Stanisław Jan Jabłonowski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Ten artykuł dotyczy hetmana. Zobacz też: Inne osoby o tym imieniu i nazwisku.
Stanisław Jan Jabłonowski
Ilustracja
Herb
Prus III
Rodzina Jabłonowscy herbu Prus III
Data i miejsce urodzenia 3 kwietnia 1634
Łucza koło Jabłonowa
Data i miejsce śmierci 2 kwietnia 1702
Lwów
Ojciec Jan Stanisław Jabłonowski (marszałek sejmu)
Matka Anna z Ostroroga
Żona

Marianna Kazanowska

Dzieci

Jan Stanisław Jabłonowski,
Jadwiga Teresa Jabłonowska,
Anna Jabłonowska,
Aleksander Jan Jabłonowski,
Stanisław Karol Jabłonowski

Multimedia w Wikimedia Commons
Hetman Stanisław Jabłonowski na obrazie Piotra Michałowskiego

Stanisław Jan Jabłonowski herbu Prus III (ur. 3 kwietnia 1634 w Łuczy[1] koło Jabłonowa, zm. 2 kwietnia 1702 roku[2] we Lwowie) – kasztelan krakowski w latach 1692–1702, hetman wielki koronny w latach 1682–1702, hetman polny koronny w latach 1676–1682, wojewoda ruski w latach 1664–1692, oboźny koronny (dworski)[3] w latach 1661–1664, strażnik koronny w latach 1660–1661, pułkownik królewski, starosta błoński w 1685 roku[4], starosta białocerkiewski, buski, janowski, korsuński, czehryński, mościcki, sieradzki, kamieniecki, żydaczowski i świecki[5], starosta barski w 1697 roku[6], starosta lityński[7], starosta międzyrzecki w 1691 roku[8].

Dziadek króla Polski Stanisława Leszczyńskiego.

Jako senator wziął udział w sejmach: 1664/1665, 1666 (I), 1666 (II), 1667, 1668 (I), 1668 (II), 1668 (III), 1669 (I), 1672 (II), 1674 (II), 1676, 1677, 1678/1679, 1681, 1683, 1685, 1688, 1688/1689, 1690, 1692/1693, 1696 i 1697 (I)[9].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Był synem Jana Stanisława Jabłonowskiego (ok. 1600–1647), miecznika koronnego, i Anny Ostroróg, córki wojewody, mówcy i pisarza, Jana Ostroroga.

Karierę wojskową rozpoczął w 1655 prowadząc walki z Rosją i Kozakami. W 1657 brał udział w wojnie z Jerzym II Rakoczym. Później odznaczył się w czasie wojny szwedzkiej (1656), walcząc pod dowództwem Stefana Czarnieckiego. W 1659 walczył na Ukrainie pod rozkazami Stanisława „Rewery” Potockiego oraz Jerzego Sebastiana Lubomirskiego. W 1660 został strażnikiem wielkim koronnym, a w 1661 oboźnym wielkim koronnym. Od 1664 wojewoda ruski, w latach późniejszych walczył z Turkami i Tatarami pod wodzą Jana Sobieskiego. Wziął udział w wojnie polsko-kozacko-tatarskiej 1666-1671, gdzie już wtedy Sobieski powierzał mu dowództwo nad częścią swych sił, jak w bitwach pod Podhajcami czy pod Kalnikiem.

W 1667 był członkiem Trybunału Skarbowego Koronnego[10]. Był marszałkiem sejmików województwa ruskiego w: 1668, 1669, 1672, 1702 roku[11].

W 1662 pobierał z kasy ambasadora francuskiego w Rzeczypospolitej Antoine de Lumbres’a pensję w wysokości 8000 franków za poparcie planu elekcji vivente rege kandydata francuskiego Ludwiki Marii Gonzagi[12]. Na sejmie abdykacyjnym 16 września 1668 roku podpisał akt potwierdzający abdykację Jana II Kazimierza Wazy[13]. Po abdykacji Jana II Kazimierza Wazy w 1668 roku, popierał do polskiej korony kandydaturę francuskiego księcia Wielkiego Kondeusza[14]. Był członkiem konfederacji malkontentów w 1672 roku[15].

W roku 1673 poprowadził szarżę polskiej husarii pod Chocimiem, w 1674 blokował garnizon turecki w Kamieńcu Podolskim, w 1675 bronił przed Turkami Złoczowa, w 1676 dowodził częścią armii polskiej pod Żurawnem. W bitwie pod Wiedniem w 1683 dowodził prawym skrzydłem. Dowodził także częścią armii pod Parkanami. Walczył na Bukowinie i Multanach.

Podczas elekcji w 1674 zażarty zwolennik Jana Sobieskiego, przyczynił się do jego wyboru na króla. Elektor Jana III Sobieskiego z województwa ruskiego w 1674 roku[16]. W roku 1676 został hetmanem polnym koronnym i odtąd trwał na straży południowo-wschodnich kresów Rzeczypospolitej. W 1683 sejm przyznał mu buławę hetmana wielkiego koronnego. Wcześniej jednak, bo już w 1681 wszedł czynnie w ówczesne życie polityczne, intrygując przeciw królowi Janowi III. Z tego powodu popadł z królem w zatarg, a wzajemnych niechęci nie zdołała zatrzeć nawet odsiecz wiedeńska, w której Jabłonowski wybitnie się odznaczył. W latach następnych brał udział we wszystkich walkach na rubieżach południowo-wschodnich. W 1684 wyprawiał się na Kamieniec Podolski, w 1685 dowodził nieudaną wyprawą na Bukowinę, w 1686 brał udział w wyprawie na Wołoszczyznę. W 1692 został kasztelanem krakowskim. W tym samym roku bez powodzenia oblegał Kamieniec Podolski. W 1694 wziął udział w bitwie pod Uścieczkiem z Tatarami oraz rozbił na drodze do Kamieńca Podolskiego konwój turecki. W 1695 wziął udział w rozgromieniu ostatniego najazdu Tatarów w bitwie pod Lwowem, za co Lwowianie uczcili hetmana pięknym pomnikiem. Na jego cześć jedną z głównych ulic Lwowa nazwano Wałami Hetmańskimi. Po śmierci króla Jana III Sobieskiego (1696) był kandydatem do ręki królowej i korony.

