Siły zbrojne
![]() |
Ten artykuł od 2013-05 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. |

armia poborowa
armia poborowa, ale objętych poborem jest mniej niż 20% całej grupy wiekowej lub mniej niż 40% mężczyzn, jeśli poborowi podlegają tylko mężczyźni
pobór zostanie zastąpiony armią zawodową w ciągu 3 lat
armia zawodowa
brak armii
brak danych
Siły zbrojne (inaczej: wojsko, armia) – siły i środki wydzielane przez państwo do zabezpieczenia jego interesów i prowadzenia walki zbrojnej, obrony, ujęte w całość organizacyjną, składającą się z różnych rodzajów wojsk i służb.
Podział sił zbrojnych, ze względu na skład[edytuj | edytuj kod]
- wojsko z poboru – bazujące na powszechnym obowiązku odbywania służby wojskowej przez obywateli, głównie mężczyzn (w Izraelu również kobiety są objęte poborem[1]) – przykłady: Szwajcaria, Korea Północna, Finlandia, Iran.
- wojsko zawodowe – żołnierze dobrowolnie zgadzają się na służbę np. przez określony czas w zamian za wynagrodzenie; takie rozwiązanie stosują m.in. Wielka Brytania, Francja, Stany Zjednoczone, Chińska Republika Ludowa, a także Polska od 2009 roku[2];
- wojsko najemne – służba podobna do zawodowej, ale żołnierze z reguły są obcokrajowcami (np. Gwardia Szwajcarska w Watykanie).
Rodzaje sił zbrojnych[edytuj | edytuj kod]
W czasach obecnych większość państw posiadających siły zbrojne dzieli je na następujące rodzaje:
W niektórych siłach zbrojnych wydzielonymi rodzajami sił mogą być także:
- wojska kosmiczne (np. Siły Kosmiczne w USA i Siły Powietrzno-Kosmiczne w Rosji)[3],
- wojska obrony powietrznej (np. Wojska Obrony Powietrznej Kraju w Polsce w latach 1962–1990),
- wojska piechoty morskiej (np. Piechota Morska w Stanach Zjednoczonych),
- siły specjalne (np. Wojska Specjalne w Polsce),
- wojska obrony terytorialnej (np. powstałe w 2017 roku Wojska Obrony Terytorialnej w Polsce),
- wojska typu milicyjnego (np. Gwardia Narodowa we Francji),
- straż wybrzeża (np. Coast Guard w Stanach Zjednoczonych),
- wojska rakietowe (np. Wojska Rakietowe Przeznaczenia Strategicznego w Związku Radzieckim),
- siły rezerwowe (np. US Army Reserve w Stanach Zjednoczonych),
- wojska powietrznodesantowe (np. Wojska Powietrznodesantowe w Rosji),
- wojska artyleryjskie (np. Wojska Rakietowe i Artyleria ludowego Wojska Polskiego w Polsce w latach 1943–1990),
- wojska graniczne (np. Wojska Ochrony Pogranicza w Polsce w latach 1945–1991).
Nie wszystkie wojska są de iure siłami zbrojnymi. Nie są nimi sformułowane w 1954 Japońskie Siły Samoobrony, będące nie siłami zbrojnymi, lecz samoobroną, gdyż po zakończeniu II wojny światowej Stany Zjednoczone narzuciły Japonii pacyfistyczną konstytucję, likwidującą siły zbrojne[4]. Status samoobrony wpływa na ich specyficzny charakter. Pomimo niskiej liczebności i braku broni ofensywnej (choć są od tego wyjątki) w rankingu w Global Firepower z 2020 roku uznano je za piątą najpotężniejszą siłę zbrojną świata[5].
Waffen-SS w III Rzeszy było zbrojnymi oddziałami Schutzstaffel (SS), nazistowskiej formacji paramilitarnej i podległo tylko dowództwu SS. Była to formacja o osobnym dowództwie, symbolice, mundurach, stopniach niebędąca częścią niemieckich sił zbrojnych, Wehrmachtu[6].
