Edukacja seksualna: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Paweł Ziemian BOT (dyskusja | edycje)
Boty
1 384 060 edycji
m Sprzątam Szablon:Cytuj
redakcja, propozycja struktury, uzupełnienie wieloma źródłami
Linia 1: Linia 1:
'''Edukacja seksualna''' – w wąskim rozumieniu: dział [[edukacja|edukacji biologicznej]] i [[oświata|oświaty]] zdrowotnej zajmujący się [[seks]]ualnością i płodnością człowieka, w szerszym (i bardziej prawidłowym) rozumieniu – oświata seksualna to wyodrębniony dział interdyscyplinarnej [[edukacja|edukacji]] dotyczącej seksualności człowieka nie tylko w aspekcie biologicznym i zdrowotnym, ale przede wszystkim w aspekcie kulturowym, społecznym, filozoficznym, historycznym, a nawet prawnym i politycznym. WHO i BZgA zaleca edukację seksualną odpowiednią do etapu rozwoju (ang. ''development-appropriate'') dla dzieci w Europie niezależnie od ich wieku<ref>{{cytuj | url=https://www.bzga-whocc.de/fileadmin/user_upload/Dokumente/WHO_BzgA_Standards_polnisch.pdf | tytuł = Biuro Regionalne WHO dla Europy i BZgA. Standardy edukacji seksualnej w Europie. Podstawowe zalecenia dla decydentów oraz specjalistów zajmujących się edukacją i zdrowiem | autor = Biuro Regionalne Światowej Organizacji Zdrowia dla Europy i Federalne Biuro ds. Edukacji Zdrowotnej (BZgA) | data = | s = 13 | isbn = 978–83–7563–149–4}}</ref><ref>{{cytuj | tytuł = [http://www.bzga-whocc.de/pdf.php?id=061a863a0fdf28218e4fe9e1b3f463b3 WHO Regional Office for Europe and BZgA Standards for Sexuality Education in Europe Standards for Sexuality Education in Europe] | autor = * Federal Centre for Health Education (BZgA), World Health Organization Regional Office for Europe; | data = 2012 | isbn = 978-3-937707-82-2}}</ref>.
'''Edukacja seksualna''' (in. '''wychowanie seksualne''') – w wąskim rozumieniu, dział [[edukacja|edukacji biologicznej]] i [[oświata|oświaty]] zdrowotnej zajmujący się [[seks]]ualnością i płodnością człowieka, w szerszym sensie – dział interdyscyplinarnej [[edukacja|edukacji]] dotyczącej seksualności człowieka nie tylko w aspekcie biologicznym i zdrowotnym, ale także w aspekcie kulturowym, społecznym, filozoficznym, historycznym, a nawet prawnym i politycznym.


W Polsce realizowana głównie w postaci szkolnego przedmiotu „wychowanie do życia w rodzinie”<ref name=":0">{{Cytuj |autor = Monika Zielona-Jenek, Katarzyna Waszyńska |tytuł = Zjawisko seksualizacji jako wyzwanie dla współczesnej edukacji |data = 2016 |data dostępu = 2019-03-16 |isbn = 9788323230885 |wydawca = Wydawnictwo Naukowe UAM |url = https://repozytorium.amu.edu.pl/handle/10593/17656}}</ref><ref name=":1">{{Cytuj |autor = Marta Dora |tytuł = Lepiej nie mówić. O edukacji seksualnej w Polsce |czasopismo = Przegląd Pedagogiczny |data = 2013 |data dostępu = 2019-03-16 |issn = 1897-6557 |numer = 2 |s = 101–107 |url = http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-920a206b-5f33-495b-a4f9-e72e6920e0b3 |język = PL}}</ref>.
⚫
Te dwa podejścia do ''edukacji seksualnej'' – często nie rozróżniane w Polsce – są czytelnie wyodrębnione w obszarze kulturowym języka angielskiego, gdzie wąskie rozumienie ''edukacji seksualnej'' to ''sexual education'' a szerokie jej rozumienie, to ''gender education''.

