Marynarka Wojenna (II RP)

Bandera wojenna z lat 1919-1930

Bandera wojenna z lat 1927-1945

Marynarka Wojenna II RP – jeden z dwóch, obok wojska, jak ówcześnie nazywano wojska lądowe, rodzajów Sił Zbrojnych II RP.

Od 1928 roku Marynarka Wojenna swoje święto obchodziła 10 lutego.

Formowanie Marynarki Wojennej

W listopadzie 1918 roku Polska składała się z niecałej Kongresówki i zachodniej części Galicji. Wizja dostępu do morza, jak i tworzenia własnej marynarki wojennej, była jeszcze niepewna. Jednak już w listopadzie pierwsze rozkazy związane z tworzeniem polskiej marynarki wojennej wydał gen. Tadeusz Rozwadowski. Komendę nad powracającymi do kraju marynarzami oddał pułkownikowi marynarki wojennej Bogumiłowi Nowotnemu, który w dniach 8-10 listopada przejął od Niemców Flotę Wiślaną. W wyniku tych działań powstał zalążek polskiej marynarki wojennej. Po 28 listopada 1918 roku Naczelnik Państwa Józef Piłsudski powołał do życia swoim opublikowanym w Monitorze Polskim rozkazem „Marynarkę Polską”, mianując jednocześnie pułkownika marynarki Bogumiła Nowotnego szefem Sekcji Marynarki Wojennej przy Ministerstwie Spraw Wojskowych. W Modlinie sformowano pierwsze jednostki: Flotyllę Rzeczną, Oddział Zapasowy Marynarzy i Batalion Morski. W skład jednostek weszli marynarze z byłych flot zaborczych. Polską marynarkę budowali oficerowie w 72% z zaboru rosyjskiego, 6% z zaboru niemieckiego i 22% z zaboru austriackiego. Stwarzało to duże trudności w nazewnictwie i procedurach. Język fachowy stworzył weteran Floty Austro-Węgierskiej kpt. mar. Antoni Ledóchowski.

W grudniu przystąpiono do tworzenia Flotylli Wiślanej z pozostawionego przez Niemców sprzętu pływającego, a w kwietniu 1919 roku Flotylli Pińskiej na rzece Pinie z łodzi i motorówek poniemieckich. Flotylla powstała z połączenia flotylli w Krakowie oraz Flotylli w Warszawie i w Modlinie. Pierwszym dowódcą Flotylli Pińskiej był por. mar. J. Giedroyć. 11 marca 1919 roku do dymisji podał się komandor Nowotny, a dymisja została przyjęta przez Piłsudskiego, który wymusił ją z powodu buntu marynarzy w Twierdzy Modlin. W połowie 1919 roku na szefa Departamentu dla spraw Morskich został wyznaczony wiceadmirał Kazimierz Porębski z marynarki rosyjskiej. W Międzynarodowej Komisji ds. żeglugi na Odrze Polskę po I wojnie światowej reprezentował admirał Napoleon Louis-Wawel, przybyły z Cesarsko-Królewskiej Floty Austro-Węgier.

Traktat wersalski przyznał Polsce ponad 140 km wybrzeża z małymi portami w Helu i Pucku. Ten drugi stał się bazą rodzącej się polskiej Marynarki Wojennej i bazowania pierwszego okrętu wojennego ORP „Pomorzanin”, kupionego prywatnie przez komandora Józefa Unruga (państwo Polskie nie miało jeszcze wtedy „osobowości prawnej”).

