrody

dąb szypułkowy „Wojtek” o obwodzie na wys. 1,3 m – 290 cm i wysokości 18 m (na terenie EMIT-u)^[12]
lipa drobnolistna o obwodzie na wys. 1,3 m – 275 cm i wysokości 25 m (za budynkiem d. Przedszkola Nr 2 przy ogrodzeniu EMIT-u)^[12]
lipa drobnolistna o obwodzie na wys. 1,3 m – 205 cm i wysokości 20 m położona na pl. Jana Pawła II przy ogrodzeniu kościoła^[12]

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół rzymskokatolicki (dekanat Żychlin):
- parafia św. Apostołów Piotra i Pawła
Świadkowie Jehowy:
- zbór Żychlin (Sala Królestwa ul. Dobrzelińska 16)^[26]

Zobacz też

Stara Synagoga w Żychlinie – nieistniejąca
Cmentarz żydowski w Żychlinie
Hufiec ZHP Żychlin
Żychlin (stacja kolejowa)
Żychlin Elektrownia – dawna towarowa stacja kolejowa
Zakład Komunikacji Miejskiej w Żychlinie

Uwagi

↑ np. w 1332 wieś należała do Chwała, sędziego łęczyckiego.

Przypisy

↑ Burmistrz na stronach Gminy Żychlin, dostęp 2013-05-22
↑ ^a ^b Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20] .
↑ Dane Urzędu na stronach Gminy Żychlin, dostęp 2013-05-22
↑ Stanisław Zajączkowski: O przejściach przez Błota Łęczyckie w średniowieczu w: Ziemia i ludzie dawnej Polski. Studia z geografii historycznej, red. Adam Galos, Julian Janczak. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1976, s. 103.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Informator – Żychlin, wyd. Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Żychlinie, 1991.
↑ ^a ^b ^c ^d Historia na stronach Gminy Żychlin, dostęp 2013-05-22
↑ Przemysław P. Romaniuk, Józef Antoni Sołłohub w: Polski Słownik Biograficzny, t. XL, str. 322
↑ M. Pawlikowski, Sądownictwo grodzkie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012
↑ Polona [online], polona.pl [dostęp 2024-04-26] (pol.).
↑ Żychlin w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2019-12-20] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Żychlin w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-09] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Zabytki na stronach Gminy Żychlin, dostęp 2013-05-22
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Edukacja na stronach Gminy Żychlin, dostęp 2013-05-22
↑ Przedszkole Samorządowe nr 1
↑ ^a ^b Zespół Szkolno-Przedszkolny w Żychlinie
↑ Gimnazjum Publiczne w Zespole Szkół Nr 1 w Żychlinie
↑ Zespół Szkół Nr 1 – Liceum Ogólnokształcące im. Adama Mickiewicza w Żychlinie
↑ Zespół Szkół w Żychlinie
↑ SSE na stronach Gminy Żychlin, dostęp 2013-05-22
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Oferta inwestycyjna Gminy Żychlin, 2011
↑ EMIT - Cantoni Group, dostęp 2013-05-22
↑ FTŻ, dostęp 2013-05-22
↑ NARMOD, dostęp 2013-05-22
↑ Micel, dostęp 2013-05-22
↑ Union Chocolate, dostęp 2013-05-22
↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-08] .

Linki zewnętrzne

Żychlin, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 876 .

[wlasnosc-8] . w 1332 wieś należała do Chwała, sędziego łęczyckiego.

[wwwumg-burmistrz-1] Burmistrz na stronach Gminy Żychlin, dostęp 2013-05-22

[populacja2019-2] Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20] .

[wwwumg-ug-3] Dane Urzędu na stronach Gminy Żychlin, dostęp 2013-05-22

[4] Stanisław Zajączkowski: O przejściach przez Błota Łęczyckie w średniowieczu w: Ziemia i ludzie dawnej Polski. Studia z geografii historycznej, red. Adam Galos, Julian Janczak. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1976, s. 103.

[mgok-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Informator – Żychlin, wyd. Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Żychlinie, 1991.

[wwwumg-historia-6] Historia na stronach Gminy Żychlin, dostęp 2013-05-22

[7] Przemysław P. Romaniuk, Józef Antoni Sołłohub w: Polski Słownik Biograficzny, t. XL, str. 322

[9] M. Pawlikowski, Sądownictwo grodzkie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012

[10] Polona [online], polona.pl [dostęp 2024-04-26] (pol.).

[11] Żychlin w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2019-12-20] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[populacja2016-12] Żychlin w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-09] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[wwwumg-zabytki-13] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Zabytki na stronach Gminy Żychlin, dostęp 2013-05-22

[wwwumg-edukacja-14] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Edukacja na stronach Gminy Żychlin, dostęp 2013-05-22

[p1-15] Przedszkole Samorządowe nr 1

[p2-16] Zespół Szkolno-Przedszkolny w Żychlinie

[gim1-17] Gimnazjum Publiczne w Zespole Szkół Nr 1 w Żychlinie

[szk1-18] Zespół Szkół Nr 1 – Liceum Ogólnokształcące im. Adama Mickiewicza w Żychlinie