== Rodzaje i podejścia ==

=== Edukacja seksualna typu A, B i C ===
Jedną z często stosowanych systematyzacji zaproponowała [[Amerykańska Akademia Pediatryczna]], wyróżniając trzy podstawowe typy edukacji seksualnej<ref name=":0" /><ref name=":1" />:

* typ A ({{w języku|en|abstinence-only}}) – „abstynencyjny”, ukierunkowany głównie lub wyłącznie na promocję [[Abstynencja seksualna|abstynencji seksualnej]], np. aż do małżeństwa,
* typ B ({{w języku|en|biological}}) – „biologiczny”, uwzględniający ponadto przekazywanie rzetelnych informacji o [[Anatomia człowieka|anatomii]], [[Fizjologia człowieka|fizjologii]] i [[Biologia|biologii]] różnic płciowych i zachowań seksualnych, oraz [[Antykoncepcja|antykoncepcji]],
* typ C ({{w języku|en|comprehensive}}) – „całościowy”, obejmujący dodatkowo wiedzę psychologiczną, rozwojową, prawną, itp.

W tym ujęciu, najczęściej stosowane postaci – także w Polsce – to A i B.

=== Edukacja seksualna w wąskim i szerokim rozumieniu ===
{{dopracować||sekcja=„wąskie i szerokie rozumienie”|źródła=2019-03}}
⚫
Te dwa podejścia do ''edukacji seksualnej'' – często nie rozróżniane w Polsce – są czytelnie wyodrębnione w obszarze kulturowym języka angielskiego, gdzie wąskie rozumienie ''edukacji seksualnej'' to ''sexual education'' a szerokie jej rozumienie to ''gender education''.


W ramach '''edukacji seksualnej w wąskim rozumieniu''' przekazuje się na ogół (na poziomie dostosowanym do wieku słuchaczy) wiedzę o:
W ramach '''edukacji seksualnej w wąskim rozumieniu''' przekazuje się na ogół (na poziomie dostosowanym do wieku słuchaczy) wiedzę o:
Linia 10: Linia 25:
* aspektach medycznych: [[dysfunkcja seksualna|zaburzeniach życia płciowego]], [[choroby przenoszone drogą płciową|chorobach przenoszonych drogą płciową]].
* aspektach medycznych: [[dysfunkcja seksualna|zaburzeniach życia płciowego]], [[choroby przenoszone drogą płciową|chorobach przenoszonych drogą płciową]].


W ramach '''edukacji seksualnej w szerokim rozumieniu''' (''gender education'')- oprócz poszerzonej wiedzy o zagadnieniach opisanych wyżej – przekazuje się na ogół (przykładowo) dodatkową wiedzę o:
W ramach '''edukacji seksualnej w szerokim rozumieniu''' (''gender education'') – oprócz poszerzonej wiedzy o zagadnieniach opisanych wyżej – przekazuje się na ogół (przykładowo) dodatkową wiedzę o:
* [[kultura|kulturowych]] uwarunkowaniach związanych z [[płeć|płcią]] biologiczną, nieoczywistości tego, co w płci wynika z biologii, a co jest uwarunkowane kulturowo i społecznie;
* [[kultura|kulturowych]] uwarunkowaniach związanych z [[płeć|płcią]] biologiczną, nieoczywistości tego, co w płci wynika z biologii, a co jest uwarunkowane kulturowo i społecznie;
* kwestiach równości płci, szczególnie w aspekcie podejmowanych [[rola społeczna|ról społecznych]], przysługujących [[prawo podmiotowe|praw]], funkcjonujących [[stereotyp|stereotypów społecznych]] i uprzedzeń;
* kwestiach równości płci, szczególnie w aspekcie podejmowanych [[rola społeczna|ról społecznych]], przysługujących [[prawo podmiotowe|praw]], funkcjonujących [[stereotyp|stereotypów społecznych]] i uprzedzeń;
Linia 19: Linia 34:
* prawa związanego z płciowością, w szczególności – ''praw reprodukcyjnych''.
* prawa związanego z płciowością, w szczególności – ''praw reprodukcyjnych''.


== Efektywność ==
⚫
Przegląd kilkuset badań wykazał, że edukacja seksualna zmniejsza odsetek ciąż nastolatek i zakażeń chorobami wenerycznymi<ref>thenationalcampaign.org/sites/default/files/resource-primary-download/EA2007_full_0.pdf</ref>. Badania naukowe podkreślają, że dostęp do edukacji seksualnej (podobnie jak do antykoncepcji) jest potrzebny, gdyż ciąże nastolatek wiążą się ze zwiększonym ryzykiem wcześniactwa, niskiej masy urodzeniowej i śmiertelnością niemowląt oraz matek<ref>[http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22764559 Pregnancy in adolescents. [Adolesc Med State Art Rev. 2012&#93; – PubMed – NCBI<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->].</ref><ref>[http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22764557 Contraception for primary care pro... [Adolesc Med State Art Rev. 2012&#93; – PubMed – NCBI<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->].</ref>.