Marynarze czynnie uczestniczyli w kształtowaniu granic wolnej Rzeczypospolitej, m.in. w wojnie polsko-bolszewickiej z lat 1919-1920. Pierwsze działania wojenne podjęły uzbrojone jednostki pływające Flotylli Pińskiej w dorzeczu rzeki Prypeć już w 1919 roku. Zajmowały się one dostarczaniem zaopatrzenia dla wojsk polskich, a w maju 1919 roku stoczyły pierwszą potyczkę z jednostkami nieprzyjaciela. 3 lipca 1919 pod Horodyszczem współdziałały z wojskami gen. A. Listowskiego w ofensywie na Łuniniec. W kwietniu 1920 jednostki Flotylli Pińskiej (polski statek uzbrojony „Pancerny” oraz kilka motorówek) stoczyły z 6 uzbrojonymi statkami sowieckimi największą, zwycięską bitwę pod Czarnobylem. Jeden statek sowiecki został zatopiony, 2 prawdopodobnie uszkodzone, a kolejny wraz z kilkoma jednostkami transportowymi zdobyty. Na lądzie walczyło z wojskami bolszewickimi ok. 2,5 tys. marynarzy z Pułku Morskiego, Flotylli Pińskiej i Wiślanej. Wojna polsko-bolszewicka była regresem rozwijającej się Marynarki Wojennej. W czasie ofensywy sowieckiej 20 sierpnia 1920 roku Flotylla Pińska została rozwiązana, a jej statki zatopione. W tym samym roku, z inicjatywy kapitana A. Mohuczego, Batalion Morski został przeformowany w Pułk Morski pod dowództwem kapitana Konstantego Jacynicza. Formowano go na bazie kadry Marynarki Wojennej z Torunia, Batalionu Morskiego z Pucka i Specjalistów Morskich z Modlina.

Dowódcami batalionów byli: 1 – kpt. mar. Antoni Wąsowicz, 2 – kpt. mar. Adam Mohuczy, 3 – kpt. mar. Włodzimierz Steyer. Pułk Morski nigdy nie walczył całością sił. Do akcji batalionu Pułku wchodziły oddzielnie w różnym czasie i odległych od siebie rejonach. 1 Batalion Morski walczył pod Ostrołęką, 2 Batalion Morski z Modlina pod dowództwem kapitana Konstantego Jacynicza wraz z generałem J. Hallerem w dniu 10 lutego 1920 zaślubił Polskę z Bałtykiem, wrzucając platynowy pierścień na znak przynależności Polski do Bałtyku i Bałtyku do Polski (w lutym 1920 na teren Pomorza wkroczył wraz z wojskiem polskim gen. Józef Haller, dowódca Frontu Pomorskiego). 2 Batalion uczestniczył w krwawych walkach pod Grodnem i Białymstokiem. 3 Batalion udziału w walkach nie brał. Pułk Morski został rozwiązany jesienią 1920.

Obsada personalna najważniejszych stanowisk służbowych w Marynarce Wojennej w 1922 roku

• szef Kierownictwa Marynarki Wojennej – wiceadm. Kazimierz Porębski
• szef Służby Technicznej Marynarki Wojennej – gen. bryg. Tadeusz Bobrowski
• dowódca Floty i Komodor – kmdr Jerzy Świrski
• szef sztabu Dowództwa Floty – kmdr por. Józef Unrug
• inspektor flotylli rzecznych – kmdr Otton Metzger
• dowódca Flotylli Wiślanej – kmdr por. Władysław Blinstrub
• dowódca Flotylli Pińskiej – kpt. por. mar. Marian Wolbek
• dowódca Dywizjonu Torpedowców – kmdr por. Edward Sadowski
• dowódca Dywizjonu Ćwiczebnego – kmdr por. Jan Stankiewicz
• dowódca Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej – kmdr ppor. Adam Mohuczy
• dowódca Szkoły Specjalistów Morskich – kmdr ppor. Karol Korytowski
• dowódca Kadry Marynarki Wojennej – kmdr ppor. Józef Czechowicz
• komendant Portu Wojennego Gdynia – kmdr Witold Panasewicz
• komendant Portu Wojennego Modlin – kmdr por. Xawery Czernicki

Do 1926 roku w jej skład wchodziły: 2 kanonierki („Komendant Piłsudski” i „Generał Haller”), 4 trawlery („Jaskółka”, „Mewa”, „Rybitwa” i „Czajka”), 5 torpedowców („Mazur”, „Krakowiak”, „Ślązak”, „Podhalanin” i „Kujawiak”), 4 monitory rzeczne („Warszawa”, „Toruń”, „Pińsk” i „Horodyszcze”) oraz 2 transportowce („Warta” i „Wilia”). Przewidywano dalszy rozwój floty wojennej.

