Jełgawa: Różnice pomiędzy wersjami
56°39′N 23°42′E/56,650000 23,700000| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Historia: drobne redakcyjne |
|||
| Linia 36: | Linia 36: | ||
Na terenie obecnej Jełgawy w [[X wiek]]u powstała osada [[Liwowie|Liwów]]. W [[XIII wiek]]u, [[Zakon krzyżacki#Inflancka gałąź zakonu krzyżackiego|inflancka gałąź zakonu krzyżackiego]], pod wodzą mistrza krajowego [[Konrad von Mander|Konrada von Mandera]] rozpoczęła budowę w tym miejscu zamku, nazwanego ''Mitau''. Mitau był zamkiem granicznym, z którego rycerze zakonu często organizowali wyprawy przeciwko Liwom i [[Semigalia|Semigalom]] aż do 1290. Później znaczenie zamku jeszcze wzrosło z powodu rozwoju na południu państwa [[Litwa|litewskiego]]. Litwinom udało się splądrować Mitawę w 1345. |
Na terenie obecnej Jełgawy w [[X wiek]]u powstała osada [[Liwowie|Liwów]]. W [[XIII wiek]]u, [[Zakon krzyżacki#Inflancka gałąź zakonu krzyżackiego|inflancka gałąź zakonu krzyżackiego]], pod wodzą mistrza krajowego [[Konrad von Mander|Konrada von Mandera]] rozpoczęła budowę w tym miejscu zamku, nazwanego ''Mitau''. Mitau był zamkiem granicznym, z którego rycerze zakonu często organizowali wyprawy przeciwko Liwom i [[Semigalia|Semigalom]] aż do 1290. Później znaczenie zamku jeszcze wzrosło z powodu rozwoju na południu państwa [[Litwa|litewskiego]]. Litwinom udało się splądrować Mitawę w 1345. |
||
Po rozpadzie zakonu w 1561 Mitawa przypadła w udziale [[Księstwo Kurlandii i Semigalii|Księstwu Kurlandii i Semigalii]]. W 1573 otrzymała ona prawa miejskie. Od 1596, po podziale księstwa, Mitawa stała się stolicą Semigalii, rezydencją księcia [[Fryderyk Kettler|Fryderyka Kettlera]]. W 1617 ponownie została stolicą zjednoczonego [[Księstwo Kurlandii i Semigalii|księstwa Kurlandii i Semigalii]] podległego [[Rzeczpospolita Polska|Rzeczypospolitej]]. |
Po rozpadzie zakonu w 1561 Mitawa przypadła w udziale [[Księstwo Kurlandii i Semigalii|Księstwu Kurlandii i Semigalii]]. W 1573 otrzymała ona prawa miejskie. Od 1596, po podziale księstwa, Mitawa stała się stolicą Semigalii, rezydencją księcia [[Fryderyk Kettler|Fryderyka Kettlera]]. W 1617 ponownie została stolicą zjednoczonego [[Księstwo Kurlandii i Semigalii|księstwa Kurlandii i Semigalii]] podległego [[Rzeczpospolita Polska|Rzeczypospolitej]]. W 1621 roku podczas [[Wojna polsko-szwedzka (1621–1626)|wojny polsko-szwedzkiej]] zajęta przez wojska szwedzkie. W listopadzie 1622 zawarto [[rozejm w Mitawie]] między Polską a Szwecją. |
||
Pomimo wielu wojen [[Polska|polsko]]-[[Szwecja|szwedzkich]] Mitawa dalej rozwijała się w kierunku miasta handlowego i przemysłowego. Widać było jednak w Mitawie duże wpływy [[Rosja|rosyjskie]] dużo wcześniej niż w innych miastach [[Kurlandia|Kurlandii]] i Semigalii. Z Mitawy pochodziła m.in. księżniczka [[Anna Romanowa|Anna Iwanowna Romanowa]], późniejsza caryca [[Rosja|Rosji]] Anna I. |
|||
W 1763 książę [[Karol Krystian Wettyn]] został oblężony przez wojska rosyjskie i zmuszony do detronizacji. |
W 1763 książę [[Karol Krystian Wettyn]] został oblężony przez wojska rosyjskie i zmuszony do detronizacji. |
||
Wersja z 14:26, 13 mar 2020
| |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Okręg (do 2014) |
Jełgawa | ||||
| Burmistrz | |||||
| Powierzchnia |
60 km² | ||||
| Wysokość |
13 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2019) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Nr kierunkowy |
630 | ||||
| Kod pocztowy |
LV-30(01-18) | ||||
Położenie na mapie Łotwy  | |||||
| 56°39′N 23°42′E/56,650000 23,700000
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Jełgawa (łot. Jelgava; do 1918 Mitawa, niem. Mitau, ros. Елгава, jidysz מיטאַווע, Mitawe) – miasto na Łotwie, w środkowej części kraju, ok. 45 km na południowy zachód od Rygi, przy ujściu rzeki Drykszny do Lelupy (dawniej Aa), miasto wydzielone.
W mieście znajduje się stacja kolejowa Jelgava.
Historia
Na terenie obecnej Jełgawy w X wieku powstała osada Liwów. W XIII wieku, inflancka gałąź zakonu krzyżackiego, pod wodzą mistrza krajowego Konrada von Mandera rozpoczęła budowę w tym miejscu zamku, nazwanego Mitau. Mitau był zamkiem granicznym, z którego rycerze zakonu często organizowali wyprawy przeciwko Liwom i Semigalom aż do 1290. Później znaczenie zamku jeszcze wzrosło z powodu rozwoju na południu państwa litewskiego. Litwinom udało się splądrować Mitawę w 1345.