=== Stanowiska organizacji profesjonalnych ===
Poparcie dla stosowania opartej na dowodach, odpowiedniej do wieku, całościowej edukacji seksualnej wyraziły oficjalnie m.in. [[Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne]]<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Resolution in Favor of Empirically Supported Sex Education and HIV Prevention Programs for Adolescents |data = 2005-02-20 |data dostępu = 2019-03-16 |opublikowany = American Psychological Association |url = https://www.apa.org/about/policy/adolescents |język = en}}</ref>, Amerykańskie Towarzystwo Zdrowia Publicznego<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Abstinence and U.S. Abstinence Only Education Policies: Ethical and Human Rights Concerns |data = 2006-11-08 |data dostępu = 2019-03-16 |opublikowany = American Public Health Association |url = https://www.apha.org/policies-and-advocacy/public-health-policy-statements/policy-database/2014/07/18/14/05/abstinence-and-us-abstinence-only-education-policies-ethical-and-human-rights-concerns}}</ref>, [[Polskie Towarzystwo Seksuologiczne]]<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Stanowisko Polskiego Towarzystwa Seksuologicznego w sprawie edukacji seksualnej |data = 2014-09-26 |data dostępu = 2019-03-16 |opublikowany = Polskie Towarzystwo Seksuologiczne |url = http://pts-seksuologia.pl/sites/strona/86/stanowisko-pts-w-sprawie-edukacji-seksualnej}}</ref>, [[Amerykańskie Towarzystwo Medyczne]]<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Sexuality Education, Sexual Violence Prevention, Abstinence, and Distribution of Condoms in Schools H-170.968 |data = 2018 |wydawca = American Medical Association}}</ref> oraz [[Światowa Organizacja Zdrowia]] i niemieckie Federalne Centrum Edukacji Zdrowotnej<ref>{{cytuj |autor = Biuro Regionalne Światowej Organizacji Zdrowia dla Europy i Federalne Biuro ds. Edukacji Zdrowotnej (BZgA) |tytuł = Biuro Regionalne WHO dla Europy i BZgA. Standardy edukacji seksualnej w Europie. Podstawowe zalecenia dla decydentów oraz specjalistów zajmujących się edukacją i zdrowiem |data = |isbn = 978–83–7563–149–4 |s = 13 |url = https://www.bzga-whocc.de/fileadmin/user_upload/Dokumente/WHO_BzgA_Standards_polnisch.pdf}}</ref><ref>{{cytuj |autor = * Federal Centre for Health Education (BZgA), World Health Organization Regional Office for Europe; |tytuł = [http://www.bzga-whocc.de/pdf.php?id=061a863a0fdf28218e4fe9e1b3f463b3 WHO Regional Office for Europe and BZgA Standards for Sexuality Education in Europe Standards for Sexuality Education in Europe] |data = 2012 |isbn = 978-3-937707-82-2}}</ref>.