Pokojowa organizacja Marynarki Wojennej w 1924 roku

ORP „Wicher”

ORP „Mazur”

ORP „Iskra”

• Kierownictwo Marynarki Wojennej
  • Dowództwo Floty i Obszaru Nadmorskiego
    • dywizjon torpedowców
    • dywizjon ćwiczebny
    • eskadra szkolna lotnictwa morskiego
    • Komenda Portu Wojennego Gdynia
  • Dowództwo Flotylli Wiślanej
    • dywizjon monitorów
    • 1 grupa kutrów uzbrojonych
    • 2 grupa kutrów uzbrojonych
    • Komenda Portu Wojennego Toruń
    • Komenda Portu Wojennego Modlin
  • Dowództwo Flotylli Pińskiej
    • grupa statków pancernych
    • 1 grupa kutrów uzbrojonych
    • 2 grupa kutrów uzbrojonych
    • Komenda Portu Wojennego Pińsk
  • Oficerska Szkoła Marynarki Wojennej
  • Szkoła Specjalistów Morskich
  • Kadra Szeregowych Floty
  • Centralne Składy Techniczne

Rozbudowa sił morskich

Pierwszy program rozbudowy floty opracowano już na początku 1920. Przewidywał on nabycie lub budowę do końca 1929: 2 okrętów liniowych, 6 krążowników, 28 kontrtorpedowców, 42 okrętów podwodnych, 3 podwodnych stawiaczy min, 28 trałowców, 54 kutrów torpedowych, 14 jednostek pomocniczych, ponad 80 jednostek rzecznych i ponad 70 samolotów. Ponieważ okazał się on dalece nierealny, nie uzyskał aprobaty Ministerstwa Spraw Wojskowych i na stałe trafił do archiwum.

Pierwszymi okrętami morskimi były otrzymane w 1921 w wyniku podziału byłej floty niemieckiej małe torpedowce: „Kaszub”, „Mazur”, „Krakowiak”, „Kujawiak”, „Ślązak” i „Góral” (przemianowany na „Podhalanina”). W latach 1920-1921 sprowadzono je do kraju i wyremontowano. Ponadto zakupiono w Finlandii 2 kanonierki o wyporności 342 t każda: „Komendant Piłsudski” i „Generał Haller”, 4 trałowce o wyporności 150 t każdy: „Czajka”, „Jaskółka”, „Mewa” i „Rybitwa”, a w Gdańsku 4 monitory rzeczne, okręt hydrograficzny i kilka motorówek. W 1922 ukształtowała się Marynarka Wojenna jako samodzielny rodzaj Sił Zbrojnych. Na czele stało Kierownictwo MW.

Połowa lat 20. przyniosła złożenie zamówień we Francji na dwa kontrtorpedowce i trzy okręty podwodne. W latach 30. rozpoczęto budowę nowych okrętów we Francji (stawiacza min), Anglii (dwóch kontrtorpedowców) i Holandii (dwóch okrętów podwodnych). Nie pozostawał bez zamówień przemysł rodzimy. Wybudowano 6 trałowców oraz przygotowywano się do budowy dwóch kontrtorpedowców. Kierownictwo Marynarki w osobach wiceadmirała Kazimierza Porębskiego, kontradmirała Jerzego Świrskiego i kontradmirała Józefa Unruga rozpoczęło rozwój infrastruktury lądowej Marynarki Wojennej. Powstała główna baza Polskiej Marynarki Wojennej w Gdyni z nowoczesnym portem, baza pomocnicza na Helu oraz jednostki piechoty, artylerii, logistyczne, specjalistyczne i inne. Utworzone zostało Lotnictwo Marynarki Wojennej. Jego twórcą był komandor Karol Trzasko-Durski. Samoloty Morskiego Dywizjonu Lotniczego bazowały w Pucku. W 1924 został opracowany projekt lądowej organizacji obrony wybrzeża, oparty na rozbudowie systemu fortyfikacji i artylerii dużych kalibrów z głównym punktem obrony na Helu. Plan przewidywał tylko obronę pasa nabrzeżnego w oderwaniu od położenia operacyjnego wojsk Okręgów korpusów.

