Przejdź do zawartości

Warka

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Maria Nowak (dyskusja | edycje) o 11:24, 10 lip 2010. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
{{{nazwa}}}
{{{nazwa oryginalna}}}
[[Plik:{{{zdjęcie}}}|240x240px|alt=Ilustracja|{{{opis zdjęcia}}}]]
{{{opis zdjęcia}}}
Herb [[Plik:{{{flaga}}}| 100x130px| alt=Flaga]]
[[Herb {{{dopełniacz nazwy}}}|Herb]] [[Flaga {{{dopełniacz nazwy}}}|Flaga]]
Państwo {{{państwo}}}
Zarządzający

Burmistrz

Powierzchnia

26,77 km²

Populacja (2009)
• liczba ludności
• gęstość


{{{liczba ludności}}}
{{{gęstość zaludnienia}}} os./km²

Nr kierunkowy

{{{numer kierunkowy}}}

Kod pocztowy

{{{kod pocztowy}}}

Tablice rejestracyjne

{{{tablice rejestracyjne}}}

Położenie na mapie brak
Mapa konturowa brak
Brak mapy: {{państwo dane {{{państwo}}} | mapa/core | wariant = {{{państwo}}} }}
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie świata
Mapa konturowa świata
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:landmark}
[[commons:{{{commons}}}|Multimedia w Wikimedia Commons]]
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa
Kościół MB Szkaplerznej w Warce
Kościół Św. Mikołaja w Warce

Warka – miasto w woj. mazowieckim, w powiecie grójeckim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Warka. Położona jest nad Pilicą. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. radomskiego. Przez Warkę przechodzą drogi wojewódzkie 730, 731 i 736.

Według danych z sierpnia 2009 miasto miało 11404 (miasto i gmina 18 791) mieszkańców.

Demografia

Historia

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z XIII wieku. Warka otrzymała prawa miejskie między 1302 a 1321, ponieważ w 1321 Książę Trojden, potwierdził fakt istnienia miasta Warka. Miasto rozwijało się głównie jako ośrodek produkcji piwa oraz dzięki handlowi.

W 1478 roku, Książę mazowiecki Bolesław V, nadał Warce przywilej zastrzegający wyłączność dostaw tamtejszego piwa na swój dwór i sprzedaży w piwnicy warszawskiego ratusza. Przywilej ten został potwierdzony przez księcia w roku 1483. XVI wiek to okres dalszego rozkwitu miasta. O wysokim rozwoju piwowarstwa w Warce świadczy liczba piwowarów wykazana w lustracji dóbr królewskich. Wynika z niej, że w roku 1577, w Warce zamieszkiwało 30 piwowarów. Dla porównania, w znacznie większej Warszawie, było w tym czasie 38 mistrzów piwowarskich. Warka była wówczas drugim co do wielkości ośrodkiem piwowarskim w Księstwie Mazowieckim, a warzone tam piwo doceniane było m.in. przez takie osobistości ówczesnej Europy jak papież Klemens VIII .

W czasie potopu szwedzkiego, regimentarz Stefan Czarniecki pobił w 1656 w bitwie pod Warką wojska szwedzkie.

Od 1795 miasto w zaborze pruskim. W latach 1807-1815, Warka leżała w Księstwie Warszawskim, potem w Królestwie Polskim. W czasie II wojny światowej miasto prawie doszczętnie zniszczone w wyniku działań na przyczółku warecko-magnuszewskim. Nad Warką swój pierwszy lot bojowy odbył pułk lotnictwa myśliwskiego Warszawa stworzony przy armii polskiej na wschodzie.

Nazwa miasta

Pierwsze źródła historyczne podają nazwę Varca w 1231, w 1508 pojawia się już współczesna forma Warka[1]. Geneza nazwy miasta nie jest jednak jednoznacznie ustalona, a wyróżnia się dwie hipotezy. Według pierwszej nazwa miasta powstała od przedrostka war i przypuszczalnie określała miejsce wirów rzecznych. Miasto od wieków słynęło z warzenia piwa, stąd inna teoria głosi, że nazwa Warka pochodzi od słowa „warzyć” (kipieć, kotłować się), co odpowiada jednemu z procesów produkcji piwa. Warka to także piwowarska jednostka miary oznaczająca porcję piwa uzyskanego z jednego warzenia. Funkcjonował również gwarowy rzeczownik war(ka) = ‘warzenie, gotowanie’.

