Stanisław Jan Jabłonowski
| ||
![]() Prus III | ||
Rodzina | Jabłonowscy herbu Prus III | |
Data i miejsce urodzenia | 3 kwietnia 1634 Łucza koło Jabłonowa | |
Data i miejsce śmierci | 3 kwietnia 1702 Lwów | |
Ojciec | Jan Stanisław Jabłonowski (marszałek sejmu) | |
Matka | Anna z Ostroroga | |
Żona | ||
Dzieci |
Jan Stanisław Jabłonowski, |

Stanisław Jan Jabłonowski herbu Prus III (ur. 3 kwietnia 1634 w Łuczy[1] koło Jabłonowa, zm. 3 kwietnia 1702 we Lwowie) – kasztelan krakowski w latach 1692-1702, hetman wielki koronny w latach 1682-1702, hetman polny koronny w latach 1676-1682, wojewoda ruski w latach 1664-1692, oboźny koronny (dworski)[2] w latach 1661-1664, strażnik koronny w latach 1660-1661, pułkownik królewski, starosta błoński, białocerkiewski, buski, janowski, korsuński, czehryński, międzyrzecki, mościcki, sieradzki, kamieniecki, żydaczowski i świecki[3].
Dziadek króla Polski Stanisława Leszczyńskiego.
Jako senator wziął udział w sejmach: 1664/1665, 1666 (I), 1666 (II), 1667, 1668 (I), 1668 (II), 1668 (III), 1669 (I), 1672 (II), 1674 (II), 1676, 1677, 1678/1679, 1681, 1683, 1685, 1688, 1688/1689, 1690, 1692/1693, 1696 i 1697 (I)[4].
Spis treści
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Był synem Jana Stanisława Jabłonowskiego (ok. 1600–1647), miecznika koronnego, i Anny Ostroróg, córki wojewody, mówcy i pisarza, Jana Ostroroga.
Karierę wojskową rozpoczął w 1655 prowadząc walki z Rosją i Kozakami. W 1657 brał udział w wojnie z Jerzym II Rakoczym. Później odznaczył się w czasie wojny szwedzkiej (1656), walcząc pod dowództwem Stefana Czarnieckiego. W 1659 walczył na Ukrainie pod rozkazami Stanisława „Rewery” Potockiego oraz Jerzego Sebastiana Lubomirskiego. W 1660 został strażnikiem wielkim koronnym, a w 1661 oboźnym wielkim koronnym. Od 1664 wojewoda ruski, w latach późniejszych walczył z Turkami i Tatarami pod wodzą Jana Sobieskiego. Wziął udział w wojnie polsko-kozacko-tatarskiej 1666-1671, gdzie już wtedy Sobieski powierzał mu dowództwo nad częścią swych sił, jak w bitwach pod Podhajcami czy pod Kalnikiem.
W 1667 był członkiem Trybunału Skarbowego Koronnego[5]. Był marszałkiem sejmików województwa ruskiego w: 1668, 1669, 1672, 1702 roku[6].
W 1662 pobierał z kasy ambasadora francuskiego w Rzeczypospolitej Antoine de Lumbres'a pensję w wysokości 8 000 franków za poparcie planu elekcji vivente rege kandydata francuskiego Ludwiki Marii Gonzagi[7]. Po abdykacji Jana II Kazimierza w 1668 roku, popierał do polskiej korony kandydaturę francuskiego księcia Wielkiego Kondeusza. [8] Był członkiem konfederacji malkontentów w 1672 roku[9].
W roku 1673 poprowadził szarżę polskiej husarii pod Chocimiem, w 1674 blokował garnizon turecki w Kamieńcu Podolskim, w 1675 bronił przed Turkami Złoczowa, w 1676 dowodził częścią armii polskiej pod Żurawnem. W bitwie pod Wiedniem w 1683 dowodził prawym skrzydłem. Dowodził także częścią armii pod Parkanami. Walczył na Bukowinie i Multanach.