W latach 1930-1932 do służby weszły zamówione we Francji dwa nowoczesne niszczyciele: „Wicher” i „Burza”, oraz trzy okręty podwodne: „Ryś”, „Wilk” i „Żbik”. W latach 1935-1938 zbudowano w kraju 6 małych trałowców, którym nadano imiona złomowanych trałowców poniemieckich oraz „Żuraw” i „Czapla”. W 1937 roku przybyły do Polski zamówione w Anglii dwa duże niszczyciele: „Grom” i „Błyskawica”, a w 1938 roku zbudowany we Francji stawiacz min „Gryf” i dwa duże okręty podwodne: „Sęp” i „Orzeł” oraz samoloty rozpoznawcze. W 1928 sformowano morski dyon artylerii 75 mm w składzie 4 baterii po 2 działa, dyslokowany koło Gdyni. W 1935 sformowano morski dyon 75 mm artylerii plot. do obrony Helu. W 1931 sformowano w Gródku Jagiellońskim morski batalion strzelców przeniesiony do Wejherowa, jako element lądowej obrony wybrzeża.

W 1936 roku, kiedy przystąpiono do realizacji planu modernizacji i rozbudowy wojska, Marynarka Wojenna posiadała już dość znaczny potencjał bojowy. Składały się nań: dywizjon kontrtorpedowców („Wicher” i „Burza”), dywizjon okrętów podwodnych („Wilk”, „Ryś”, „Żbik”) oraz torpedowiec „Kujawiak” i 2 okręty pomocnicze „Sławomir Czerwiński”) i „Smok”, dywizjon minowców (kanonierki: „Komendant Piłsudski” i „Generał Haller” oraz trałowce: „Jaskółka”, „Mewa”, „Czajka” i „Rybitwa”), zespół okrętów wydzielonych (okręty pomocnicze: „Wilia”, „Iskra” i „Pomorzanin”).

Centrum Wyszkolenia Specjalistów Floty posiadało 5 okrętów (okręt pomocniczy „Bałtyk” i torpedowce: „Mazur”, „Ślązak”, „Krakowiak” i „Podhalanin”). Dowództwu Floty podlegały ponadto: morski dywizjon lotniczy (25 wodnopłatowców), morski batalion strzelców, morski dywizjon artylerii przeciwlotniczej (8 dział 75 mm).

Siły obronne na Helu to: dywizjon artylerii przeciwlotniczej (6 dział 75 mm) i dywizjon artylerii nadbrzeżnej (4 działa 152 mm i 6 dział 100-105 mm).

Flota wojenna dysponowała ponadto kompanią łączności i oddziałem minowym (okręt pomocniczy „Smok” i 3 krypy minowe).

Rozbudowano też flotyllę rzeczną w Pińsku (2 monitory rzeczne, 2 kanonierki, 5 uzbrojonych statków rzecznych i 3 uzbrojone kutry rzeczne). Tuż przed wojną został utworzony Oddział Wydzielony „Wisła” operujący na Wiśle, podobny do Flotylli Pińskiej.

W wyniku realizacji planu rozbudowy sił morskich flota wojenna miała się składać z 6 niszczycieli, 8 okrętów podwodnych, jednego stawiacza min, 8 trałowców, 3 ścigaczy oraz ww. okrętów wojennych i pomocniczych. W ciągu 20 lat powstała silna flota wojenna.

