Stanisław Jankowski (architekt)

Stanisław Jankowski
kapitan artylerii
Data i miejsce urodzenia	29 września 1911 Warszawa
Data i miejsce śmierci	5 marca 2002 Warszawa
Przebieg służby
Lata służby	od 1939
Siły zbrojne	Wojsko Polskie II RP Armia Krajowa Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie
Jednostki	Gabinet Naczelnego Wodza
Stanowiska	adiutant osobisty Naczelnego Wodza
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa Kampania wrześniowa Powstanie warszawskie
Odznaczenia

Patrol por. „Agatona” idzie północną stroną Placu Kazimierza od ulicy Wroniej w kierunku ulicy Miedzianej. Pierwsze dni Powstania.

Stanisław Jankowski (drugi z lewej) w urbanistycznej pracowni „Śródmieście” Biura Odbudowy Stolicy

Stanisław Jankowski ps. „Agaton” (ur. 29 września 1911 w Warszawie, zm. 5 marca 2002 tamże) – polski architekt, filister Korporacji Akademickiej Sarmatia, kapitan artylerii Wojska Polskiego, adiutant osobisty generała Tadeusza Bora-Komorowskiego.

Życiorys

Syn Czesława Mariana. Po ukończeniu gimnazjum w Warszawie w 1929 roku podjął studia najpierw na Uniwersytecie Warszawskim, a następnie na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, gdzie po ukończeniu studiów w 1938 rozpoczął pracę jako asystent, przerwaną wybuchem II wojny światowej. W momencie rozpoczęcia studiów wstąpił i do końca życia silnie związał się z Korporacją Akademicką Sarmatia i uczestniczył w procesie jej odrodzenia w 1992 roku.

W stopniu podporucznika w czasie wojny obronnej 1939 został skierowany do Ośrodka Zapasowego Artylerii Lekkiej Nr 3 w Wilnie, po przekroczeniu granicy został internowany na Litwie. Udało mu się uciec z obozu i przedostać się do Francji, gdzie wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych. Po upadku Francji został ewakuowany do Wielkiej Brytanii, po czym w Szkocji przeszedł przeszkolenie w zakresie „doskonalenia administracji wojskowej”, czyli zakonspirowane szkolenie oficerów wywiadu, dla przyszłych „cichociemnych”.

W nocy z 3 marca na 4 marca 1942 w stopniu porucznika został zrzucony na spadochronie nad okupowaną Polską w ramach operacji lotniczej „Collar”. Wkrótce po powrocie do kraju objął kierownictwo Wydziału Legalizacji i Techniki w Oddziale II Komendy Głównej AK. Znany był pod pseudonimami: „Burek”, „Kucharski”, od 1944 jako „Agaton”. Kierowany przez niego Wydział Legalizacji „WD-68” perfekcyjnie opanował sztukę podrabiania dokumentów.

Po wybuchu powstania warszawskiego w 1944 został dowódcą plutonu „Agaton” w batalionie „Pięść”, później w stopniu kapitana walczył w grupie „Północ”. W nocy z 13 na 14 sierpnia wraz z patrolem przedarł się ze Starówki na Żoliborz z rozkazami dla płk. Mieczysława Niedzielskiego „Żywiciela”, po czym następnej nocy do oddziałów Grupy „Kampinos” w Puszczy Kampinoskiej. Wrócił na Żoliborz i wraz z żołnierzami m.in. z Grupy „Kampinos” wziął udział w nocy z 21 na 22 sierpnia w nieudanym ataku na Dworzec Gdański. Od 8 września 1944 w oddziale osłonowym Komendy Głównej AK. Po upadku powstania dostał się do niewoli i jako jeniec niemieckiego oflagu został adiutantem gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego.

11 maja 1945 roku przybył do Londynu. 28 maja 1945 roku został przydzielony do Gabinetu Naczelnego Wodza na stanowisko adiutanta osobistego Naczelnego Wodza. Jednocześnie podjął roczne studium urbanistyczne na Uniwersytecie w Liverpoolu, gdzie w 1946 uzyskał dyplom Civic Design.

Po powrocie do Polski zgłosił się 15 września 1946 roku do pracy w Biurze Odbudowy Stolicy. Zatrudniony był w Pracowni Urbanistycznej Warszawy przekształconej w Biuro Planowania Rozwoju Warszawy. Pracował do 1977 roku. W tym okresie był współautorem m.in. Trasy W-Z, MDM, kolejnych opracowań Planu Perspektywicznego Rozwoju Warszawy i Warszawskiego Zespołu Miejskiego.

W latach 1960–1961 przebywał w Iraku. Z zespołem polskich urbanistów opracował plany rozwoju takich miast jak Mosul, Karbala i Basra. W latach 1964–1965 był kierownikiem polskiego zespołu opracowującego plany odbudowy miasta Skopje w Jugosławii (dziś stolica Macedonii), zniszczonego przez trzęsienie ziemi w 1963, za co został odznaczony srebrnym medalem miasta Skopje. W latach 1971–1972 wszedł w skład polskiej grupy opracowującej plan odbudowy miasta Chimbote w Peru, także zniszczonego przez trzęsienie ziemi. W latach 1975–1977 został ekspertem Międzynarodowego Czerwonego Krzyża w Genewie do spraw budowy domków mieszkalnych dla ofiar bombardowań w Północnym Wietnamie. Jest współautorem projektu Traktu Pamięci Męczeństwa i Walki Żydów w Warszawie. Wystąpił w filmie dokumentalnym pt. Cichociemni z 1989.

Wyróżniony był wieloma odznaczeniami i medalami: Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari, dwukrotnie Krzyżem Walecznych, Orderem Sztandaru Pracy II Klasy, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1949), Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1994), Krzyżem Armii Krajowej, trzykrotnie Państwową Nagrodą Artystyczną, Złotą Odznaką Odbudowy Warszawy i innymi. Członek honorowy Towarzystwa Urbanistów Polskich. W roku 1995 otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Warszawy.

Od 2009 roku jest patronem jednego ze skwerów w Warszawie.

Synem Stanisława Jankowskiego był matematyk, informatyk i działacz opozycji demokratycznej w PRL Michał Jankowski (1947-2015).

Bibliografia

• Organizacja i obsada Gabinetu NW 1939–1944, sygn. A.XII.1/47. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie.
• Stanisław Jankowski: „Z fałszywym ausweisem w prawdziwej Warszawie”, Warszawa 1980
• PiotrP. Stachiewicz PiotrP., Starówka 1944, Warszawa: MON, 1983, ISBN 83-11-06881-X, OCLC 69498128 .
• „80-lecie Korporacji Akademickiej Sarmatia”, Koło Filistrów K! Sarmatia, Warszawa 1988 r.

Linki zewnętrzne

• Stanisław Jankowski „Agaton”