=== Przeglądy systematyczne i meta-analizy ===

==== Edukacja seksualna typu A (abstynencyjna) ====
W świetle przeglądów badań, edukacja seksualna typu A (oparta tylko o abstynencję) nie jest skuteczna w opóźnianiu inicjacji seksualnej, promocji zdrowia seksualnego, przekazywaniu rzetelnej wiedzy<ref name=":2">{{Cytuj |autor = Mary A. Ott, John S. Santelli |tytuł = Abstinence and abstinence-only education |czasopismo = Current opinion in obstetrics & gynecology |data = 2007-10 |data dostępu = 2019-03-16 |issn = 1040-872X |wolumin = 19 |numer = 5 |s = 446–452 |doi = 10.1097/GCO.0b013e3282efdc0b |pmid = 17885460 |pmc = PMCPMC5913747 |url = https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5913747/}}</ref><ref name=":3">{{Cytuj |autor = Douglas B. Kirby |tytuł = The impact of abstinence and comprehensive sex and STD/HIV education programs on adolescent sexual behavior |czasopismo = Sexuality Research & Social Policy |data = 2008-09-01 |data dostępu = 2019-03-16 |issn = 1553-6610 |wolumin = 5 |numer = 3 |s = 18 |doi = 10.1525/srsp.2008.5.3.18 |url = https://doi.org/10.1525/srsp.2008.5.3.18 |język = en}}</ref><ref name=":4">{{Cytuj |autor = Sarah Denford, Charles Abraham, Rona Campbell, Heide Busse |tytuł = A comprehensive review of reviews of school-based interventions to improve sexual-health |czasopismo = Health Psychology Review |data = 2017-01-02 |data dostępu = 2019-03-16 |issn = 1743-7199 |wolumin = 11 |numer = 1 |s = 33–52 |doi = 10.1080/17437199.2016.1240625 |pmid = 27677440 |url = https://doi.org/10.1080/17437199.2016.1240625}}</ref>, czy unikania chorób przenoszonych drogą płciową<ref name=":5">{{Cytuj |autor = John Santelli, Lisa M. Romero, Seth M. Noar, Joan M. Kraft, Robert L. Johnson |tytuł = The Effectiveness of Group-Based Comprehensive Risk-Reduction and Abstinence Education Interventions to Prevent or Reduce the Risk of Adolescent Pregnancy, Human Immunodeficiency Virus, and Sexually Transmitted Infections: Two Systematic Reviews for the Guide to Community Preventive Services |czasopismo = American Journal of Preventive Medicine |data = 2012-03-01 |data dostępu = 2019-03-16 |issn = 0749-3797 |wolumin = 42 |numer = 3 |s = 272–294 |doi = 10.1016/j.amepre.2011.11.006 |url = https://www.ajpmonline.org/article/S0749-3797(11)00906-8/abstract |język = en}}</ref><ref name=":6">{{Cytuj |autor = Dafina Petrova, Rocio Garcia-Retamero |tytuł = Effective Evidence-Based Programs For Preventing Sexually-Transmitted Infections: A Meta-Analysis |data = 2015-08-31 |data dostępu = 2019-03-16 |opublikowany = Current HIV Research |url = http://www.eurekaselect.com/131203/article |język = en}}</ref>. Systematyczny przegląd [[Cochrane Collaboration|Cochrane]] z 2007 stwierdził, że nie miała w USA zauważalnego wpływu na bezpieczeństwo kontaktów seksualnych w kontekście zagrożenia [[Zespół nabytego niedoboru odporności|AIDS]]<ref>{{Cytuj |autor = Kristen Underhill, Don Operario, Paul Montgomery |redaktor = Cochrane HIV/AIDS Group |tytuł = Abstinence-only programs for HIV infection prevention in high-income countries |czasopismo = Cochrane Database of Systematic Reviews |data = 2007-10-17 |data dostępu = 2019-03-16 |doi = 10.1002/14651858.CD005421.pub2 |url = http://doi.wiley.com/10.1002/14651858.CD005421.pub2 |język = en}}</ref>. Podobne wyniki uzyskano w innych krajach<ref name=":7">{{Cytuj |autor = Michael D. Sweat, Kevin R. O'Reilly, Caitlin E. Kennedy, Kevin S. Armstrong, Virginia A. Fonner |tytuł = School Based Sex Education and HIV Prevention in Low- and Middle-Income Countries: A Systematic Review and Meta-Analysis |czasopismo = PLOS ONE |data = 2014-03-04 |data dostępu = 2019-03-16 |issn = 1932-6203 |wolumin = 9 |numer = 3 |s = e89692 |doi = 10.1371/journal.pone.0089692 |pmid = 24594648 |pmc = PMC3942389 |url = https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0089692 |język = en}}</ref>.