Pokojowa organizacja Marynarki Wojennej 1 sierpnia 1939 roku

Mundur galowy komandora porucznika Marynarki Wojennej II RP

• Kierownictwo Marynarki Wojennej
  • Dowództwo Floty
    • Dywizjon Kontrtorpedowców
    • Dywizjon Okrętów Podwodnych
    • Morski Dywizjon Lotniczy
    • Dowództwo Morskiej Obrony Wybrzeża
      • Dywizjon Minowców
      • Okręty Wydzielone
        • ORP Gryf
        • ORP Wilia
        • ORP Iskra
        • ORP Pomorzanin
    • Centrum Wyszkolenia Specjalistów Morskich
      • ORP Bałtyk
      • ORP Mazur
    • Dowództwo Rejonu Umocnionego Hel
      • Kapitanat Portu
      • Dyon Artylerii Nabrzeżnej
      • 2 Morski Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej
      • Baon KOP „Hel”
    • Dowództwo Obrony Wybrzeża
      • Morska Brygada Obrony Narodowej
      • 1 Morski Baon Strzelców Wejherowo
      • 2 Morski Baon Strzelców Gdynia
      • 1 Morski Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej Gdynia
    • Komenda Portu Wojennego Gdynia
    • Morski Dywizjon Żandarmerii
  • Flotylla Rzeczna MW
  • Główna Składnica Marynarki Wojennej
  • Komisja Nadzoru Budowy Nowych Okrętów
  • Szkoła Podchorążych Marynarki Wojennej
  • Kursy Doskonalenia Oficerów

Wojna obronna 1939

1 września 1939 Marynarka Wojenna RP miała 4 niszczyciele: „Burza”, „Wicher”, „Grom” i „Błyskawica”, 5 okrętów podwodnych: „Wilk”, „Ryś”, „Sęp”, „Orzeł” i „Żbik”, jeden stawiacz min „Gryf”, 6 trałowców, 2 kanonierki, jednostki szkolne i pomocnicze. 30 sierpnia wyszły z Gdyni i wzięły kurs na Wielką Brytanię niszczyciele: „Grom”, „Błyskawica” i „Burza”. Polska Marynarka, choć o wiele słabsza, stawiała zacięty opór Niemcom. 1 września okręty polskie w Zatoce Gdańskiej stoczyły zacięte walki z samolotami Luftwaffe. 3 września niszczyciel „Wicher”, stawiacz min „Gryf” i bateria artylerii nabrzeżnej na Helu stoczyły zwycięski bój z dwoma niszczycielami niemieckimi, poważnie je uszkadzając. Małe okręty nawodne broniły wybrzeża do 15 września. Okręt podwodny „Orzeł” był internowany od 15-18 września w Tallinnie. Po brawurowej ucieczce z Tallinna bez map, kodów i torped opuścił wody Bałtyku i przedarł się do Anglii, gdzie dotarł 7 października. Blokadę niemiecką przerwał także okręt podwodny „Wilk”. Flotylla Pińska, weszła w skład Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie” gen. F. Klebeerga jako jej odwód. Pododdziały piesze Flotylli zamknęły przeprawy przez Jasiołdę i Prypeć w celu zamknięcia możliwości przedostania się Niemców na wschód od Pińska. Okręty po obronie z następującymi Sowietami, zostały zatopione przez polskich marynarzy. Spieszone załogi walczyły w składzie SGO „Polesie”, m.in. w bitwie pod Kockiem 5 października. Flotylla Wiślana w okresie 1-9 września brała udział w działaniach bojowych. Nie odegrała jednak większej roli ze względu na szczupłe siły i bardzo niski stan wody Wisły. Zgodnie z rozkazem dowódcy Flotylli, 9 września zatopiono jednostki pływające pod Duninowem i Płockiem. Spieszone pododdziały Flotylli brały udział w walkach w ramach Armii Pomorze.

