Nowy Wiśnicz

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Nowy Wiśnicz
— miasto w gminie miejsko-wiejskiej —
Ilustracja
Widok miasta i okolic z północnego wschodu.
Od lewej widoczne są: dawny klasztor karmelitów (obecnie zakład karny) w Leksandrowej oraz Zamek Wiśnicz w Starym Wiśniczu.
Herb
Herb
Państwo  Polska
Województwo  małopolskie
Powiat bocheński
Gmina Nowy Wiśnicz
Prawa miejskie 1616
Burmistrz Małgorzata Więckowska
Powierzchnia 4,97[1] km²
Populacja (31.12.2019)
• liczba ludności
• gęstość
2758[2]
554,9 os./km²
Strefa numeracyjna 14
Kod pocztowy 32-720
Tablice rejestracyjne KBC, KBA[3]
Położenie na mapie gminy Nowy Wiśnicz
Mapa konturowa gminy Nowy Wiśnicz, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Nowy Wiśnicz”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Nowy Wiśnicz”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Nowy Wiśnicz”
Położenie na mapie powiatu bocheńskiego
Mapa konturowa powiatu bocheńskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Nowy Wiśnicz”
Ziemia49°54′53″N 20°27′39″E/49,914722 20,460833
TERC (TERYT) 1201064
SIMC 0824936
Urząd miejski
Rynek 38
32-720 Nowy Wiśnicz
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP
Zamek w Wiśniczu

Nowy Wiśnicz – miasto w woj. małopolskim, w powiecie bocheńskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Nowy Wiśnicz. Położone jest na Pogórzu Wiśnickim przy drodze wojewódzkiej nr 965 z Bochni do Limanowej, w odległości 8 km od Bochni.

Nowy Wiśnicz uzyskał lokację miejską w 1616 roku, zdegradowany w 1934 roku, ponowne nadanie praw miejskich w 1995 roku[4]. W latach 1976–1982 miejscowość była siedzibą gminy Nowy Wiśnicz-Lipnica. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. tarnowskiego.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Plan Wiśnicza z czasów potopu szwedzkiego

W XII wieku Nowy Wiśnicz był notowany jako wieś klasztorna. W XIV wieku był własnością Kmitów, a następnie Lubomirskich. Prawa miejskie otrzymał w 1616 roku za sprawą Stanisława Lubomirskiego. W założonym przez siebie mieście Lubomirski ufundował barokowy kościół farny i ratusz. Jako wotum za zwycięstwo pod Chocimiem w 1621 r. na wzgórzu obok zamku Stanisław wybudował klasztor Karmelitów Bosych. Znaczną część drewnianej zabudowy miasta strawił wielki pożar 3 lipca 1863[5].

W maju 2020 roku za pomnik historii uznany został zespół architektoniczno-krajobrazowy położony na obszarze Nowego Wiśnicza, Starego Wiśnicza i Leksandrowej z zabytkowym ratuszem i kościołem pw. Wniebowzięcia NMP, zamkiem i dawnym klasztorem oo. Karmelitów Bosych, w którym obecnie mieści się Zakład Karny Nowy Wiśnicz[6].

 Osobny artykuł: Akcja Wiśnicz.

W czasie II wojny światowej w rejonie Nowego Wiśnicza działał 12 Pułk Piechoty Armii Krajowej regionalny oddział Armii Krajowej, który przeprowadził 26 lipca 1944 roku Akcję Wiśnicz – atak na niemieckie więzienie, który był jedną z największych akcji uwolnienia więźniów przez polskie podziemie przeprowadzonej w czasie niemieckiej okupacji Polski[7][8][9].

Demografia[edytuj | edytuj kod]

  • Piramida wieku mieszkańców Nowego Wiśnicza w 2014 roku[10].


Piramida wieku Nowy Wisnicz.png

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny
Budynek Liceum Sztuk Plastycznych w Nowym Wiśniczu
Jeden z drewnianych domów w Nowym Wiśniczu na rysunku Jana Matejki

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[11].

  • układ urbanistyczny,
  • zespół kościoła parafialnego pw. Wniebowzięcia NMP z 1620 roku:
    • kościół,
    • plebania,
    • dzwonnica,
    • ogrodzenie z 2 bramkami,
    • cmentarz kościelny,
  • kapliczka przydrożna św. Jana Nepomucena, drewniana, przy drodze do zamku z 2 poł. XVIII wieku.,
  • zespół klasztorny karmelitów z 1 poł. XVII w.,
    • ruina kościoła pw. św. Józefa
    • klasztor, obecnie więzienie,
    • fortyfikacje bastionowe,
  • cmentarz żydowski,
  • zespół zamkowy, XVI, po 1620 r.,
    • zamek,
    • fortyfikacje bastionowe,
  • ratusz miejski,
  • sąd, obecnie liceum (PLSP), ul. Grunwaldzka 278 (Bocheńska 6) z lat 1911–1912,
  • dom, Rynek 13, XVIII/XIX,
  • dom, Rynek 20, XVII, XX wiek.

Inne zabytki[edytuj | edytuj kod]

Nieistniejące:

  • kościół Karmelitów pw. Chrystusa Zbawiciela z lat 1622–1630, zburzony przez Niemców w latach 1942–1944,
  • drewniane podcieniowa zabudowa rynku (uwieczniona przez Jana Matejkę).
Ratusz miejski w Nowym Wiśniczu

Przyroda i turystyka[edytuj | edytuj kod]

Miasto leży na obszarze Wiśnicko-Lipnickiego Parku Krajobrazowego. W bliskiej okolicy znajduje się kilka obiektów chronionej przyrody:

Szlaki turystyczne: niebieski: Bochnia – Nowy Wiśnicz – Kamień Grzyb – Paprotna (obok Kamieni Brodzińskiego) – Rajbrot – Łopusze – Przełęcz Rozdziele – Widoma – góra Kamionna – Pasierbiecka Góra – Tymbark.

