
Nowy Wiśnicz
| ||||
| ||||
![]() Widok miasta i okolic z północnego wschodu. Od lewej widoczne są: dawny klasztor karmelitów (obecnie zakład karny) w Leksandrowej oraz Zamek Wiśnicz w Starym Wiśniczu. | ||||
| ||||
Państwo | ![]() | |||
Województwo | ![]() | |||
Powiat | bocheński | |||
Gmina | Nowy Wiśnicz | |||
Prawa miejskie | 1616 | |||
Burmistrz | Małgorzata Więckowska | |||
Powierzchnia | 4,97[1] km² | |||
Populacja (31.12.2019) • liczba ludności • gęstość |
2758[2] 554,9 os./km² | |||
Strefa numeracyjna | 14 | |||
Kod pocztowy | 32-720 | |||
Tablice rejestracyjne | KBC, KBA[3] | |||
![]() | ||||
TERC (TERYT) | 1201064 | |||
SIMC | 0824936 | |||
Urząd miejski Rynek 3832-720 Nowy Wiśnicz | ||||
Strona internetowa | ||||
BIP |
Nowy Wiśnicz – miasto w woj. małopolskim, w powiecie bocheńskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Nowy Wiśnicz. Położone jest na Pogórzu Wiśnickim przy drodze wojewódzkiej nr 965 z Bochni do Limanowej, w odległości 8 km od Bochni.
Nowy Wiśnicz uzyskał lokację miejską w 1616 roku, zdegradowany w 1934 roku, ponowne nadanie praw miejskich w 1995 roku[4]. W latach 1976–1982 miejscowość była siedzibą gminy Nowy Wiśnicz-Lipnica. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. tarnowskiego.
Historia[edytuj | edytuj kod]
W XII wieku Nowy Wiśnicz był notowany jako wieś klasztorna. W XIV wieku był własnością Kmitów, a następnie Lubomirskich. Prawa miejskie otrzymał w 1616 roku za sprawą Stanisława Lubomirskiego. W założonym przez siebie mieście Lubomirski ufundował barokowy kościół farny i ratusz. Jako wotum za zwycięstwo pod Chocimiem w 1621 r. na wzgórzu obok zamku Stanisław wybudował klasztor Karmelitów Bosych. Znaczną część drewnianej zabudowy miasta strawił wielki pożar 3 lipca 1863[5].
W maju 2020 roku za pomnik historii uznany został zespół architektoniczno-krajobrazowy położony na obszarze Nowego Wiśnicza, Starego Wiśnicza i Leksandrowej z zabytkowym ratuszem i kościołem pw. Wniebowzięcia NMP, zamkiem i dawnym klasztorem oo. Karmelitów Bosych, w którym obecnie mieści się Zakład Karny Nowy Wiśnicz[6].
W czasie II wojny światowej w rejonie Nowego Wiśnicza działał 12 Pułk Piechoty Armii Krajowej regionalny oddział Armii Krajowej, który przeprowadził 26 lipca 1944 roku Akcję Wiśnicz – atak na niemieckie więzienie, który był jedną z największych akcji uwolnienia więźniów przez polskie podziemie przeprowadzonej w czasie niemieckiej okupacji Polski[7][8][9].
Demografia[edytuj | edytuj kod]
- Piramida wieku mieszkańców Nowego Wiśnicza w 2014 roku[10].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]


Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[11].
- układ urbanistyczny,
- zespół kościoła parafialnego pw. Wniebowzięcia NMP z 1620 roku:
- kościół,
- plebania,
- dzwonnica,
- ogrodzenie z 2 bramkami,
- cmentarz kościelny,
- kapliczka przydrożna św. Jana Nepomucena, drewniana, przy drodze do zamku z 2 poł. XVIII wieku.,
- zespół klasztorny karmelitów z 1 poł. XVII w.,
- ruina kościoła pw. św. Józefa
- klasztor, obecnie więzienie,
- fortyfikacje bastionowe,
- cmentarz żydowski,
- zespół zamkowy, XVI, po 1620 r.,
- zamek,
- fortyfikacje bastionowe,
- ratusz miejski,
- sąd, obecnie liceum (PLSP), ul. Grunwaldzka 278 (Bocheńska 6) z lat 1911–1912,
- dom, Rynek 13, XVIII/XIX,
- dom, Rynek 20, XVII, XX wiek.