==== Edukacja seksualna typu C (całościowa) ====
Całościowa edukacja seksualna ma pozytywne efekty w wielu wskaźnikach, skutkując np. wyższym poziomem wiedzy, czy niższą deklarowana częstością ryzykownych zachowań seksualnych<ref name=":2" /><ref name=":3" /><ref name=":4" />. Takie konkluzje wysunął m.in. przegląd [[UNESCO]] z 2018<ref name=":8">{{Cytuj |autor = |tytuł = International technical guidance on sexuality education: An evidence-informed approach (Revised edition) |data = 2018 |wydawca = UNESCO |url = https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000183281}}</ref>. Może zmniejszać ryzyko zapadnięcia na AIDS<ref name=":7" /><ref>{{Cytuj |autor = Michael P. Carey, Tania B. Huedo-Medina, Lori A. J. Scott-Sheldon, Blair T. Johnson |tytuł = Interventions to Reduce Sexual Risk for Human Immunodeficiency Virus in Adolescents: A Meta-analysis of Trials, 1985-2008 |czasopismo = Archives of Pediatrics & Adolescent Medicine |data = 2011-01-03 |data dostępu = 2019-03-16 |issn = 1072-4710 |wolumin = 165 |numer = 1 |s = 77–84 |doi = 10.1001/archpediatrics.2010.251 |url = https://jamanetwork.com/journals/jamapediatrics/fullarticle/384214 |język = en}}</ref>, [[Choroby przenoszone drogą płciową|choroby przenoszone drogą płciową]]<ref name=":5" /><ref name=":6" />, oraz [[Rak szyjki macicy|raka szyjki macicy]] (według przeglądu Cochrane z 2011<ref>{{Cytuj |autor = Jonathan P Shepherd, Geoff K Frampton, Petra Harris |tytuł = Interventions for encouraging sexual behaviours intended to prevent cervical cancer |czasopismo = The Cochrane database of systematic reviews |data = 2011-04-13 |data dostępu = 2019-03-16 |issn = 1469-493X |numer = 4 |s = CD001035 |doi = 10.1002/14651858.CD001035.pub2 |pmid = 21491379 |pmc = PMCPMC4040418 |url = https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4040418/}}</ref>). Przeciwdziała [[Wykorzystywanie seksualne dzieci|wykorzystywaniu seksualnemu dzieci]] i zwiększa jego wykrywalność (wg przeglądu Cochrane z 2015<ref>{{Cytuj |autor = Kerryann Walsh, Karen Zwi, Susan Woolfenden, Aron Shlonsky |redaktor = Cochrane Developmental, Psychosocial and Learning Problems Group |tytuł = School-based education programmes for the prevention of child sexual abuse |czasopismo = Cochrane Database of Systematic Reviews |data = 2015-04-16 |data dostępu = 2019-03-16 |doi = 10.1002/14651858.CD004380.pub3 |url = http://doi.wiley.com/10.1002/14651858.CD004380.pub3 |język = en}}</ref>). Może też zmniejszać częstość niechcianych ciąż wśród nastolatek (wg Cochrane, 2016<ref name=":9">{{Cytuj |autor = Chioma Oringanje, Martin M Meremikwu, Hokehe Eko, Ekpereonne Esu, Anne Meremikwu |redaktor = Cochrane Fertility Regulation Group |tytuł = Interventions for preventing unintended pregnancies among adolescents |czasopismo = Cochrane Database of Systematic Reviews |data = 2016-02-03 |data dostępu = 2019-03-16 |doi = 10.1002/14651858.CD005215.pub3 |url = http://doi.wiley.com/10.1002/14651858.CD005215.pub3 |język = en}}</ref>).

Z drugiej strony, najbardziej dokładne przeglądy zwracają uwagę na niską do średniej jakości dostępnych danych, i potrzebę dalszych badań. Dwa przeglądy randomizowanych eksperymentów kontrolowanych Cochrane z 2016 sugerują, że jest mało rygorystycznych dowodów, że sama edukacja seksualna (dowolnego rodzaju) może być skuteczna w zmianie najważniejszych biologicznych wskaźników takich jak wiek zajścia w pierwszą ciążę<ref>{{Cytuj |autor = Amanda J Mason-Jones, David Sinclair, Catherine Mathews, Ashraf Kagee, Alex Hillman |redaktor = Cochrane Infectious Diseases Group |tytuł = School-based interventions for preventing HIV, sexually transmitted infections, and pregnancy in adolescents |czasopismo = Cochrane Database of Systematic Reviews |data = 2016-11-08 |data dostępu = 2019-03-16 |doi = 10.1002/14651858.CD006417.pub3 |pmid = 27824221 |pmc = PMC5461872 |url = http://doi.wiley.com/10.1002/14651858.CD006417.pub3 |język = en}}</ref><ref name=":9" />. O powściągliwości w generalizacji danych z dostępnych badań o mieszanej jakości mówi także przegląd UNESCO z 2018<ref name=":8" />.

=== Pojedyncze badania ===

*

⚫
Badania naukowe podkreślają, że dostęp do edukacji seksualnej oraz do antykoncepcji może być pożądana, gdyż ciąże nastolatek wiążą się ze zwiększonym ryzykiem wcześniactwa, niskiej masy urodzeniowej i śmiertelnością niemowląt oraz matek<ref>[http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22764559 Pregnancy in adolescents. [Adolesc Med State Art Rev. 2012&#93; – PubMed – NCBI<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->].</ref><ref>[http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22764557 Contraception for primary care pro... [Adolesc Med State Art Rev. 2012&#93; – PubMed – NCBI<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->].</ref>.