Podczas elekcji w 1674 zażarty zwolennik Jana Sobieskiego, przyczynił się do jego wyboru na króla. Elektor Jana III Sobieskiego z województwa ruskiego w 1674 roku[10]. W roku 1676 został hetmanem polnym koronnym i odtąd trwał na straży południowo-wschodnich kresów Rzeczypospolitej. W 1683 sejm przyznał mu buławę hetmana wielkiego koronnego. Wcześniej jednak, bo już w 1681 wszedł czynnie w ówczesne życie polityczne, intrygując przeciw królowi Janowi III. Z tego powodu popadł z królem w zatarg, a wzajemnych niechęci nie zdołała zatrzeć nawet odsiecz wiedeńska, w której Jabłonowski wybitnie się odznaczył. W latach następnych brał udział we wszystkich walkach na rubieżach południowo-wschodnich. W 1684 wyprawiał się na Kamieniec Podolski, w 1685 dowodził nieudaną wyprawą na Bukowinę, w 1686 brał udział w wyprawie na Wołoszczyznę. W 1692 został kasztelanem krakowskim. W tym samym roku bez powodzenia oblegał Kamieniec Podolski. W 1694 wziął udział w bitwie pod Uścieczkiem z Tatarami oraz rozbił na drodze do Kamieńca Podolskiego konwój turecki. W 1695 wziął udział w rozgromieniu ostatniego najazdu Tatarów w bitwie pod Lwowem, za co Lwowianie uczcili hetmana pięknym pomnikiem. Na jego cześć jedną z głównych ulic Lwowa nazwano Wałami Hetmańskimi. Po śmierci króla Jana III Sobieskiego (1696) był kandydatem do ręki królowej i korony.
W 1697 był elektorem Augusta II Mocnego z województwa krakowskiego[11].
W roku 1699 odebrał z rąk tureckich twierdzę kamieniecką, straconą za panowania Michała Korybuta Wiśniowieckiego. Był elektorem Michała Korybuta Wiśniowieckiego w 1669 roku z województwa kijowskiego[12].
W swoim długim życiu odznaczył się dużą ofiarnością, przede wszystkim jako wojownik, który na potrzeby wojny i wojska nie szczędził własnych, nieraz bardzo dużych sum pieniężnych, przez co cieszył się dużym powodzeniem.
Wywód przodków[edytuj | edytuj kod]
4. Maciej Jabłonowski | ||||||
2. Jan Jabłonowski | ||||||
5. Katarzyna Kłomnicka | ||||||
1. Stanisław Jan Jabłonowski | ||||||
6. Jan Ostroróg | ||||||
3. Anna z Ostroroga | ||||||
7. Zofia księżniczka Zasławska | ||||||
Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]
Jego synem był Jan Stanisław Jabłonowski, a jego córka Anna, która wyszła za Rafała Leszczyńskiego, była matką króla Stanisława Leszczyńskiego.
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
12 lutego 2013 sekretarz stanu Czesław Mroczek działając z upoważnienia Ministra Obrony Narodowej nadał 3 Regionalnej Bazie Logistycznej w Krakowie imię patrona - Hetmana Wielkiego Koronnego Stanisława Jana Jabłonowskiego[13].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Pomnik Stanisława Jabłonowskiego we Lwowie
- Chorągiew husarska koronna Stanisława Jana Jabłonowskiego
- Chorągiew pancerna koronna Stanisława Jana Jabłonowskiego
- Chorągiew lekkiej jazdy koronnej Stanisława Jana Jabłonowskiego
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Łucza w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. V: Kutowa Wola – Malczyce. Warszawa 1884.
- ↑ Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV-XVIII wieku. Spisy. Oprac. Krzysztof Chłapowski, Stefan Ciara, Łukasz Kądziela, Tomasz Nowakowski, Edward Opaliński, Grażyna Rutkowska, Teresa Zielińska. Kórnik 1992, s. 94.
- ↑ Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV-XVIII wieku. Spisy. Oprac. Krzysztof Chłapowski, Stefan Ciara, Łukasz Kądziela, Tomasz Nowakowski, Edward Opaliński, Grażyna Rutkowska, Teresa Zielińska. Kórnik 1992, s. 171.
- ↑ Leszek Andrzej Wierzbicki, Senatorowie koronni na sejmach Rzeczypospolitej, Warszawa 2017, s. 73.
- ↑ Volumina Legum, t. IV, Petersburg 1860, s. 432.
- ↑ Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Aleksandra hr. Stadnickiego. Wyd. staraniem Galicyjskiego Wydziału Krajowego. T. 20. Lauda sejmikowe. T. 1. Lauda wiszeńskie 1572-1648 r., Lwów 1909, s. XXV.
- ↑ Kazimierz Waliszewski, Polsko-francuzkie stosunki w XVII wieku 1644-1667. Opowiadania i źródła historyczne ze zbiorów archiwalnych francuzkich publicznych i prywatnych..., Kraków 1889, s. 110-111.