Tradycje piwowarskie

Tradycje piwowarskie w Warce sięgają piętnastego stulecia. Już wtedy na terenie dzisiejszego miasta Warka produkowany był napój alkoholowy na bazie jęczmienia. W roku 1478 miasto otrzymało od Księcia Mazowieckiego, Bolesława V, przywilej zastrzegający wyłączność dostaw tamtejszego piwa na swój dwór i sprzedaży w piwnicy warszawskiego ratusza. Kroniki historyczne wskazują, że w XVI wieku na terenie miasta piwowarstwem zajmowało się aż 30 piwowarów, podczas gdy w dużo większej Warszawie liczba piwowarów wynosiła 38.

Przekazy historyczne, legendy i utwory literackie potwierdzają fakt, iż piwo z Warki, które ceniono za smak, klarowność i kolor gościło na stołach całego kraju podczas najważniejszych uczt i biesiad. Książę mazowiecki Bolesław V w dowód uznania nadał przywilej zastrzegający wyłączność dostawy wareckiego piwa na swój dwór (1483)[2]. Na początku XVII wieku, Jędrzej Święcicki, geograf i historyk Mazowsza, pisał, że „Pomyślność Warki stała przede wszystkim piwem…”

Z piwem Warka związana jest legenda dotycząca nuncjusza papieskiego Hipolita Aldobrandiniego, późniejszego papieża Klemensa VIII. Przebywając w Polsce bardzo zasmakował w wareckim piwie. Twierdził iż, „było wyborne, szczypiące, z koloru i smaku do wina podobne”. Po powrocie do Rzymu poważnie zachorował. Gdy na łożu boleści wyszeptał "...sancta piva di Polonia... sancta biera di Warka...", obecni przy nim duchowni, sądząc, że chodzi o jakąś nieznaną świętą, zaczęli się modlić: "Santa Piva ora pro nobis" ("Święta Pivo, módl się za nami"). Chory, słysząc to, wybuchnął śmiechem. W rezultacie wrzód, z powodu którego cierpiał, pękł i Aldobrandini zaczął zdrowieć.

Turystyka i zabytki

  • barokowy kościół parafialny św. Mikołaja z lat 1603-61
  • klasycystyczny ratusz z 1821 r.
  • Dworek szlachecki z XIX wieku (ul. Długa)
  • na cmentarzu grób płk Piotra Wysockiego
  • pomnik – miejsce po domu "na wójtostwie", gdzie mieszkał (od 1857) i zmarł (1875) płk. Piotr Wysocki (dom Piotra Wysockiego spłonął w 1939 r.)
  • stanowisko archeologiczne w Starej Warce (5 km od miasta)
  • w dzielnicy Winiary pałac Pułaskich z końca XVII wieku, a w nim Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego (pamiątki po Pułaskim, udział Polaków w walkach o niepodległość Stanów Zjednoczonych)
    • park wokół pałacu
    • pomnik Kazimierza Pułaskiego
  • barokowy kościół Matki Boskiej Szkaplerznej z lat 1652-1746 (dawniej klasztor franciszkański)

W „Topografia czyli opis Mazowsza” Jędrzeja Święcickiego, wydanej w 1634 r, napisał „Zaraz opodal widać miasto Warkę szeroko rozbudowane ........sześć kościołów, i siódmy bardzo wspaniały z klasztorem ks. dominikanów, w którym znajdują się godne widzenia grobowce Trojdena, Ziemowita, książąt mazowieckich, oraz Anny, siostry Witolda”.

  • pomnik powstańców 1863 na Błoniach, upamiętniający egzekucję płk Władysława Kononowicza i dwóch jego adiutantów, dokonaną przez Rosjan 2 czerwca 1863.
  • pomnik pomordowanych na Wschodzie- Krzyże Katyńskie.
  • ohel cadyka Izaaka Kalisza niedaleko mostu kolejowego posadowiony na przedwojennym kirkucie
  • armata z września 1939 r. wydobyta przez jednego z rolników. Została odnowiona (ale zachowano np. ślady po pociskach). Można ją zobaczyć przy strzelnicy Klubu Oficerów Rezerwy (obok stadionu KS Warka).

