Nowy Wiśnicz

Nowy Wiśnicz
— miasto w gminie miejsko-wiejskiej —
Widok miasta i okolic z północnego wschodu. Od lewej widoczne są: dawny klasztor karmelitów (obecnie zakład karny) w Leksandrowej oraz Zamek Wiśnicz w Starym Wiśniczu.
Herb
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	bocheński
Gmina	Nowy Wiśnicz
Prawa miejskie	1616
Burmistrz	Małgorzata Więckowska
Powierzchnia	4,97 km²
Populacja (31.12.2019) • liczba ludności • gęstość	2758 554,9 os./km²
Strefa numeracyjna	14
Kod pocztowy	32-720
Tablice rejestracyjne	KBC, KBA
Położenie na mapie gminy Nowy Wiśnicz Nowy Wiśnicz
Położenie na mapie Polski Nowy Wiśnicz
Położenie na mapie województwa małopolskiego Nowy Wiśnicz
Położenie na mapie powiatu bocheńskiego Nowy Wiśnicz
49°54′53″N 20°27′39″E
TERC (TERYT)	1201064
SIMC	0824936
Urząd miejski Rynek 38 32-720 Nowy Wiśnicz
Strona internetowa
BIP

Zamek w Wiśniczu

Nowy Wiśnicz – miasto w woj. małopolskim, w powiecie bocheńskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Nowy Wiśnicz. Położone jest na Pogórzu Wiśnickim przy drodze wojewódzkiej nr 965 z Bochni do Limanowej, w odległości 8 km od Bochni.

Nowy Wiśnicz uzyskał lokację miejską w 1616 roku, zdegradowany w 1934 roku, ponowne nadanie praw miejskich w 1995 roku. W latach 1976–1982 miejscowość była siedzibą gminy Nowy Wiśnicz-Lipnica. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. tarnowskiego.

Historia

W XII wieku Nowy Wiśnicz był notowany jako wieś klasztorna. W XIV wieku był własnością Kmitów, a następnie Lubomirskich. Prawa miejskie otrzymał w 1616 roku za sprawą Stanisława Lubomirskiego. W założonym przez siebie mieście Lubomirski ufundował barokowy kościół farny i ratusz. Jako wotum za zwycięstwo pod Chocimiem w 1621 r. na wzgórzu obok zamku Stanisław wybudował klasztor Karmelitów Bosych. Znaczną część drewnianej zabudowy miasta strawił wielki pożar 3 lipca 1863.

W maju 2020 roku za pomnik historii uznany został zespół architektoniczno-krajobrazowy położony na obszarze Nowego Wiśnicza, Starego Wiśnicza i Leksandrowej z zabytkowym ratuszem i kościołem pw. Wniebowzięcia NMP, zamkiem i dawnym klasztorem oo. Karmelitów Bosych, w którym obecnie mieści się Zakład Karny Nowy Wiśnicz.

W czasie II wojny światowej w rejonie Nowego Wiśnicza działał 12 Pułk Piechoty Armii Krajowej regionalny oddział Armii Krajowej, który przeprowadził 26 lipca 1944 roku Akcję Wiśnicz – atak na niemieckie więzienie, który był jedną z największych akcji uwolnienia więźniów przez polskie podziemie przeprowadzonej w czasie niemieckiej okupacji Polski.

Demografia

• Piramida wieku mieszkańców Nowego Wiśnicza w 2014 roku.

Zabytki

Kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny

Budynek Liceum Sztuk Plastycznych w Nowym Wiśniczu

Jeden z drewnianych domów w Nowym Wiśniczu na rysunku Jana Matejki

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego.

• układ urbanistyczny,
• zespół kościoła parafialnego pw. Wniebowzięcia NMP z 1620 roku:
  • kościół,
  • plebania,
  • dzwonnica,
  • ogrodzenie z 2 bramkami,
  • cmentarz kościelny,
• kapliczka przydrożna św. Jana Nepomucena, drewniana, przy drodze do zamku z 2 poł. XVIII wieku.,
• zespół klasztorny karmelitów z 1 poł. XVII w.,
  • ruina kościoła pw. św. Józefa
  • klasztor, obecnie więzienie,
  • fortyfikacje bastionowe,
• cmentarz żydowski,
• zespół zamkowy, XVI, po 1620 r.,
  • zamek,
  • fortyfikacje bastionowe,
• ratusz miejski,
• sąd, obecnie liceum (PLSP), ul. Grunwaldzka 278 (Bocheńska 6) z lat 1911–1912,
  • areszt,
• dom, Rynek 13, XVIII/XIX,
• dom, Rynek 20, XVII, XX wiek.

Inne zabytki

• dom Macieja Trapoli z XVII w.,
• cmentarz wojenny

Nieistniejące:

• kościół Karmelitów pw. Chrystusa Zbawiciela z lat 1622–1630, zburzony przez Niemców w latach 1942–1944 r.,
• drewniane podcieniowa zabudowa rynku (uwieczniona przez Jana Matejkę).

Ratusz miejski w Nowym Wiśniczu

Przyroda i turystyka

Miasto leży na obszarze Wiśnicko-Lipnickiego Parku Krajobrazowego. W bliskiej okolicy znajduje się kilka obiektów chronionej przyrody:

• rezerwat przyrody Kamień-Grzyb, z głazem w kształcie grzyba o wysokości ok. 7 m, znajdujący się na południe od Nowego Wiśnicza,
• pomnik przyrody Kamienie Brodzińskiego z grupą ciekawych kształtem skał zbudowanych z piaskowca istebniańskiego, na wzniesieniu Paprotna, położony na granicy Lipnicy Murowanej i Rajbrotu,
• Skałki Chronowskie – pomnik przyrody nieożywionej; wychodnie piaskowca znajdujące się w wierzchowinowych partiach Kobylej Góry (na terenie wsi Chronów, przy granicy z Borówną).

Szlaki turystyczne: niebieski: Bochnia – Nowy Wiśnicz – Kamień Grzyb – Paprotna (obok Kamieni Brodzińskiego) – Rajbrot – Łopusze – Przełęcz Rozdziele – Widoma – góra Kamionna – Pasierbiecka Góra – Tymbark.

Pomnik przed ratuszem hetmana Stanisława Lubomirskiego-założyciela miasta

Zobacz też

• Muzeum Ziemi Wiśnickiej w Nowym Wiśniczu
• Zakład Karny Nowy Wiśnicz
• Parafia Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej w Nowym Wiśniczu
• Kmitowie herbu Szreniawa
• Lubomirscy
• Wiśnicz
• Wiśnicka księga złoczyńców
• Cmentarz żydowski w Nowym Wiśniczu

Bibliografia

• Wojciech Königsberg: AK 75. Brawurowe akcje Armii Krajowej. Kraków: Znak, 2017. ISBN 978-83-240-4232-6.
• Jerzy Śląski: Polska walcząca. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1990, s. 446–448. ISBN 978-83-211-1428-6.

Linki zewnętrzne

• Herb miasta Wiśnicza w księdze ławniczej z 1634 roku
• Wiśnicz Nowy, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 608 .