== Zobacz też ==
== Zobacz też ==

Wersja z 12:36, 16 mar 2019

Edukacja seksualna (in. wychowanie seksualne) – w wąskim rozumieniu, dział edukacji biologicznej i oświaty zdrowotnej zajmujący się seksualnością i płodnością człowieka, w szerszym sensie – dział interdyscyplinarnej edukacji dotyczącej seksualności człowieka nie tylko w aspekcie biologicznym i zdrowotnym, ale także w aspekcie kulturowym, społecznym, filozoficznym, historycznym, a nawet prawnym i politycznym.

W Polsce realizowana głównie w postaci szkolnego przedmiotu „wychowanie do życia w rodzinie”[1][2].

Rodzaje i podejścia

Edukacja seksualna typu A, B i C

Jedną z często stosowanych systematyzacji zaproponowała Amerykańska Akademia Pediatryczna, wyróżniając trzy podstawowe typy edukacji seksualnej[1][2]:

  • typ A (ang. abstinence-only) – „abstynencyjny”, ukierunkowany głównie lub wyłącznie na promocję abstynencji seksualnej, np. aż do małżeństwa,
  • typ B (ang. biological) – „biologiczny”, uwzględniający ponadto przekazywanie rzetelnych informacji o anatomii, fizjologii i biologii różnic płciowych i zachowań seksualnych, oraz antykoncepcji,
  • typ C (ang. comprehensive) – „całościowy”, obejmujący dodatkowo wiedzę psychologiczną, rozwojową, prawną, itp.

W tym ujęciu, najczęściej stosowane postaci – także w Polsce – to A i B.

Edukacja seksualna w wąskim i szerokim rozumieniu

Te dwa podejścia do edukacji seksualnej – często nie rozróżniane w Polsce – są czytelnie wyodrębnione w obszarze kulturowym języka angielskiego, gdzie wąskie rozumienie edukacji seksualnej to sexual education a szerokie jej rozumienie to gender education.

W ramach edukacji seksualnej w wąskim rozumieniu przekazuje się na ogół (na poziomie dostosowanym do wieku słuchaczy) wiedzę o:

W ramach edukacji seksualnej w szerokim rozumieniu (gender education) – oprócz poszerzonej wiedzy o zagadnieniach opisanych wyżej – przekazuje się na ogół (przykładowo) dodatkową wiedzę o:

  • kulturowych uwarunkowaniach związanych z płcią biologiczną, nieoczywistości tego, co w płci wynika z biologii, a co jest uwarunkowane kulturowo i społecznie;
  • kwestiach równości płci, szczególnie w aspekcie podejmowanych ról społecznych, przysługujących praw, funkcjonujących stereotypów społecznych i uprzedzeń;
  • orientacji seksualnej jako jednej z cech indywidualnych, warunkujących funkcjonowanie społeczne;
  • płci i orientacji seksualnej jako czynniku zagrożenia wykluczeniem społecznym;
  • pogłębionym podejściu do źródeł i skutków takich zjawisk społecznych związanych ze sferą seksualną, jak prostytucja czy pornografia;
  • relacjach psychospołecznych (w tym – seksualnych) między ludźmi w aspekcie ich płci i orientacji seksualnej;
  • prawa związanego z płciowością, w szczególności – praw reprodukcyjnych.

Efektywność

Stanowiska organizacji profesjonalnych

Poparcie dla stosowania opartej na dowodach, odpowiedniej do wieku, całościowej edukacji seksualnej wyraziły oficjalnie m.in. Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne[3], Amerykańskie Towarzystwo Zdrowia Publicznego[4], Polskie Towarzystwo Seksuologiczne[5], Amerykańskie Towarzystwo Medyczne[6] oraz Światowa Organizacja Zdrowia i niemieckie Federalne Centrum Edukacji Zdrowotnej[7][8].

Przeglądy systematyczne i meta-analizy

Edukacja seksualna typu A (abstynencyjna)

W świetle przeglądów badań, edukacja seksualna typu A (oparta tylko o abstynencję) nie jest skuteczna w opóźnianiu inicjacji seksualnej, promocji zdrowia seksualnego, przekazywaniu rzetelnej wiedzy[9][10][11], czy unikania chorób przenoszonych drogą płciową[12][13]. Systematyczny przegląd Cochrane z 2007 stwierdził, że nie miała w USA zauważalnego wpływu na bezpieczeństwo kontaktów seksualnych w kontekście zagrożenia AIDS[14]. Podobne wyniki uzyskano w innych krajach[15].

