Stanisław Jankowski (architekt)

Stanisław Jankowski
	kapitan
Data i miejsce urodzenia	29 września 1911 ; Warszawa
Data i miejsce śmierci	5 marca 2002 ; Warszawa
	Przebieg służby
Lata służby	od 1939
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa, ; Kampania wrześniowa, ; AK, ; Powstanie warszawskie
	Odznaczenia

Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 24 paź 2014, była oparta na tej wersji.

Stanisław Jankowski ps. Agaton (ur. 29 września 1911 w Warszawie, zm. 5 marca 2002 tamże) – polski oficer, architekt, adiutant gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego, filister Korporacji Akademickiej Sarmatia.

Po ukończeniu gimnazjum w Warszawie w 1929 roku podjął studia najpierw na Uniwersytecie Warszawskim, a następnie na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, gdzie po ukończeniu studiów w 1938 rozpoczął pracę jako asystent, przerwaną wybuchem II wojny światowej. W momencie rozpoczęcia studiów wstąpił i do końca życia silnie związał się z Korporacją Akademicką Sarmatia i czynnie uczestniczył w procesie jej odrodzenia w 1992 roku.

II wojna światowa

W stopniu podporucznika w czasie wojny obronnej 1939 został skierowany do Ośrodka Zapasowego Artylerii Lekkiej w Wilnie, po przekroczeniu granicy został internowany na Litwie. Udało mu się uciec z obozu i przedostać się do Francji, gdzie wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych. Po upadku Francji został ewakuowany do Wielkiej Brytanii, po czym w Szkocji przeszedł przeszkolenie w zakresie "doskonalenia administracji wojskowej", czyli zakonspirowane szkolenie oficerów wywiadu, dla przyszłych "cichociemnych".

W nocy z 3 marca na 4 marca 1942 w stopniu porucznika został zrzucony na spadochronie nad okupowaną Polską w ramach operacji lotniczej "Collar". Wkrótce po powrocie do kraju objął kierownictwo Wydziału Legalizacji i Techniki w Oddziale II Komedy Głównej AK. Znany był pod pseudonimami pierwotnie "Burek" i "Kucharski", od 1944 jako "Agaton". Kierowany przez niego Wydział Legalizacji "WD-68" perfekcyjnie opanował sztukę podrabiania wszelkiego rodzaju dokumentów.

Powstanie warszawskie

Po wybuchu powstania warszawskiego w 1944 został dowódcą plutonu "Agaton" w batalionie "Pięść", później w stopniu kapitana walczył w grupie "Północ". W nocy z 13 na 14 sierpnia wraz z patrolem przedarł się ze Starówki na Żoliborz z rozkazami dla płk. Mieczysława Niedzielskiego "Żywiciela", po czym następnej nocy do oddziałów Grupy "Kampinos" w Puszczy Kampinoskiej. Wrócił na Żoliborz i wraz z żołnierzami z m.in. Grupy "Kampinos" wziął udział w nocy z 21 na 22 sierpnia w nieudanym ataku na Dworzec Gdański. Od 8 września 1944 w oddziale osłonowym Komendy Głównej AK. Po upadku powstania dostał się do niewoli i jako jeniec niemieckiego oflagu został adiutantem gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego.

Po wojnie

Po wyzwoleniu z niewoli udał się do Wielkiej Brytanii i zapisał na roczne studium urbanistyczne Uniwersytetu w Liverpoolu, gdzie w 1946 uzyskał dyplom Civic Design. Następnie powrócił do Polski i już 15 września 1946 roku zgłosił się do pracy w Biurze Odbudowy Stolicy. Pracę tę wykonywał w Pracowni Urbanistycznej Warszawy przekształconej w Biuro Planowania Rozwoju Warszawy, do 1977 roku. W tym okresie był współautorem m.in. Trasy W-Z, MDM, kolejnych opracowań Planu Perspektywistycznego Rozwoju Warszawy i Warszawskiego Zespołu Miejskiego.

W latach 1960-1961 przebywał w Iraku, opracowując wraz z zespołem innych polskich urbanistów plany rozwoju takich miast jak Mosul, Karbala czy Basra. W latach 1964-1965 był kierownikiem polskiego zespołu opracowującego plany odbudowy miasta Skopje w Jugosławii (dziś stolica Macedonii), zniszczonego przez trzęsienie ziemi w 1963, za co został odznaczony srebrnym medalem miasta Skopje. Następnie w latach 1971-1972 pracował w polskim zespole opracowującym plany odbudowy miasta Chimbote w Peru, także zniszczonego przez trzęsienie ziemi. W latach 1975-1977 został ekspertem Międzynarodowego Czerwonego Krzyża w Genewie do spraw budowy domków mieszkalnych dla ofiar bombardowań w Północnym Wietnamie. Jest współautorem projektu Traktu Pamięci Męczeństwa i Walki Żydów w Warszawie^[1]. Wystąpił w filmie dokumentalnym pt. Cichociemni z 1989^[2].

Wyróżniony był wieloma odznaczeniami i medalami: Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari, dwukrotnie Krzyżem Walecznych, Orderem Sztandaru Pracy II Klasy, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1949)^[3], Krzyżem Armii Krajowej, trzykrotnie Państwową Nagrodę Artystyczną, Złotą Odznaką Odbudowy Warszawy i innymi. Członek honorowy Towarzystwa Urbanistów Polskich^[4]. W roku 1995 otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Warszawy.

Od 2009 roku jest patronem jednego ze skwerów w Warszawie^[5].

↑ Irena Grzesiuk-Olszewska: Warszawska rzeźba pomnikowa. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003, s. 164. ISBN 83-88973-59-2.
↑ Cichociemni. filmpolski.pl. [dostęp 15 stycznia 2014].
↑ 22 lipca 1949 „za zasługi położone przy budowie trasy W-Z” M.P. z 1949 r. nr 94, poz. 1121
↑ 90 lat. Towarzystwo Urbanistów Polskich. Wydawnictwo jubileuszowe. Warszawa: TUP, 2013.
↑ Skwer Stanisława Jankowskiego Agatona. [dostęp 2011-03-30].

Bibliografia

Stanisław Jankowski: "Z fałszywym ausweisem w prawdziwej Warszawie", Warszawa 1980
Piotr Stachiewicz: "Starówka 1944", wyd. MON, Warszawa 1983, ISBN 83-11-06881-X
"80-lecie Korporacji Akademickiej Sarmatia", Koło Filistrów K! Sarmatia, Warszawa 1988 r.

Linki zewnętrzne

Stanisław Jankowski "Agaton"

[1] Irena Grzesiuk-Olszewska: Warszawska rzeźba pomnikowa. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003, s. 164. ISBN 83-88973-59-2.

[2] Cichociemni. filmpolski.pl. [dostęp 15 stycznia 2014].

[3] 22 lipca 1949 „za zasługi położone przy budowie trasy W-Z” M.P. z 1949 r. nr 94, poz. 1121

[4] 90 lat. Towarzystwo Urbanistów Polskich. Wydawnictwo jubileuszowe. Warszawa: TUP, 2013.

[5] Skwer Stanisława Jankowskiego Agatona. [dostęp 2011-03-30].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]