Przejdź do zawartości

Stanisław Niedzielski (nauczyciel)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Stanisław Niedzielski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

28 kwietnia 1855
Jaśliska

Zawód, zajęcie

nauczyciel (1883–1926)

Małżeństwo

Michalina

Dzieci

Leokadia, Kazimierz, Maria

Odznaczenia
Krzyż Zasługi Cywilnej (w czasie wojny)

Stanisław Niedzielski (ur. 28 kwietnia 1855 w Jaśliskach) – polski nauczyciel, działacz samorządowy i społeczny.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 28 kwietnia 1855 w Jaśliskach[1][2]. Był wyznania rzymskokatolickiego[2]. W 1869 ukończył naukę w czteroklasowej szkole ludowej pospolitej w Rzeszowie, a w 1875 IV klasę gimnazjum realnego w Przemyślu[1]. Od 1875 do 1880 służył w c. i k. armii, uczestniczył w okupacji Bośni i Hercegowiny przez Austro-Węgry w 1878/1879, służył w mieście Novi Pazar[1]. Następnie od 1880 do 1883 odbył trzy kursy w C. K. Seminarium Nauczycielskim w Rzeszowie, gdzie w lipcu 1883 uzyskał świadectwo dojrzałości[1][3]. We wrześniu 1886 uzyskał patent kwalifikacyjny do szkół ludowych pospolitych z językiem wykładowym polskim[1]. Wówczas uzyskał także świadectwo uzdolnienia do nauczania języka niemieckiego, śpiewu i gimnastyki w szkołach ludowych pospolitych[1]. W styczniu 1893 uzyskał patent kwalifikacyjny do szkół wydziałowych z przedmiotów grupy drugiej[1]. W późniejszym czasie odbywał kursy: nauki zręczności (w 1895 w Sokalu) oraz buchalteryjne (w 1897 w Krakowie, w 1905 we Lwowie)[1].

Pracę w zawodzie nauczyciela rozpoczął 1 września 1883 w trzyklasowej szkole w Rymanowie, gdzie pozostawał do 30 września 1883[1][2]. Następnie od 1 października 1883 do 31 sierpnia 1889 był tymczasowym nauczycielem prowadzącym w jednoklasowej szkole w Zawadce Rymanowskiej[4], po czym od 1 września 1889 do 31 sierpnia 1892 był tymczasowym nauczycielem kierującym w dwuklasowej szkole w Komańczy[1][5]. Od 1 września 1892 do 31 sierpnia 1894 był stałym nauczycielem w jednoklasowej szkole w Tyrawie Wołoskiej[1][6][7][8], zaś w tym charakterze od 1 września 1894 był równolegle nauczycielem przydzielonym w pięcioklasowej etatowej szkole męskiej w Sanoku (kierowanej przez Leopolda Biegę)[9], a po mianowaniu 28 lutego 1898 stałym nauczycielem uczył wyłącznie w tejże szkole w Sanoku[1][10], po przekształceniu od 1899 w sześcioklasowej szkole męskiej w Sanoku[11], a w 1902 został mianowany nauczycielem w trzyklasowej szkole wydziałowej męskiej w Sanoku połączonej z czteroklasową szkołą pospolitą[12] i uczył w niej w kolejnych latach[13], około 1913 nazwaną imieniem Cesarza Franciszka Józefa[14][a]. Od 1 września 1913 był tymczasowym dyrektorem szkoły wydziałowej w Sanoku, a dekretem z 27 lipca 1914 został mianowany stałym dyrektorem szkoły wydziałowej męskiej w Sanoku w szkole trzyklasowej z dniem 1 sierpnia 1914[1]. Od lat 90. do 1914 był także nauczycielem w Przemysłowej Szkole Uzupełniającej w Sanoku, w której uczył rachunków, języka polskiego i stylistyki[15][16].

Podczas I wojny światowej po tym jak zakończyła się okupacja rosyjska Sanoka i wojska nieprzyjaciela opuściły miasto 11 maja 1915 został mianowany burmistrzem miasta[17][b]. W trakcie okupacji zmarła jego matka i żona[18]. Ustąpił z tej funkcji po powrocie do miasta formalnego burmistrza Pawła Biedki, przejmującego swoje obowiązki 1 lipca 1915[19]. Przed 1915 otrzymał austro-węgierskie ordery[20]. Na początku 1916, pełniąc funkcję dyrektora szkoły został odznaczony przez cesarza Franciszka Józefa Złotym Krzyżem Zasługi z Koroną na wstędze Medalu Waleczności „za lojalne zachowanie się w czasie pobytu wroga w Sanoku oraz za zasługi oddane wojskowości w czasie swego urzędowania na stanowisku kierownika zarządu miasta”[21][22]. U kresu wojny, w listopadzie 1918 pełnił funkcję wiceburmistrza Sanoka, a także był radnym miejscowej rady miejskiej i asesorem[7][23][24]. Pod koniec tego miesiąca w trakcie wojny polsko-ukraińskiej na dworcu kolejowym w Sanoku odebrał raport od załogi pociągu pancernego „Kozak”, która przybyła do miasta po zwycięskim odparciu Ukraińców w walkach w Ustrzykach Dolnych, co uniemożliwiło nieprzyjacielowi realizację planu zajęcia Sanoka[7][25].

