Wega
|
|||||||||||||||||
| α Lyrae | |||||||||||||||||
 |
|||||||||||||||||
| Dane obserwacyjne (J2000) | |||||||||||||||||
| Gwiazdozbiór | Lutnia | ||||||||||||||||
| Rektascensja | 18h 36m 56,34s | ||||||||||||||||
| Deklinacja | +38° 47′ 01,3″ | ||||||||||||||||
| Odległość | 25,3 ly 7,8 pc |
||||||||||||||||
| Wielkość obserwowana | 0,03m | ||||||||||||||||
| Charakterystyka fizyczna | |||||||||||||||||
| Rodzaj gwiazdy | gwiazda ciągu głównego | ||||||||||||||||
| Typ widmowy | A0Va | ||||||||||||||||
| Masa | 2,11 M☉ | ||||||||||||||||
| Promień | 2,26–2,78 R☉ | ||||||||||||||||
| Wielkość absolutna | 0,58m | ||||||||||||||||
| Okres obrotu | 12,5 h | ||||||||||||||||
| Wiek | 3,86–5,72×108 | ||||||||||||||||
| Alternatywne oznaczenia | |||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
Wega (alfa Lyrae, α Lyr) – najjaśniejsza gwiazda w gwiazdozbiorze Lutni, piąta co do jasności gwiazda nieba, a trzecia na niebie północnym (wielkość gwiazdowa: +0,03m). Odległa od Słońca o 25,3 lat świetlnych. Nazwa gwiazdy pochodzi z arabskiego i znaczy „pikujący orzeł”. Wega była zauważana jako ważna gwiazda przez arabskich astronomów, dawnych mieszkańców Polinezji, Asyryjczyków oraz w chińskiej i hinduskiej mitologii[1].
Wraz z Deneb i Altairem tworzy tzw. trójkąt letni.
Spis treści
Właściwości fizyczne[edytuj]
Wega jest 47 ± 3 razy jaśniejsza od Słońca, ma od niego ponad dwukrotnie większą masę i prawie trzy razy większą średnicę. Należy ona do typu widmowego A0 Va i jest gwiazdą ciągu głównego (zob. diagram Hertzsprunga-Russella). Temperatura jej powierzchni sięga 9600 ± 180 K. Wega jest gwiazdą bardzo szybko rotującą – na jeden obrót wokół własnej osi potrzebuje ok. 12,5 godziny. Tak prędka rotacja powoduje duże spłaszczenie biegunowe.
Astronomowie dzięki satelicie IRAS od 1983 roku wiedzą, że gwiazdę otacza dysk zimnego (ok. -180 °C) pyłu. Złożona struktura dysku, z wyraźną wewnętrzną granicą, stanowi silną sugestię, że Wega ma układ planetarny. Jak dotąd jednak żadne planety nie zostały zaobserwowane. Obserwacje z użyciem koronografu z 2005 roku ograniczają maksymalną masę ciał okrążających Wegę do 5-10 mas Jowisza.
Obserwacje[edytuj]
Wega była pierwszą po Słońcu sfotografowaną gwiazdą. Miało to miejsce 17 lipca 1850 roku. Jej dagerotyp otrzymano po stusekundowym naświetlaniu w obserwatorium Uniwersytetu Harvada. Była też pierwszą po Słońcu gwiazdą, której widmo zostało zarejestrowane (1872). W związku z tym, że wielkość gwiazdowa Wegi jest bardzo bliska 0, amatorzy astronomii (a kiedyś również zawodowcy) używają jej do kalibracji instrumentów fotometrycznych.
Wega jako gwiazda polarna[edytuj]
12 000 lat p.n.e. Wega leżała na północnym biegunie nieba, tzn. miała stałe położenie na niebie (tak jak teraz Gwiazda Polarna). Odległość między Wegą i biegunem była jednak dziewięciokrotnie większa niż dzisiejsza odległość między biegunem i Gwiazdą Polarną[2]. Przez tysiąclecia zmieniała ona swe położenie względem bieguna na skutek precesji osi ziemskiej, a około roku 14 000 n.e. ponownie stanie się gwiazdą biegunową.
Wega w fikcji[edytuj]
W książce Carla Sagana Kontakt z układu planetarnego tej gwiazdy odebrano sygnał od pozaziemskiej cywilizacji. Na podstawie książki powstał film pod tym samym tytułem w reżyserii Roberta Zemeckisa.
Zobacz też[edytuj]
- lista gwiazd w gwiazdozbiorze Lutni
- lista najjaśniejszych gwiazd w poszczególnych gwiazdozbiorach
- lista najjaśniejszych gwiazd według jasności wizualnej
Przypisy
- ↑ Kamil Złoczewski: Kosmos. Poznań: 2013, s. 22. ISBN 978-83-252-2004-4.
- ↑ Joachim Ekrutt: Gwiazdy i planety. Wyd. V. 2005, s. 145. ISBN 83-7079-770-9.
Bibliografia[edytuj]
- Wega w serwisie SolStation (ang.)
- Encyklopedia Wszechświata, Praca zbiorowa, Wydawnictwo Naukowe PWN SA, Warszawa 2006, ISBN 978-83-01-14484-5
- Jan Desselberger, Jacek Szczepanik, Tablice astronomiczne, Wydawnictwo „PARK”, Bielsko-Biała 2002, ISBN 83-7266-156-1
- Paul Mourdin, Tajemnice Wszechświata, Wydawnictwo „Albatros”, A. Kuryłowicz, Warszawa 2010, ISBN 978-83-7659-067-7
- Mark A. Garlick, Wielki atlas kosmosu, Wydawnictwo Buchmann, 2006, ISBN 978-83-61048-72-5