Pomnik przed ratuszem hetmana Stanisława Lubomirskiego-założyciela miasta

Ludzie związani z miejscowością[edytuj | edytuj kod]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Nowym Wiśniczem.

Urodzeni[edytuj | edytuj kod]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Nowym Wiśniczu.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2010 r.. [dostęp 2012-06-13].
  2. ↑ Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-21].
  3. ↑ Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 30 kwietnia 2015 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie rejestracji i oznaczania pojazdów (Dz.U. z 2015 r. poz. 669).
  4. ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 56–57.
  5. ↑ List Jana Matejki z 12/13 VII 1863 roku opisujący Wiśnicz po pożarze.
  6. ↑ https://www.dziennikustaw.gov.pl/D2020000084101.pdf.
  7. ↑ Königsberg 2017 ↓.
  8. ↑ Józef Wieciech. Akcja na więzienie w Nowym Wiśniczu. „Niepodległość i Pamięć 2/3 (4)”, s. 197–202, 1995. Warszawa. 
  9. ↑ Śląski 1983 ↓.
  10. ↑ Nowy Wiśnicz w liczbach, [w:] Polska w liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2016-01-10] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  11. ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie. 2021-09-30.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Miasta województwa małopolskiego
Miasta na prawach powiatu
Miasta powiatowe
Miasta gminne

Herb województwa małopolskiego

Gmina Nowy Wiśnicz
Wsie
Integralne
części wsi
  • Bukowiec
  • Chronów Dolny
  • Chronów Górny
  • Ćków
  • Dębina
  • Duple
  • Dwór
  • Dworskie
  • Działy
  • Florkówka
  • Godki
  • Góra
  • Górzko
  • Grądy
  • Kącina
  • Kopaliny Pogwizdowskie
  • Łacnówka
  • Łopuszna Dolna
  • Łopuszna Górna
  • Mędlówka
  • Na Dole
  • Nowa Wieś
  • Nowy Świat (Królówka)
  • Nowy Świat (Muchówka)
  • Osiczyna
  • Pagórek
  • Pagórki
  • Pańska Rola
  • Podgródek (Kobyle)
  • Podgródek (Stary Wiśnicz)
  • Podgródek (Wiśnicz Mały)
  • Podlesie (Chronów)
  • Podlesie (Królówka)
  • Przymiarki
  • Przyśnica
  • Rękaw
  • Rojków Dział
  • Rybakówka
  • Skotnica
  • Smendówka
  • Sośliny
  • Stachoniówka
  • Stara Wieś
  • Stawy
  • Strona Północna (Kobyle)
  • Strona Północna (Kopaliny)
  • Strona Północna (Stary Wiśnicz)
  • Strona Południowa (Kobyle)
  • Strona Południowa (Kopaliny)
  • Strona Południowa (Stary Wiśnicz)
  • Strona Środkowa
  • Studzianki
  • Uzbornia
  • Województwo
  • Wólka
  • Wyźranka
  • Zagrody (Chronów)
  • Zagrody (Królówka)
  • Zagrody (Leksandrowa)
  • Zagrody (Stary Wiśnicz)
  • Zalipie

POL Nowy Wiśnicz COA.svg

Powiat bocheński
Miasta
Gminy miejskie
Gminy miejsko-wiejskie
Gminy wiejskie

Herb powiatu bocheńskiego

Powiat bocheński (1920–1975)
Przynależność wojewódzka
Miasta / Prawa miejskie (1920–34 →)
Miasteczka (1920–34)
Gminy miejskie (1920–75)
Gminy wiejskie zbiorowe
(1934–54 i 1973–75)
Gromady
(1954–72)
  1. ↑ a b 1976–82 gmina Nowy Wiśnicz-Lipnica
  2. ↑ 1977–94 gmina Żegocina
  3. ↑ 1973–76 gmina Nowy Wiśnicz
Miasta i miasteczka zdegradowane reformą gminną z 1933–1934

Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich; (2) wytłuszczono miasta trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast (wyjątek: miasta połączone na równych prawach, które wytłuszczono); (4) gwiazdki odnoszą się do terytorialnych zmian administracyjnych: (*) – miasto restytuowane połączone z innym miastem, (**) – miasto restytuowane włączone do innego miasta, (***) – miasto nierestytuowane włączone do innego miasta, (****) – miasto nierestytuowane włączone do innej wsi; (5) – pismem pochyłym określono okres funkcjonowania jednostki na prawach miasteczka (ciąg lat bądź rok zmiany statusu jednostki z miasta na miasteczko) lub rok włączenia danej jednostki do innej; (6) OTP – osiedle typu miejskiego (Ukraina); (7) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.

Gminy miejskie

Źródła: Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294, Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 422, Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 420, Dymitrow M., 2015, Pojęcie miejskości w świetle reformy gminnej w Polsce międzywojennej, [in] Krzysztofik R., Dymitrow M. (Eds), Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems / Miasta zdegradowane i restytuowane w Polsce. Geneza, rozwój, problemy, University of Gothenburg, Gothenburg, s. 61–63 / 65–115.

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Nowy_Wiśnicz&oldid=64930150”