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w latach 20. II Rzeczypospolitej był dyrektorem ww. szkoły wydziałowej (dysponował wówczas egzaminem wydziałowym II grupy)[2][24][26], przemianowanej na siedmioklasową Szkołę Męską nr 2 im. Króla Władysława Jagiełły (obie placówki działały w budynku późniejszego II Liceum Ogólnokształcącego im. Marii Skłodowskiej-Curie w Sanoku), a w 1926 został przeniesiony w stan spoczynku[27]. Według wydanej w 1925 opinii inspektora szkolnego powiatu sanockiego, Ludwika Jasińskiego, był nauczycielem zasłużonym na polu oświaty i wychowania publicznego[1].

W czasie swojej pracy był aktywny na polu branżowym i oświatowym. 30 grudnia 1906 był przewodniczącym na powiatowym wiecu nauczycielskim[28]. 30 marca 1911 został wybrany członkiem komisji rewizyjnej sanockiego koła Towarzystwa Szkoły Ludowej[29]. Pełnił funkcję sekretarza Towarzystwa Korpusów Wakacyjnych w Sanoku i w ramach organizowanych latem korpusów wakacyjnych udzielał się jako wychowawca, przewodnik młodzieży podczas wycieczek i zabaw[30]. W Sanoku udzielał się także w społecznie w innych sferach[24]. Był sekretarzem zarządu kółka rolniczego w Sanoku[31]. Był działaczem Towarzystwa Pszczelniczo-Ogrodniczego w Sanoku[32][33], po usamodzielnieniu którego (pod koniec 1906) został wybrany członkiem wydziału[34], a w 1908 był sekretarzem[35]. Był działaczem, skarbnikiem i członkiem zarządu założonego ok. 1904 Towarzystwa „Eleutria”, propagującego wstrzemięźliwość od napojów alkoholowych, w ramach tej działalności propagował taki tryb życia wśród młodzieży szkoły przemysłowej[36]. Był działaczem sanockiego gniazda Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” (stan z lat 1906, 1912, 1920, 1921, 1922, 1924)[37][38], 20 marca 1907 wybrany zastępcą członka sądu honorowego[39].

Od około 1890 był żonaty z Marią Michaliną z domu Mszanecką (1870–1915)[40], z którą miał dzieci: Leokadię (1891–1908)[41], Kazimierza Niedzielskiego (1893–1976, lekarz)[42][43][44][45], Marię (ur. 1904, abiturientka seminarium nauczycielskiego)[46]. Na początku XX wieku rodzina Niedzielskich zamieszkiwała w Sanoku na Wójtostwie[42].