Żołnierze chińscy różnych wojsk w szyku paradnym Żołnierze piechoty amerykańskiej na patrolu Niemiecka artyleria podczas ćwiczeń Wspólne manewry floty ukraińskiej, rumuńskiej i tureckiej
Funkcje[edytuj | edytuj kod]
Siły zbrojne mają za cel odstraszyć przeciwnika od agresji, a dopiero w razie konieczności ich zadaniem jest prowadzenie walki zbrojnej dla osiągnięcia celu politycznego[7]. Są zatem instrumentem prowadzenia polityki państwa oraz jego nieodzownym elementem umożliwiającym funkcjonowanie. Istnieją ze względu na potrzebę ochrony kraju przed atakiem z zewnątrz (uruchamiane do celów obronnych, a także ofensywnych). Czuwają nad niepodzielnością terytorium państwowego oraz ochroną jego niepodległości.
Przy uwzględnieniu kryterium zasięgu przestrzennego wyróżnia się funkcję:
- zewnętrzną
- wewnętrzną.
Są one bezpośrednio związane z funkcjami państwa. Osiągnięcie i utrzymanie ładu społecznego w zakresie organizacji państwowej zawiera się w funkcji wewnętrznej. Analizuje się ją z uwzględnieniem następujących kategorii jako: środka przemocy (związanego z pamięcią historyczną), środka pomocy (dla ratowania życia, zdrowia i mienia ludności, wykorzystywane w akcjach ratunkowych) i instytucji służącej integracji społeczeństwa (jako czynnik państwotwórczy). W ramach funkcji zewnętrznej realizowane jest utrzymywanie bezpieczeństwa zewnętrznego państwa oraz ochrona jego żywotnych interesów (przyczynia się do trwania i rozwoju państwa pod postacią członka społeczności międzynarodowej)[8].
Do zadań sił zbrojnych w zakresie obrony państwa należą[8]:
- Zagwarantowanie nienaruszalności terytorium.
- Obrona dobra narodowego i państwowego w sytuacji silnego niepokoju.
- Eliminowanie, zapobieganie i ograniczanie zagrożeń i konfliktów.
- Zapewnienie wyłączności w zakresie egzekwowania prawa na terytorium państwa.
- Realizowanie zobowiązań sojuszniczych w zakresie użycia sił zbrojnych.
- Propagowanie polityki i wspieranie obrony interesów państwowych na arenie międzynarodowej.
- Aktywna walka w obronie pokoju narodowego oraz zaangażowanie w działania pokojowe.
W sytuacji znacznego zagrożenia spokoju publicznego, zamieszek politycznych, konfliktów narodowościowych i etnicznych na dużą skalę, których opanowanie przekracza możliwości interwencyjne policji – konieczne może być użycie wojska, którego zadaniem jest przywrócenie ładu, stabilizacji i integralności państwowej.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Przemysław Majka: Kobiety w Izraelskich Siłach Obronnych. [dostęp 2011-02-19]. (pol.).
- ↑ Od 2009 nie będzie poboru do wojska. Gazeta.pl. [dostęp 2011-02-19]. (pol.).
- ↑ Aerospace Forces: Ministry of Defence of the Russian Federation, eng.mil.ru [dostęp 2018-08-23] .
- ↑ Wayback Machine, web.archive.org, 6 czerwca 2016 [dostęp 2021-01-04] [zarchiwizowane z adresu 2016-06-06] .
- ↑ 2020 Military Strength Ranking, www.globalfirepower.com [dostęp 2021-01-04] .
- ↑ Karol Grünberg, SS – czarna gwardia Hitlera, Książka i Wiedza, 1984, s. 448 .
- ↑ B. Balcerowicz, Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa narodowego, AON, Warszawa 2000, s. 124.
- ↑ a b B.Balcerowicz, Siły zbrojne w stanie pokoju, kryzysu, wojny, Wydawnictwo SCHOLAR, Warszawa 2010, s. 24–34.