Siły zbrojne

Podział sił zbrojnych w świecie ze względu na charakter służby wojskowej

     armia poborowa

     armia poborowa, ale objętych poborem jest mniej niż 20% całej grupy wiekowej lub mniej niż 40% mężczyzn, jeśli poborowi podlegają tylko mężczyźni

     pobór zostanie zastąpiony armią zawodową w ciągu 3 lat

     armia zawodowa

     brak armii

     brak danych

Siły zbrojne (inaczej: wojsko, armia) – siły i środki wydzielane przez państwo do zabezpieczenia jego interesów i prowadzenia walki zbrojnej, obrony, ujęte w całość organizacyjną, składającą się z różnych rodzajów wojsk i służb.

Podział sił zbrojnych, ze względu na skład

• wojsko z poboru – bazujące na powszechnym obowiązku odbywania służby wojskowej przez obywateli, głównie mężczyzn (w Izraelu również kobiety są objęte poborem) – przykłady: Szwajcaria, Korea Północna, Finlandia, Iran.
• wojsko zawodowe – żołnierze dobrowolnie zgadzają się na służbę np. przez określony czas w zamian za wynagrodzenie; takie rozwiązanie stosują m.in. Wielka Brytania, Francja, Stany Zjednoczone, Chińska Republika Ludowa, a także Polska od 2009 roku;
• wojsko najemne – służba podobna do zawodowej, ale żołnierze z reguły są obcokrajowcami (np. Gwardia Szwajcarska w Watykanie).

Rodzaje sił zbrojnych

W czasach obecnych większość państw posiadających siły zbrojne dzieli je na następujące rodzaje:

• wojska lądowe,
• marynarka wojenna,
• siły powietrzne.

W niektórych siłach zbrojnych wydzielonymi rodzajami sił mogą być także:

• wojska kosmiczne (np. Siły Kosmiczne w USA i Siły Powietrzno-Kosmiczne w Rosji),
• wojska obrony powietrznej (np. Wojska Obrony Powietrznej Kraju w Polsce w latach 1962–1990),
• wojska piechoty morskiej (np. Piechota Morska w Stanach Zjednoczonych),
• siły specjalne (np. Wojska Specjalne w Polsce),
• wojska obrony terytorialnej (np. powstałe w 2017 roku Wojska Obrony Terytorialnej w Polsce),
• wojska typu milicyjnego (np. Gwardia Narodowa we Francji),
• straż wybrzeża (np. Coast Guard w Stanach Zjednoczonych),
• wojska rakietowe (np. Wojska Rakietowe Przeznaczenia Strategicznego w Związku Radzieckim),
• siły rezerwowe (np. US Army Reserve w Stanach Zjednoczonych),
• wojska powietrznodesantowe (np. Wojska Powietrznodesantowe w Rosji),
• wojska artyleryjskie (np. Wojska Rakietowe i Artyleria ludowego Wojska Polskiego w Polsce w latach 1943–1990),
• wojska graniczne (np. Wojska Ochrony Pogranicza w Polsce w latach 1945–1991).

Nie wszystkie wojska są de iure siłami zbrojnymi. Nie są nimi sformułowane w 1954 Japońskie Siły Samoobrony, będące nie siłami zbrojnymi, lecz samoobroną, gdyż po zakończeniu II wojny światowej Stany Zjednoczone narzuciły Japonii pacyfistyczną konstytucję, likwidującą siły zbrojne. Status samoobrony wpływa na ich specyficzny charakter. Pomimo niskiej liczebności i braku broni ofensywnej (choć są od tego wyjątki) w rankingu w Global Firepower z 2020 roku uznano je za piątą najpotężniejszą siłę zbrojną świata.

Waffen-SS w III Rzeszy było zbrojnymi oddziałami Schutzstaffel (SS), nazistowskiej formacji paramilitarnej i podległo tylko dowództwu SS. Była to formacja o osobnym dowództwie, symbolice, mundurach, stopniach niebędąca częścią niemieckich sił zbrojnych, Wehrmachtu.

• 

  Żołnierze chińscy różnych wojsk w szyku paradnym
• 

  Żołnierze piechoty amerykańskiej na patrolu
• 

  Niemiecka artyleria podczas ćwiczeń
• 

  Wspólne manewry floty ukraińskiej, rumuńskiej i tureckiej
• 

  Polscy komandosi z jednostki GROM w akcji
• 

  Rosyjski spadochroniarz po desancie
• 

  Bułgarski zestaw rakietowy

Funkcje

Siły zbrojne mają za cel odstraszyć przeciwnika od agresji, a dopiero w razie konieczności ich zadaniem jest prowadzenie walki zbrojnej dla osiągnięcia celu politycznego. Są zatem instrumentem prowadzenia polityki państwa oraz jego nieodzownym elementem umożliwiającym funkcjonowanie. Istnieją ze względu na potrzebę ochrony kraju przed atakiem z zewnątrz (uruchamiane do celów obronnych, a także ofensywnych). Czuwają nad niepodzielnością terytorium państwowego oraz ochroną jego niepodległości.

Przy uwzględnieniu kryterium zasięgu przestrzennego wyróżnia się funkcję:

• zewnętrzną
• wewnętrzną.

Są one bezpośrednio związane z funkcjami państwa. Osiągnięcie i utrzymanie ładu społecznego w zakresie organizacji państwowej zawiera się w funkcji wewnętrznej. Analizuje się ją z uwzględnieniem następujących kategorii jako: środka przemocy (związanego z pamięcią historyczną), środka pomocy (dla ratowania życia, zdrowia i mienia ludności, wykorzystywane w akcjach ratunkowych) i instytucji służącej integracji społeczeństwa (jako czynnik państwotwórczy). W ramach funkcji zewnętrznej realizowane jest utrzymywanie bezpieczeństwa zewnętrznego państwa oraz ochrona jego żywotnych interesów (przyczynia się do trwania i rozwoju państwa pod postacią członka społeczności międzynarodowej).

Do zadań sił zbrojnych w zakresie obrony państwa należą:

1. Zagwarantowanie nienaruszalności terytorium.
2. Obrona dobra narodowego i państwowego w sytuacji silnego niepokoju.
3. Eliminowanie, zapobieganie i ograniczanie zagrożeń i konfliktów.
4. Zapewnienie wyłączności w zakresie egzekwowania prawa na terytorium państwa.
5. Realizowanie zobowiązań sojuszniczych w zakresie użycia sił zbrojnych.
6. Propagowanie polityki i wspieranie obrony interesów państwowych na arenie międzynarodowej.
7. Aktywna walka w obronie pokoju narodowego oraz zaangażowanie w działania pokojowe.

W sytuacji znacznego zagrożenia spokoju publicznego, zamieszek politycznych, konfliktów narodowościowych i etnicznych na dużą skalę, których opanowanie przekracza możliwości interwencyjne policji – konieczne może być użycie wojska, którego zadaniem jest przywrócenie ładu, stabilizacji i integralności państwowej.

Zobacz też

• lista państw nieposiadających sił zbrojnych
• uzbrojenie