- ↑ Wacław Uruszczak, Fakcje senatorskie w sierpniu 1668 roku, w: Parlament, prawo, ludzie, studia ofiarowane profesorowi Juliuszowi Bardachowi w sześćiesięciolecie pracy twórczej, Warszawa 1996, s. 317.
- ↑ Pisma do wieku i spraw Jana Sobieskiego. T. 1, cz. 2, Kraków 1881, s. 1003.
- ↑ Volumina Legum, t. V, Petersburg 1860, s. 153.
- ↑ Suffragia województw i ziem koronnych i W.X. Litewskiego zgodnie na [...] Augusta II obranego króla polskiego [...] dnia 27 VI i przy poparciu wolnej elekcjej jego [...], s. 4.
- ↑ Porządek na seymie Walnym Electiey. Między Warszawą a Wolą przez opisane artykuły do samego tylko aktu Elekcyey należące uchwalony y postanowiony, roku [...] 1669 [słow.] dnia wtorego [...] maia, , s. D 2.
- ↑ Decyzja Nr 37/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 12 lutego 2013 r. w sprawie nadania imienia patrona 3. Regionalnej Bazie Logistycznej. Decyzja weszła w życie z dniem 1 marca 2013 r. (Dziennik Urzędowy MON z dnia 14 lutego 2013 r.)
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Mała Encyklopedia Wojskowa, 1967, Wydanie I
|
Poprzednik Stefan Czarniecki |
![]() |
wojewoda ruski 1664 - 1692 |
![]() |
Następca Marek Matczyński |
- Hetmani polni koronni
- Hetmani wielcy koronni
- Członkowie konfederacji malkontentów 1672
- Elektorzy Augusta II Mocnego
- Elektorzy Jana III Sobieskiego
- Elektorzy Michała Korybuta Wiśniowieckiego
- Elektorzy władców Polski (województwo krakowskie)
- Elektorzy władców Polski (województwo ruskie)
- Elektorzy władców Polski (ziemia przemyska)
- Generałowie ziem podolskich
- Jabłonowscy herbu Prus III
- Kasztelanowie krakowscy
- Marszałkowie sejmikowi (województwo ruskie)
- Pobierający pensję z kasy ambasady francuskiej w I Rzeczypospolitej
- Pułkownicy I Rzeczypospolitej
- Senatorowie deputaci Trybunału Skarbowego Koronnego
- Senatorowie na sejmie 1664/1665
- Senatorowie na sejmie 1667
- Senatorowie na sejmie 1677
- Senatorowie na sejmie 1678/1679
- Senatorowie na sejmie 1681
- Senatorowie na sejmie 1683
- Senatorowie na sejmie 1685
- Senatorowie na sejmie 1688
- Senatorowie na sejmie 1688/1689
- Senatorowie na sejmie 1690
- Senatorowie na sejmie 1692/1693
- Senatorowie na sejmie elekcyjnym 1669
- Senatorowie na sejmie elekcyjnym 1674
- Senatorowie na sejmie elekcyjnym 1697
- Senatorowie na sejmie konwokacyjnym 1668
- Senatorowie na sejmie konwokacyjnym 1696
- Senatorowie na sejmie koronacyjnym 1676
- Senatorowie na sejmie nadzwyczajnym 1668
- Senatorowie na sejmie nadzwyczajnym 1672
- Senatorowie na sejmie nadzwyczajnym (abdykacyjnym) 1668
- Senatorowie na sejmie zwyczajnym 1666 (I)
- Senatorowie na sejmie zwyczajnym 1666 (II)
- Senatorowie świeccy I Rzeczypospolitej
- Oboźni koronni (urzędnicy dworscy)
- Starostowie białocerkiewscy
- Starostowie błońscy
- Starostowie buscy
- Starostowie czehryńscy
- Starostowie janowscy
- Starostowie korsuńscy
- Starostowie międzyrzeccy
- Starostowie mościccy
- Starostowie sieradzcy
- Starostowie świeccy
- Starostowie żydaczowscy
- Strażnicy wielcy koronni
- Uczestnicy wojny polsko-rosyjskiej 1654–1667 (strona polska)
- Uczestnicy potopu szwedzkiego (strona polska)
- Uczestnicy wojny polsko-kozacko-tatarskiej 1666–1671 (strona polska)
- Uczestnicy wojny polsko-tureckiej 1683–1699 (strona polska)
- Urzędnicy ziemscy I Rzeczypospolitej
- Ludzie związani z Międzyrzecem Podlaskim
- Wojewodowie ruscy
- Patroni jednostek Wojska Polskiego
- Urodzeni w 1634
- Zmarli w 1702