Podczas kampanii wrześniowej w 1939 polska Obrona Wybrzeża nie miała szans nawiązania równorzędnej walki z przeważającą armią niemiecką. Część okrętów została zatopiona, niektórym udało się przedostać do Wielkiej Brytanii, a pozostałe zostały internowane w Szwecji. Marynarze broniący Półwyspu Helskiego poddali się 2 października jako jeden z ostatnich punktów obrony w kraju.

We wrześniu 1939 Polska Marynarka Wojenna straciła stawiacz min „Gryf”, niszczyciel „Wicher”, 6 trałowców, 2 kanonierki, 8 pływających jednostek pomocniczych. Okręty podwodne; „Sęp”, „Ryś” i „Żbik” zostały internowane w Szwecji. Okręty, które wcześniej opuściły Bałtyk, i okręty podwodne, które przerwały blokadę, stanowiły zalążek Polskiej Marynarki Wojennej na Zachodzie.

Udział Polaków w walkach na Morzu Północnym

Polskie niszczyciele ORP Burza, ORP Grom i ORP Błyskawica 30 sierpnia w ramach Planu Peking opuściły polskie porty i 1 września na Morzu Północnym weszły w podporządkowanie floty brytyjskiej. Od 4 września 1939 zostały przebazowane do bazy Harwich, skąd miały operować na Morzu Północnym w składzie 22 Flotylli Niszczycieli, a po jej rozwiązaniu w składzie 1 Flotylli, w której działały do kwietnia 1940 r. Od 6 września 1939 brały udział w licznych patrolach bojowych na morzach, eskortowaniu konwojów, stawianiu min itp.. 7 listopada 1939 Błyskawica i Grom zostały niecelnie zaatakowane torpedami przez wodoloty He 115. Błyskawica dwukrotnie w listopadzie 1939 podejmowała z morza załogi zatopionych statków: japońskiego i angielskiego. 17 listopada dywizjon niszczycieli odwiedził premier Władysław Sikorski, podziękował marynarzom za służbę i podkreślił, ze pokłady okrętów stanowią terytorium wolnej i niepodległej Polski. Błyskawica w grudniu 1939 osłaniała stawianie zagród minowych koło Borkum. W marcu 1940 Błyskawica i Burza z okrętem angielskim eskortowały okręt bazę i trzy okręty podwodne do Harwich. W pierwszych dniach kwietnia Dywizjon Kontrtorpedowców, w którym działały polskie okręty, przeszedł w podporządkowanie Home Fleet. 7-8 IV 1940 niszczyciele: ORP Burza, ORP Grom i ORP Błyskawica dokonały wypadu na południowe wybrzeża Norwegii, operując w fiordzie Rombakken. Niemcy nazywali ORP Grom „przeklętym Polakiem”^{[potrzebny przypis]}. 19 kwietnia 1940 Dywizjon Kontrtorpedowców został skierowany w rejon Narwiku na Morze Norweskie, skąd Niemcy transportowali szwedzką rudę. Po drodze Błyskawica była atakowana przez U-Boota, lecz torpeda chybiła. W działaniach pod Narwikiem brały udział statki pasażerskie: MS Chrobry, MS Batory i MS Sobieski.