Edukacja seksualna typu C (całościowa)

Całościowa edukacja seksualna ma pozytywne efekty w wielu wskaźnikach, skutkując np. wyższym poziomem wiedzy, czy niższą deklarowana częstością ryzykownych zachowań seksualnych[9][10][11]. Takie konkluzje wysunął m.in. przegląd UNESCO z 2018[16]. Może zmniejszać ryzyko zapadnięcia na AIDS[15][17], choroby przenoszone drogą płciową[12][13], oraz raka szyjki macicy (według przeglądu Cochrane z 2011[18]). Przeciwdziała wykorzystywaniu seksualnemu dzieci i zwiększa jego wykrywalność (wg przeglądu Cochrane z 2015[19]). Może też zmniejszać częstość niechcianych ciąż wśród nastolatek (wg Cochrane, 2016[20]).

Z drugiej strony, najbardziej dokładne przeglądy zwracają uwagę na niską do średniej jakości dostępnych danych, i potrzebę dalszych badań. Dwa przeglądy randomizowanych eksperymentów kontrolowanych Cochrane z 2016 sugerują, że jest mało rygorystycznych dowodów, że sama edukacja seksualna (dowolnego rodzaju) może być skuteczna w zmianie najważniejszych biologicznych wskaźników takich jak wiek zajścia w pierwszą ciążę[21][20]. O powściągliwości w generalizacji danych z dostępnych badań o mieszanej jakości mówi także przegląd UNESCO z 2018[16].