Po rozpadzie zakonu w 1561 Mitawa przypadła w udziale Księstwu Kurlandii i Semigalii. W 1573 otrzymała ona prawa miejskie. Od 1596, po podziale księstwa, Mitawa stała się stolicą Semigalii, rezydencją księcia Fryderyka Kettlera. W 1617 ponownie została stolicą zjednoczonego księstwa Kurlandii i Semigalii podległego Rzeczypospolitej. W 1621 roku podczas wojny polsko-szwedzkiej zajęta przez wojska szwedzkie. W listopadzie 1622 zawarto rozejm w Mitawie między Polską a Szwecją.
Pomimo wielu wojen polsko-szwedzkich Mitawa dalej rozwijała się w kierunku miasta handlowego i przemysłowego. Widać było jednak w Mitawie duże wpływy rosyjskie dużo wcześniej niż w innych miastach Kurlandii i Semigalii. Z Mitawy pochodziła m.in. księżniczka Anna Iwanowna Romanowa, późniejsza caryca Rosji Anna I.
W 1763 książę Karol Krystian Wettyn został oblężony przez wojska rosyjskie i zmuszony do detronizacji. W II poł. XVIII wieku przedostatni książę Kurlandii Ernest Jan Biron wspierał kulturalny rozwój Mitawy. Zburzył on stary zamek i postawił na jego miejscu okazały pałac. Książę Biron otworzył również pierwszą w mieście publiczną bibliotekę i założył Akademię Piotra (Academia Petrina), uniwersytet i duchowe centrum kraju. Po wybuchu rewolucji francuskiej w 1789 mieszkańcy Mitawy zaczęli domagać się większych praw.
Miasto zostało zajęte przez Rosjan w wyniku III rozbioru Polski w 1795. W okresie wojen napoleońskich miasto było okupowane przez Prusy i zostało częściowo zniszczone. W XIX wieku Mitawa rozwinęła się z powodu doprowadzenia tutaj kolei w 1868. Rozwój miasta zachęcił Łotyszy (mieszkańców wsi) do osiedlania się w mieście. W 1914 Mitawa liczyła 45 tys. mieszkańców. Miasto zostało wyniszczone przez niemiecką okupację podczas I wojny światowej, a po wojnie było areną walk niemieckich, rosyjskich i łotewskich oddziałów paramilitarnych. Po zwycięstwie tych ostatnich Jełgawa stała się jednym z ważniejszych miast w nowo powstałym państwie łotewskim.
W 1940, po aneksji kraju przez Związek Radziecki, wielu mieszkańców Jełgawy, głównie Niemców, wyemigrowało z miasta. Później Jełgawę okupowali Niemcy, a od 1944 Sowieci. Podczas II wojny światowej zniszczeniu uległo prawie 90% budynków w mieście. W czasach kolejnej okupacji sowieckiej nastąpiła odbudowa miasta. Obecnie Jełgawa jest jednym z ważniejszych miast w kraju, centrum turystycznym i edukacyjnym. W okresie sowieckim rozwinął się tutaj również przemysł, w tym samochodowy.
W Mitawie urodzili się:
- pomiędzy 1765-1770 r. Fryderyk Bauman – polski architekt i rzeźbiarz-dekorator okresów klasycyzmu i romantyzmu;
- w 1780 r. Jan Damel – polski malarz i karykaturzysta;
- w 1889 r. Mamert Stankiewicz – polski dowódca wojskowy, komandor podporucznik Marynarki Wojennej II RP, kapitan żeglugi wielkiej Polskiej Marynarki Handlowej, dowódca statków „Lwów”, „Polonia” oraz „Piłsudski”;
- w 1903 r. Jan Jaroszewicz – polski biskup rzymskokatolicki.
Turystyka
Jełgawa jest częstym miejscem odwiedzin turystów ze względu na zabytki. Głównym z nich jest klasycystyczny pałac, jeden z najcenniejszych zabytków na Łotwie. Innymi miejscami wartymi zobaczenia są barokowy kościół św. Anny, wieża zniszczonego kościoła św. Trójcy, rzymskokatolicka katedra Najświętszej Maryi Panny oraz sobór Świętych Symeona i Anny. Ciekawymi budowlami są neoklasycystyczne gmachy Villa Medema i Academia Petrina, w której znajduje się muzeum historii i sztuki im. G. Eliasa.
Miasta partnerskie
Białystok, Polska
Parnawa, Estonia
Szawle, Litwa
Vejle, Dania
Xinying, Republika Chińska
Alcamo, Włochy
Baranowicze, Białoruś
Berlin, Niemcy
Hällefors, Szwecja
Moskwa, Rosja
Iwano-Frankiwsk, Ukraina- Nacka, Szwecja
Rueil-Malmaison, Francja- Magadan, Rosja
Osoby związane z Jełgawą
- gen. Kazimierz Pułaski – od października 1762 do maja 1763 paź na dworze księcia Karola Krystiana Wettyna
- Konstanty Kurnatowski
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
- Szczegółowa historia Mitawy w I Rzeczypospolitej, wirtualna mapa okolic, historia okolicznych miast
- zdjęcia z Jełgawy
- Jelgawa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 558.
- Mitawa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 508.
- Mitawa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 341.