  1. W niektórych wydaniach Szematyzmów był omyłkowo wymieniany jako „Józef Niedzielski”.
  2. W korespondencji opublikowanej w krakowskiej „Nowej Reformie” z czerwca 1915, przedrukowanej następnie w prasie wiedeńskiej, podano, że Stanisława Niedzielskiego burmistrzem mianowali Moskale, wobec czego dr Karol Zaleski w swoim pamiętniku zanotował, że zainteresowany po przeczytaniu ww. artykułu rozważał napisanie korekty do tejże gazety, zob. Po inwazyi rosyjskiej w Sanoku. „Nowa Reforma”. Nr 284, s. 2, 8 czerwca 1915.  Sanok whrend der Russeninvasion. „Die Zeit”. Nr 4566, s. 9, 12 czerwca 1915. (niem.).  Karol Zaleski, Pamiętnik dr Karola Zaleskiego, (zespół 25, sygn. 13), Archiwum Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, s. 174.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e f g h i j k l m n Inspektorat szkolny w Sanoku. Tabele kwalifikacyjne nauczycieli 1913–1927. Sanok: 1927, s. 150.
  2. a b c d Seweryn Lehnert: Spis nauczycieli publicznych szkół powszechnych i państwowych seminarjów nauczycielskich oraz spis szkół w okręgu szkolnym lwowskim obejmującym województwa lwowskie, stanisławowskie i tarnopolskie. Lwów: Wydawnictwo Książek Szkolnych w Kuratorjum Okręgu Szkolnego Lwowskiego, 1924, s. 65.
  3. C. K. seminarya nauczycielskie męskie i żeńskie Królestwa Galicyi i Wielkiego Księstwa Krakowskiego w okresie 1871-1896. Pamiętnik, wydany z powodu ćwierćwiekowego jubileuszu galicyjskich seminaryów nauczycielskich, obchodzonego we Lwowie w dniach 19, 20 i 21 listopada 1896 r. Lwów: 1897, s. 431. [dostęp 2023-10-01].
  4. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1884. Lwów: 1884, s. 415.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1885. Lwów: 1885, s. 415.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1886. Lwów: 1886, s. 415.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1887. Lwów: 1887, s. 416.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1888. Lwów: 1888, s. 416.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1889. Lwów: 1889, s. 478.
  5. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1890. Lwów: 1890, s. 478.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1891. Lwów: 1891, s. 478.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1892. Lwów: 1892, s. 479.
  6. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1893. Lwów: 1893, s. 479.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1894. Lwów: 1894, s. 479.
  7. a b c Edward Zając: Sanockie biografie. Sanok: Oficyna Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2009, s. 13. ISBN 978-83-61043-09-6.
  8. Według innego źródła był także nauczycielem w Jaśliskach. Andrzej Tarnawski: Sanocki doktor Judym. W: Księga pamiątkowa (obchodów 100-lecia Gimnazjum oraz I Liceum Ogólnokształcącego w Sanoku). Sanok: 1980, s. 137.
  9. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1895. Lwów: 1895, s. 478.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1896. Lwów: 1896, s. 478.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1897. Lwów: 1897, s. 478.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1898. Lwów: 1898, s. 576.
  10. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1899. Lwów: 1899, s. 576.
  11. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1900. Lwów: 1900, s. 577.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1901. Lwów: 1901, s. 577.
  12. Wiadomości osobiste. „Dziennik Urzędowy C. K. Rady Szkolnej Krajowej w Galicyi”. Nr 27, s. 378, 6 sierpnia 1902. 
  13. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1902. Lwów: 1902, s. 632.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1903. Lwów: 1903, s. 632.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1904. Lwów: 1904, s. 632.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1905. Lwów: 1905, s. 632.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1906. Lwów: 1906, s. 667.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1907. Lwów: 1907, s. 667.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1908. Lwów: 1908, s. 667.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1909. Lwów: 1909, s. 720.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1910. Lwów: 1910, s. 720.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1911. Lwów: 1911, s. 780.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1912. Lwów: 1912, s. 775.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1913. Lwów: 1913, s. 849.
  14. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1914. Lwów: 1914, s. 859.
  15. Szkoła przemysłowa uzupełniająca w Sanoku. „Gazeta Sanocka”. Nr 59, s. 2-3, 17 maja 1896. 
  16. Władysław Sygnarski: Kronika Zakładu: Sprawozdanie Przemysłowej Szkoły Uzupełniającej w Sanoku za rok 1913/1914. Sanok: 1915, s. 7.