Piękne tereny do pieszych wędrówek, miasto przylega do Puszczy Stromeckiej, która jest bardzo bogata w grzyby. Można w niej też odnaleźć pozostałości po działaniach z okresu II wojny światowej (okopy, transzeje etc). Miasto słynie z produkowanego w browarach "Warka" piwa. Miasto położone nad Pilicą, która w ostatnich latach stała się jedną z czystszych rzek w Polsce.

Zabytki (wg. rejestru zabytków KOBiDZ)

na listę zabytków wpisane są obiekty:[3]

Warka

  • kościół par. p.w. św. Mikołaja, XIV-XVII, XX, nr rej.: 487/A/62 z 23.03.1962 oraz 177/A z 15.10.1982
  • zespół klasztorny franciszkanów, XVII/XVIII, nr rej.: 117/A/58 z 20.05.1958 oraz 178/A z 15.10.1982:
    • kościół p.w. MB Szkaplerznej
    • dzwonnica
    • klasztor
  • ratusz, 1 poł. XIX, nr rej.: 488/A/62 z 23.03.1962 oraz 202/A z 14.04.1983
  • dom, ul. Długa 5, pocz. XIX, nr rej.: 1174/A/75 z 22.05.1975 oraz 203/A z 14.04.1983

Warka – Winiary

  • zespół pałacowy, XIX, nr rej.: 215/A/83 z 6.06.1983 oraz z 1.10.1997:
    • pałac (dec. dwór)
    • park

Organizacje charytatywne i działalność dobroczynna

  • Internetowy Charytatywny Vortal Pomocy Dzieci Dzieciom "Pomocna – Dłoń"
  • Stowarzyszenie Na Rzecz Dzieci i Osób Niepełnosprawnych „Tęcza”

Sport i turystyka

  • WTS Warka – siatkówka mężczyzn
  • KS Warka – piłka nożna
  • STER Warka
  • Klub Kajakowy "KOREK"
  • Stadnina "Sielanka"

Osoby związane z Warką

pomnik Kazimierza Pułaskiego w parku przy muzeum Jego imienia w Warce – Winiarach
Pomnik Piotra Wysockiego w Warce

Honorowi Obywatele Warki

  • Czesław Bogusiewicz – 1973,
  • Edward Hromy – 1973,
  • Kazimierz Gotówko -1973,
  • Stefan Lazar – 1973,
  • Jan Okulicz – 1973,
  • Mieczysław Podgórski – 1973,
  • Konstanty Semkow – 1973,
  • Borys Jelisow – 1979,
  • Medar Konieczny – ?,
  • Wacław Król – ?,
  • Ryszrad Grudman – ?,
  • Witold Łokuciewski – 1989,
  • Stanisław Skalski – 1989,

Powyżej wymienieni Honorowi Obywatele Warki, to piloci walczący w polskim lotnictwie w czasie II wojny swiatowej. Honorowe Obywatelstwo Warki otrzymał również w 1984 r. 1 Pułk Lotnictwa Mysliwskiego "Warszawa".

  • Władysław Janus – 1973,
  • Kazimierz Kozłowski – ?,
  • Stanisław Marcinowski – ?,
  • Stanisław Marciniak – 1984,
  • Aleksander Gajewski – 1992,
  • Zdzisław Lejman – 1996,
  • Sławomir Susik – 1996,
  • Dariusz Kossakowski – 2003,
  • Władysław Gwardys – 2003,
  • Tadeusz Kulawik – 2006.

Honorowe Obywatelstwo Warki otrzymała również w 1984 r. Załoga statku m/s Warka i Załoga statku m/s Kazimierz Pułaski.

  1. ↑ Kazimierz Rymut: Nazwy Miast Polski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1987. ISBN 83-04-02436-5.
  2. ↑ Warszawa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 64.
  3. ↑ KOBiDZ: Rejestr zabytków nieruchomych, województwo mazowieckie. [dostęp 14 października 2008].

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Szablon:Linki do map Polski

Powiat grójecki
Miasta
Gminy miejsko-wiejskie
Gminy wiejskie

Herb powiatu grójeckiego

Powiat górnokalwaryjski (1867–1879)
Przynależność wojewódzka
Miasta (→)
Gminy wiejskie (→)
Powiat grójecki (1867–1975)
Przynależność wojewódzka
Miasta
Osiedla (1954–72)
Gminy wiejskie
(1867–1954 i 1973–75)
Gromady (1954–72)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Warka&oldid=22367446”