W 1697 był elektorem Augusta II Mocnego z województwa krakowskiego[17], podpisał jego pacta conventa[18].

W roku 1699 odebrał z rąk tureckich twierdzę kamieniecką, straconą za panowania Michała Korybuta Wiśniowieckiego. Był elektorem Michała Korybuta Wiśniowieckiego w 1669 roku z województwa kijowskiego[19].

W swoim długim życiu odznaczył się dużą ofiarnością, przede wszystkim jako wojownik, który na potrzeby wojny i wojska nie szczędził własnych, nieraz bardzo dużych sum pieniężnych, przez co cieszył się dużym powodzeniem.

Wywód przodków[edytuj | edytuj kod]

4. Maciej Jabłonowski      
    2. Jan Jabłonowski
5. Katarzyna Kłomnicka        
      1. Stanisław Jan Jabłonowski
6. Jan Ostroróg    
    3. Anna z Ostroroga    
7. Zofia księżniczka Zasławska      
 

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

Jego synem był Jan Stanisław Jabłonowski, a jego córka Anna, która wyszła za Rafała Leszczyńskiego, była matką króla Stanisława Leszczyńskiego.

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

12 lutego 2013 sekretarz stanu Czesław Mroczek działając z upoważnienia Ministra Obrony Narodowej nadał 3 Regionalnej Bazie Logistycznej w Krakowie imię patrona – Hetmana Wielkiego Koronnego Stanisława Jana Jabłonowskiego[20].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Łucza, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 792.
  2. ↑ Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565-1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 246.
  3. ↑ Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV-XVIII wieku. Spisy. Oprac. Krzysztof Chłapowski, Stefan Ciara, Łukasz Kądziela, Tomasz Nowakowski, Edward Opaliński, Grażyna Rutkowska, Teresa Zielińska. Kórnik 1992, s. 94.
  4. ↑ Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565-1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 272.
  5. ↑ Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV-XVIII wieku. Spisy. Oprac. Krzysztof Chłapowski, Stefan Ciara, Łukasz Kądziela, Tomasz Nowakowski, Edward Opaliński, Grażyna Rutkowska, Teresa Zielińska. Kórnik 1992, s. 171.
  6. ↑ w tym roku uzyskał dożywocie na starostwo barskie, Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565-1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 246.
  7. ↑ Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565-1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 327.
  8. ↑ w tym roku uzyskał dożywocie na starostwo międzyrzeckie, Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565-1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 110.
  9. ↑ Leszek Andrzej Wierzbicki, Senatorowie koronni na sejmach Rzeczypospolitej, Warszawa 2017, s. 73.
  10. ↑ Volumina Legum, t. IV, Petersburg 1860, s. 432.
  11. ↑ Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie wskutek fundacyi śp. Aleksandra hr. Stadnickiego. Wyd. staraniem Galicyjskiego Wydziału Krajowego. T. 20. Lauda sejmikowe. T. 1. Lauda wiszeńskie 1572-1648 r., Lwów 1909, s. XXV.
  12. ↑ Kazimierz Waliszewski, Polsko-francuzkie stosunki w XVII wieku 1644-1667. Opowiadania i źródła historyczne ze zbiorów archiwalnych francuzkich publicznych i prywatnych..., Kraków 1889, s. 110–111.
  13. ↑ Volumina Legum, t. IV, Petersburg 1860, 481.
  14. ↑ Wacław Uruszczak, Fakcje senatorskie w sierpniu 1668 roku, w: Parlament, prawo, ludzie, studia ofiarowane profesorowi Juliuszowi Bardachowi w sześćiesięciolecie pracy twórczej, Warszawa 1996, s. 317.
  15. ↑ Pisma do wieku i spraw Jana Sobieskiego. T. 1, cz. 2, Kraków 1881, s. 1003.
  16. ↑ Volumina Legum, t. V, Petersburg 1860, s. 153.
  17. ↑ Suffragia województw i ziem koronnych i W.X. Litewskiego zgodnie na [...] Augusta II obranego króla polskiego [...] dnia 27 VI i przy poparciu wolnej elekcjej jego [...], s. 4.
  18. ↑ Actum in Curia Regia Varsaviensi, 1697 feriâ secundâ post festum Sanctae Margarethae Virginis [...] proximâ anno [...] 1697, s. 18.
  19. ↑ Porządek na seymie Walnym Electiey. Między Warszawą a Wolą przez opisane artykuły do samego tylko aktu Elekcyey należące uchwalony y postanowiony, roku [...] 1669 [słow.] dnia wtorego [...] maia,, s. D 2.
  20. ↑ Decyzja Nr 37/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 12 lutego 2013 r. w sprawie nadania imienia patrona 3. Regionalnej Bazie Logistycznej. Decyzja weszła w życie z dniem 1 marca 2013 r. (Dziennik Urzędowy MON z dnia 14 lutego 2013 r.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Mała Encyklopedia Wojskowa. Wydanie I. 1967.
p • d • e
Hetmani wielcy koronni
Bulawa.PNG
p • d • e
Hetmani polni koronni
Bulawa.PNG
p • d • e
Wojewodowie ruscy
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stanisław_Jan_Jabłonowski&oldid=62427942”