ORP Orzeł (1939) po ucieczce z Tallinna 14 października zameldował się w angielskiej bazie Rosyth. Po remoncie wszedł w skład 2 Flotylli Okrętów Podwodnych z numerem taktycznym 85 A i rozpoczął patrole po angielskich wodach przybrzeżnych. 29 grudnia 1939 r. Orzeł wyszedł na pierwszy patrol na Morze Północne, jako eskorta konwoju do Bergen razem z 4 niszczycielami brytyjskimi. Do połowy marca 1940 okręt odbył cztery patrole na wodach norweskich. Na piąty patrol wyszedł 3 kwietnia na Morze Północne. 8 kwietnia Orzeł zatopił niemiecki transportowiec „Rio de Janeiro”, a 9 kwietnia niemiecki zbiornikowiec. „Rio de Janeiro” płynął bez bandery i przewoził 400 niemieckich żołnierzy. Norweska straż przybrzeżna uratowała ze storpedowanego statku 120 żołnierzy. Anglicy i Norwedzy nie wykorzystali meldunku o zatopieniu. 9 kwietnia 1940 r. nastąpiła niemiecka agresja na Norwegię. Po zatopieniu „Rio de Janeiro” okręt był atakowany przez lotnictwo i trawlery przystosowane do ścigania okrętów podwodnych. Szczęśliwie 18 kwietnia zawinął do bazy. 23 maja 1940 r. wyszedł na ostatni patrol na Morze Północne, z którego nie powrócił. Zatonął w okolicach Cieśniny Skagerrak na Morzu Północnym. Uznany za zaginiony 1 czerwca 1940 r.

4 maja 1940, w czasie patrolu w fiordzie Rombakken, ORP Grom, ostrzeliwujący most i linię kolejową, został zbombardowany z dużej wysokości (5000 m). 2 bomby trafiły w śródokręcie, powodując przełamanie okrętu. Okręt zatonął w ciągu trzech minut. Zginęło w nim 59 marynarzy, 159 marynarzy wyciągnął brytyjski okręt HMS „Resolution”, który przekazał rozbitków na pokład ORP Burza. W Narwiku została wmurowana tablica z napisem: „Pamięci polskich marynarzy niszczyciela ORP Grom, który w walce o wolność Norwegii i Polski został zatopiony w dniu 4 maja 1940”. 5 i 6 maja ORP Błyskawica w tym fiordzie zestrzeliła dwa niemieckie samoloty, unikając uderzeń 50 bomb niemieckich. Wojska ekspedycyjne wycofały się z Narwiku, a 10 maja Burza i Błyskawica odpłynęły do Anglii. Po kilkudniowym odpoczynku zostały skierowane w rejon Dunkierki.

24 maja 1940 ORP Burza brała udział w ostrzeliwaniu zmotoryzowanych kolumn Wehrmachtu maszerujących na lądzie. W czasie nalotu lotnictwa niemieckiego została ciężko uszkodzona przez bomby niemieckie. Załoga Burzy odparła ataki 15 samolotów niemieckich i zestrzeliła dwa z nich. Za boje z samolotami dwóch marynarzy ORP Burzy zostało odznaczonych: jeden Krzyżem Virtuti Militari, drugi Krzyżem Walecznych. Przy eskorcie kontrtorpedowca brytyjskiego Burza ruszyła do Dover. Wyremontowano ją i przezbrojono w Portsmouth.

26 maja 1940 dywizjon brał udział w Operacji Dynamo, gdzie ewakuował Brytyjski Korpus Ekspedycyjny i wojska francuskie z Dunkierki. Błyskawica śmiałym nocnym rajdem rozpoznawała przydatność portu w Dunkierce do ewakuacji, a następnie odholowała do Dover uszkodzony niszczyciel „Greyhound” z ok. 1000 żołnierzy na pokładzie i osłaniała kolejny okręt. Dwa dni później Błyskawica wyratowała 15 żołnierzy francuskich przewożonych na francuskim kontrtorpedowcu „Sirocco” uszkodzonym torpedą i zbombardowanym. Uszkodzona Błyskawica od 11 czerwca do 14 sierpnia stała w doku remontowym. W czasie remontu dwa razy odpierała naloty niemieckie, zestrzeliwując jeden samolot. Później walczyła przeciwko niemieckim bazom w Norwegii. Spod Dunkierki, na Batorym, Sobieskim, Lechistanie, Katowicach, Lewancie, Chorzowie, Korabiu I i Korabiu II, Delfinie I z 6 portów francuskich ewakuowano 7,5 tys. polskich żołnierzy i ok. 1000 cywili. SS Chorzów wywiózł z Bordeaux 83 skrzynie ze skarbami wawelskimi. Batory przewiózł 34 skrzynie ze skarbami wawelskimi. Gen. Sikorski wysoko ocenił działania polskich marynarzy w 1940 r. w notatce z września 1940 r. W okresie 1943-1945 ORP Błyskawica brała udział w operacjach morskich na Atlantyku i Morzu Północnym.