[szk2-19] Zespół Szkół w Żychlinie

[wwwumg-LSSE-20] SSE na stronach Gminy Żychlin, dostęp 2013-05-22

[wwwumg-oferta2011-21] Oferta inwestycyjna Gminy Żychlin, 2011

[cantoni-22] EMIT - Cantoni Group, dostęp 2013-05-22

[ftz-23] FTŻ, dostęp 2013-05-22

[narmod-24] NARMOD, dostęp 2013-05-22

[micel-25] Micel, dostęp 2013-05-22

[uc-26] Union Chocolate, dostęp 2013-05-22

[jworg-27] Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-08] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[a]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

Miasta na prawach powiatu	Łódź Piotrków Trybunalski Skierniewice
Miasta powiatowe	Bełchatów Brzeziny Kutno Łask Łęczyca Łowicz Opoczno Pabianice Pajęczno Poddębice Radomsko Rawa Mazowiecka Sieradz Tomaszów Mazowiecki Wieluń Wieruszów Zduńska Wola Zgierz
Miasta gminne	Aleksandrów Łódzki Białaczów Biała Rawska Błaszki Bolesławiec Bolimów Dąbrowice Drzewica Działoszyn Głowno Grabów Inowłódz Jeżów Kamieńsk Kiernozia Koluszki Konstantynów Łódzki Krośniewice Lutomiersk Lututów Osjaków Ozorków Parzęczew Piątek Przedbórz Rozprza Rzgów Stryków Sulejów Szadek Tuszyn Ujazd Uniejów Warta Wolbórz Zelów Złoczew Żarnów Żychlin

Siedziba gminy	miasto Żychlin
Wsie	Aleksandrów Aleksandrówka Balików Biała Brzeziny Budzyń Buszków Dolny Buszkówek Chochołów Czesławów Dobrzelin Drzewoszki Małe Drzewoszki Wielkie Gajew Grabie Grabów Grzybów Dolny Grzybów Hornowski Jankówek Kaczkowizna Kruki Marianka Orątki Dolne Orątki Górne Pasieka Sędki Sokołówek Szczytów Śleszyn Śleszynek Tretki Wola Popowa Zagroby Zgoda Żabików
Osada	Zarębów
Integralne części wsi	Dzwonków Gajew Grzybowski Jadwigów Janów Grzybowski Kędziory Klemensów Grzybowski Kozanki Leśne Oleszcze Stanisławów Strzelce Śleszyn Mały

Miasta	Dąbrowice Krośniewice Kutno Żychlin
Gminy miejskie	Kutno
Gminy miejsko-wiejskie	Dąbrowice Krośniewice Żychlin
Gminy wiejskie	Bedlno Krzyżanów Kutno Łanięta Nowe Ostrowy Oporów Strzelce

Przynależność wojewódzka	gubernia warszawska (1867–1915) woj. warszawskie (II RP) (1919–39) woj. łódzkie (II RP) (1939) woj. łódzkie (1945–75)
Miasta	Dąbrowice (do 1870) Krośniewice (do 1870 i od 1926) Kutno Żychlin (do 1870 i od 1924)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Bedlno (1953–54 i 1973–75) Błonie (1867–1953) Chodów (1973–75) Czerwonka (1953–54) Dąbrowice (1867–1954 i 1973–75) Dobrzelin (1870–74, 1926–54 i 1973–75) Krośniewice (1870–1954 i 1973–75) Krzyżanów (1973–75) Krzyżanówek (1867–1954) Kutno (1867–1954 i 1973–75) Łanięta (1919–54 i 1973–75) Mikstal (1867–1918) Nowe Ostrowy (1973–75) Oporów (1867–1954 i 1973–75) Ostrowy (1953–54) Plecka Dąbrowa (1867–1954) Rdutów (1867–1953) Sójki (1867–1953) Strzelce (1953–54 i 1973–75) Wojszyce (1867–1953) Wroczyny (1867–70) Żychlin (1867–70, 1874–1926 i 1973–75) Żychlin (1870–74)
Gromady (1954–72)	Bedlno (1954–72) Biała (1961–72) Bielawki (1956–68) Byszew (← 1956–72) Chodów (1968–72) Cygany (1954–61) Czerwonka (1954–68) Dąbrowice (1954–72) Długie (1954–68) Dobrzelin (1954–72) Emilianów (1954–59) Gołębiew Stary (1954–68) Gołębiewek Nowy (1954–61) Kaszewy Kościelne (1954–61) Krośniewice (1954–72) Kruki (1954–61) Krzyżanów (1954–72) Kutno (1954–56) Kutno (1961–68) Kutno-Wschód (1968–72) Kutno-Zachód (1968–72) Łanięta (1954–72) Mikstal (1954–68) Miłonice (1954–68) Mirosławice (1954–68) Młogoszyn (1954–72) Mnich (1954–59) Nowa Wieś (1954–61) Nowe (1954–72) Odolin (1954–56) Oporów (1954–72) Ostrowy (1954–72) Plecka Dąbrowa (1954–72) Pniewo (1954–61) Podczachy (1954–61) Przyzórz (1954–68) Rdutów (1954–68) Ruszki (1954–59) Siemianów (1954–68) Sójki (1954–68) Strzegocin (← 1956–72) Strzelce (1954–72) Śleszyn (1954–61) Załusin (1956–72) Zgórze (1954–59)