Inne zabytki[edytuj | edytuj kod]
- dom Macieja Trapoli z XVII w.,
- cmentarz wojenny
Nieistniejące:
- kościół Karmelitów pw. Chrystusa Zbawiciela z lat 1622–1630, zburzony przez Niemców w latach 1942–1944 r.,
- drewniane podcieniowa zabudowa rynku (uwieczniona przez Jana Matejkę).
Przyroda i turystyka[edytuj | edytuj kod]
Miasto leży na obszarze Wiśnicko-Lipnickiego Parku Krajobrazowego. W bliskiej okolicy znajduje się kilka obiektów chronionej przyrody:
- rezerwat przyrody Kamień-Grzyb, z głazem w kształcie grzyba o wysokości ok. 7 m, znajdujący się na południe od Nowego Wiśnicza,
- pomnik przyrody Kamienie Brodzińskiego z grupą ciekawych kształtem skał zbudowanych z piaskowca istebniańskiego, na wzniesieniu Paprotna, położony na granicy Lipnicy Murowanej i Rajbrotu,
- Skałki Chronowskie – pomnik przyrody nieożywionej; wychodnie piaskowca znajdujące się w wierzchowinowych partiach Kobylej Góry (na terenie wsi Chronów, przy granicy z Borówną).
Szlaki turystyczne: niebieski: Bochnia – Nowy Wiśnicz – Kamień Grzyb – Paprotna (obok Kamieni Brodzińskiego) – Rajbrot – Łopusze – Przełęcz Rozdziele – Widoma – góra Kamionna – Pasierbiecka Góra – Tymbark.
Sport[edytuj | edytuj kod]
Ludzie związani z miejscowością[edytuj | edytuj kod]
Urodzeni[edytuj | edytuj kod]
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Muzeum Ziemi Wiśnickiej w Nowym Wiśniczu
- Zakład Karny Nowy Wiśnicz
- Parafia Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej w Nowym Wiśniczu
- Kmitowie herbu Szreniawa
- Lubomirscy
- Wiśnicz
- Wiśnicka księga złoczyńców
- Cmentarz żydowski w Nowym Wiśniczu
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2010 r.. [dostęp 13.06.2012].
- ↑ Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-21] .
- ↑ Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 30 kwietnia 2015 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie rejestracji i oznaczania pojazdów (Dz.U. z 2015 r. poz. 669).
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 56–57.
- ↑ List Jana Matejki z 12/13 VII 1863 roku opisujący Wiśnicz po pożarze.
- ↑ https://www.dziennikustaw.gov.pl/D2020000084101.pdf
- ↑ Königsberg 2017 ↓.
- ↑ Józef Wieciech. Akcja na więzienie w Nowym Wiśniczu. „Niepodległość i Pamięć 2/3 (4)”, s. 197–202, 1995. Warszawa.
- ↑ Śląski 1983 ↓.
- ↑ Nowy Wiśnicz w liczbach, [w:] Polska w liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2016-01-10] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie. 2020-09-30.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Wojciech Königsberg: AK 75. Brawurowe akcje Armii Krajowej. Kraków: Znak, 2017. ISBN 978-83-240-4232-6.
- Jerzy Śląski: Polska walcząca. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1990, s. 446–448. ISBN 978-83-211-1428-6.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Herb miasta Wiśnicza w księdze ławniczej z 1634 roku
- Wiśnicz Nowy, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 608 .
|
|
|