ORP Wilk (1931) skrycie przedostał się do Anglii. W okresie listopad 1939 - styczeń 1941 brał udział w działaniach na Morzu Północnym odbywając 9 patroli. Był kilka razy uszkodzony z broni pokładowej samolotów. 20 czerwca 1940 ORP Wilk staranował prawdopodobnie zanurzający się niemiecki okręt podwodny. 2 kwietnia 1942 wycofany do rezerwy. Pozostawał w bazie Harwich.

W operacji normandzkiej w czerwcu 1944 uczestniczyły polskie okręty: ORP Błyskawica, ORP Dragon, ORP Krakowiak, ORP Piorun, ORP Ślązak oraz 8 statków transportowych. Okręty w składzie 10 Flotylli zabezpieczały flotę inwazyjną przed atakami lotnictwa osłaniając prawe skrzydło operacji. 8 czerwca Błyskawica wraz z jednostkami alianckimi stoczyła potyczkę z niemieckimi kontrtorpedowcami kolo wyspy Ouessant st. Ogień okrętu przyczynił się do zniszczenia niemieckiego „Z 32”, który osiadł na brzegu. ORP Dragon uszkodzony 18 czerwca odszedł do bazy w Portsmouth, wrócił do działań 7 lipca. 8 lipca został trafiony przez żywą torpedę. Zginęło 37 marynarzy, a 114 odniosło rany. Okręt odholowano i zatopiono jako falochron. 26 czerwca na pokład Błyskawicy przybył Naczelny Wódz gen. Kazimierz Sosnkowski. Pod koniec czerwca Błyskawica wraz z Piorunem prowadziła rejsy patrolowe wybrzeża francuskiego. Transportowała też broń dla francuskiego ruchu oporu.

Działania marynarzy polskich w konwojach i bitwach morskich na Morzu Północnym zostały upamiętnione na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie, napisem na jednej z tablic po 1990 r. – „MORZE PÓŁNOCNE 3 IX 1939 - 8 V 1945”.

Bibliografia

• Edmund Kosiarz, Flota Białego Orła, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1989, ​ISBN 83-215-3241-1​.
• Jerzy Pertek, Wielkie dni małej floty, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1959.
• Zdzisław Waśko, Rafał Witkowski, Wojsko Polskie. Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 10. Regularne jednostki Wojska Polskiego, formowanie, działania bojowe, organizacja uzbrojenie, wyposażenie, metryki okrętów i oddziałów lądowych Marynarki Wojennej, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1976.
• Mała Encyklopedia Wojskowa, t. 1 i 2, wyd. MON, Warszawa 1967 i 1970.
• Piotr Semka, Adriatycka elita floty II RP, „Rzeczpospolita” – „PlusMinus” 48(929) z 16-19.12.2010.
• Eugeniusz Kozłowski, Wojsko Polskie 1936-1939, wyd. MON, Warszawa 1964.
• Edmund Kosiarz: Bitwy morskie. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1973, s. 462-463.
• Kazimierz Sobczak [red.]: Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975, s. 463, 507.
• Michał Janik: Od pierwszej stępki. Warszawa: Rzeczpospolita 12.03.2011,Wielka mała flota – zeszyt nr 60, 2011, s. 4-14.
• Zbigniew Wawer: Cel – szwedzka ruda. Warszawa: Rzeczpospolita 26.03.2011, Znad Wezery ku fiordom – zeszyt nr 62, 2011, s. 4-14.
• Zbigniew Wawer: „Wicher” i „Burza” z Francji. Warszawa: Rzeczpospolita 3.09.2011, Pływające reduty Niepodległej – zeszyt nr 85, 2011, s. 4-14.