  17. Karol Zaleski, Pamiętnik dr Karola Zaleskiego, (zespół 25, sygn. 13), Archiwum Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, s. 152, 172, 179.
  18. Po inwazyi rosyjskiej w Sanoku. „Nowa Reforma”. Nr 284, s. 2, 8 czerwca 1915.  Karol Zaleski, Pamiętnik dr Karola Zaleskiego, (zespół 25, sygn. 13), Archiwum Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, s. 190.
  19. Karol Zaleski, Pamiętnik dr Karola Zaleskiego, (zespół 25, sygn. 13), Archiwum Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, s. 190.
  20. Karol Zaleski, Pamiętnik dr Karola Zaleskiego, (zespół 25, sygn. 13), Archiwum Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, s. 172.
  21. Wiadomości osobiste. „Dziennik Urzędowy C. K. Rady Szkolnej Krajowej w Galicyi”. Nr 3, s. 48, 10 listopada 1915. 
  22. Według innej wersji został odznaczony za w uznaniu znakomitych usług wobec nieprzyjaciela. Kronika. Odznaczenia. „Kuryer Lwowski”. Nr 132, s. 3, 13 marca 1916. 
  23. Edward Zając: Szkice z dziejów Sanoka. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 1998, s. 212. ISBN 83-909787-0-9.
  24. a b c Edward Zając: Oświata i szkolnictwo. Życie kulturalne. Szkoły powszechne. W: Feliks Kiryk (red.): Sanok. Dzieje miasta. Kraków: Secesja, 1995, s. 568. ISBN 83-86077-57-3.
  25. Edward Zając: Jak Sanok wybił się na niepodległość. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 1995, s. 32. ISBN 83-901466-3-0.
  26. Komisje egzaminacyjne. „Dziennik Urzędowy Rady Szkolnej Krajowej we Lwowie”. Nr 2, s. 78, 15 lutego 1921. 
  27. Wiadomości osobiste. „Dziennik Urzędowy Kuratorjum Okręgu Szkolnego Lwowskiego”. Nr 6, s. 280, 10 czerwca 1926. 
  28. Powiat. wiec nauczycielski. „Gazeta Sanocka”. Nr 158, s. 2, 6 stycznia 1907. 
  29. Kronika. Koło T. S. L.. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”. Nr 14, s. 3, 2 kwietnia 1911. 
  30. Korpusy wakacyjne. „Gazeta Sanocka”. Nr okazowy, s. 3, 7 lipca 1895. 
    Znaczenie korpusów wakacyjnych. „Gazeta Sanocka”. Nr 175, s. 2-3, 20 czerwca 1897. 
    Poza izbą szkolną. „Szkoła”. Nr 11, s. 87, 10 marca 1901. 
    Kronika. Korpusy wakacyjne. „Gazeta Sanocka”. Nr 133, s. 4, 15 lipca 1906. 
    Edmund Słuszkiewicz: Korpusy wakacyjne. W: Księga pamiątkowa Gimnazjum Męskiego w Sanoku 1888–1958. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958, s. 182-183, 184.
    Emilia Słuszkiewicz: Pamiętnik (1853–1939). Sanok: 1971, s. 22.
  31. Kółko rolnicze w Sanoku. „Gazeta Sanocka”. Nr 1, s. 1, 1 stycznia 1904. 
  32. Z Towarzystwa Pszczelniczo-Ogrodniczego. „Gazeta Sanocka”. Nr 17, s. 2, 24 kwietnia 1904. 
  33. Towarz. Pszczelniczo-Ogrodnicze. „Gazeta Sanocka”. Nr 121, s. 2, 22 kwietnia 1906. 
  34. Tow. Pszcz-Ogrodnicze. „Gazeta Sanocka”. Nr 175, s. 3, 5 maja 1907. 
  35. Kronika. „Gazeta Sanocka”. Nr 221, s. 4, 12 kwietnia 1908. 
  36. Kronika. Z Eleuteryi. „Gazeta Sanocka”. Nr 96, s. 3, 29 października 1905. 
    Z Towarz. „Eleuterya”. „Gazeta Sanocka”. Nr 167, s. 2-3, 10 marca 1907. 
    Z sanockiego Oddziału „Eleuteryi”. „Gazeta Sanocka”. Nr 178, s. 3, 26 maja 1907. 
    Kronika. „Gazeta Sanocka”. Nr 180, s. 3, 9 czerwca 1907. 
    Z sanockiego Oddziału „Eleuteryi”. „Gazeta Sanocka”. Nr 201, s. 1, 17 listopada 1907. 
    Kronika. Walne zgromadzenie sanockiego oddziału Eleuteryi. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”. Nr 24, s. 3, 11 czerwca 1911. 
  37. Paweł Sebastiański, Bronisław Kielar: Wykazy członków Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku. W: 125 lat sanockiego „Sokoła” 1889–2014. Sanok: Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Sanoku, 2014, s. 146, 148, 151, 154. ISBN 978-83-939031-1-5.
  38. Anna Sebastiańska: Członkowie TG „Sokół” w Sanoku 1889–1946. sokolsanok.pl, 2009-11-29. [dostęp 2016-03-15].
  39. Kronika. Walne Zgromadzenie Towarzystwa „Sokół”. „Gazeta Sanocka”. Nr 169, s. 3, 24 marca 1907. 
  40. Księga Zmarłych 1904–1934 Sanok. T. J. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 180 (poz. 105).
  41. Księga Zmarłych 1904–1934 Sanok. T. J. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 64 (poz. 141.
  42. a b CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1906/1907 (zespół 7, sygn. 42). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 519.
  43. Księga przynależnych do gminy Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. s. 349 (poz. 20), 353 (poz. 73).
  44. Kronika. Nieszczęśliwy wypadek. „Gazeta Sanocka”. Nr 167, s. 4, 10 marca 1907. 
  45. Edward Zając, Szpital Powszechny w Sanoku, Szpital Specjalistyczny w Sanoku, s. 59.
  46. Księga przynależnych do gminy Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. s. 350 (poz. 304).