Pojedyncze badania

Badania naukowe podkreślają, że dostęp do edukacji seksualnej oraz do antykoncepcji może być pożądana, gdyż ciąże nastolatek wiążą się ze zwiększonym ryzykiem wcześniactwa, niskiej masy urodzeniowej i śmiertelnością niemowląt oraz matek[22][23].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Monika Zielona-Jenek, Katarzyna Waszyńska, Zjawisko seksualizacji jako wyzwanie dla współczesnej edukacji, Wydawnictwo Naukowe UAM, 2016, ISBN 978-83-232-3088-5 [dostęp 2019-03-16].
  2. ↑ a b Marta Dora, Lepiej nie mówić. O edukacji seksualnej w Polsce, „Przegląd Pedagogiczny” (2), 2013, s. 101–107, ISSN 1897-6557 [dostęp 2019-03-16] (pol.).
  3. ↑ Resolution in Favor of Empirically Supported Sex Education and HIV Prevention Programs for Adolescents [online], American Psychological Association, 20 lutego 2005 [dostęp 2019-03-16] (ang.).
  4. ↑ Abstinence and U.S. Abstinence Only Education Policies: Ethical and Human Rights Concerns [online], American Public Health Association, 8 listopada 2006 [dostęp 2019-03-16].
  5. ↑ Stanowisko Polskiego Towarzystwa Seksuologicznego w sprawie edukacji seksualnej [online], Polskie Towarzystwo Seksuologiczne, 26 września 2014 [dostęp 2019-03-16].
  6. ↑ Sexuality Education, Sexual Violence Prevention, Abstinence, and Distribution of Condoms in Schools H-170.968, American Medical Association, 2018.
  7. ↑ Biuro Regionalne Światowej Organizacji Zdrowia dla Europy i Federalne Biuro ds. Edukacji Zdrowotnej (BZgA), Biuro Regionalne WHO dla Europy i BZgA. Standardy edukacji seksualnej w Europie. Podstawowe zalecenia dla decydentów oraz specjalistów zajmujących się edukacją i zdrowiem, s. 13, ISBN 978–83–7563–149–4.
  8. ↑ Federal Centre for Health Education (BZgA), World Health Organization Regional Office for Europe, WHO Regional Office for Europe and BZgA Standards for Sexuality Education in Europe Standards for Sexuality Education in Europe, 2012, ISBN 978-3-937707-82-2.
  9. ↑ a b Mary A. Ott, John S. Santelli, Abstinence and abstinence-only education, „Current opinion in obstetrics & gynecology”, 19 (5), 2007, s. 446–452, DOI: 10.1097/GCO.0b013e3282efdc0b, ISSN 1040-872X, PMID: 17885460, PMCID: PMCPMC5913747 [dostęp 2019-03-16].
  10. ↑ a b Douglas B. Kirby, The impact of abstinence and comprehensive sex and STD/HIV education programs on adolescent sexual behavior, „Sexuality Research & Social Policy”, 5 (3), 2008, s. 18, DOI: 10.1525/srsp.2008.5.3.18, ISSN 1553-6610 [dostęp 2019-03-16] (ang.).
  11. ↑ a b Sarah Denford i inni, A comprehensive review of reviews of school-based interventions to improve sexual-health, „Health Psychology Review”, 11 (1), 2017, s. 33–52, DOI: 10.1080/17437199.2016.1240625, ISSN 1743-7199, PMID: 27677440 [dostęp 2019-03-16].
  12. ↑ a b John Santelli i inni, The Effectiveness of Group-Based Comprehensive Risk-Reduction and Abstinence Education Interventions to Prevent or Reduce the Risk of Adolescent Pregnancy, Human Immunodeficiency Virus, and Sexually Transmitted Infections: Two Systematic Reviews for the Guide to Community Preventive Services, „American Journal of Preventive Medicine”, 42 (3), 2012, s. 272–294, DOI: 10.1016/j.amepre.2011.11.006, ISSN 0749-3797 [dostęp 2019-03-16] (ang.).
  13. ↑ a b Dafina Petrova, Rocio Garcia-Retamero, Effective Evidence-Based Programs For Preventing Sexually-Transmitted Infections: A Meta-Analysis [online], Current HIV Research, 31 sierpnia 2015 [dostęp 2019-03-16] (ang.).
  14. ↑ Kristen Underhill, Don Operario, Paul Montgomery, Abstinence-only programs for HIV infection prevention in high-income countries, Cochrane HIV/AIDS Group (red.), „Cochrane Database of Systematic Reviews”, 2007, DOI: 10.1002/14651858.CD005421.pub2 [dostęp 2019-03-16] (ang.).
  15. ↑ a b Michael D. Sweat i inni, School Based Sex Education and HIV Prevention in Low- and Middle-Income Countries: A Systematic Review and Meta-Analysis, „PLOS One”, 9 (3), 2014, e89692, DOI: 10.1371/journal.pone.0089692, ISSN 1932-6203, PMID: 24594648, PMCID: PMC3942389 [dostęp 2019-03-16] (ang.).
  16. ↑ a b International technical guidance on sexuality education: An evidence-informed approach (Revised edition), UNESCO, 2018.
  17. ↑ Michael P. Carey i inni, Interventions to Reduce Sexual Risk for Human Immunodeficiency Virus in Adolescents: A Meta-analysis of Trials, 1985-2008, „Archives of Pediatrics & Adolescent Medicine”, 165 (1), 2011, s. 77–84, DOI: 10.1001/archpediatrics.2010.251, ISSN 1072-4710 [dostęp 2019-03-16] (ang.).
  18. ↑ Jonathan P Shepherd, Geoff K Frampton, Petra Harris, Interventions for encouraging sexual behaviours intended to prevent cervical cancer, „The Cochrane database of systematic reviews” (4), 2011, CD001035, DOI: 10.1002/14651858.CD001035.pub2, ISSN 1469-493X, PMID: 21491379, PMCID: PMCPMC4040418 [dostęp 2019-03-16].
  19. ↑ Kerryann Walsh i inni, School-based education programmes for the prevention of child sexual abuse, Cochrane Developmental, Psychosocial and Learning Problems Group (red.), „Cochrane Database of Systematic Reviews”, 2015, DOI: 10.1002/14651858.CD004380.pub3 [dostęp 2019-03-16] (ang.).
  20. ↑ a b Chioma Oringanje i inni, Interventions for preventing unintended pregnancies among adolescents, Cochrane Fertility Regulation Group (red.), „Cochrane Database of Systematic Reviews”, 2016, DOI: 10.1002/14651858.CD005215.pub3 [dostęp 2019-03-16] (ang.).
  21. ↑ Amanda J Mason-Jones i inni, School-based interventions for preventing HIV, sexually transmitted infections, and pregnancy in adolescents, Cochrane Infectious Diseases Group (red.), „Cochrane Database of Systematic Reviews”, 2016, DOI: 10.1002/14651858.CD006417.pub3, PMID: 27824221, PMCID: PMC5461872 [dostęp 2019-03-16] (ang.).
  22. ↑ Pregnancy in adolescents. [Adolesc Med State Art Rev. 2012] – PubMed – NCBI.
  23. ↑ Contraception for primary care pro... [Adolesc Med State Art Rev. 2012] – PubMed – NCBI.

Linki zewnętrzne

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Położnictwo: ciąża człowieka i poród
Planowanie
Zapłodnienie
Potwierdzenie ciąży
Okres prenatalny
i opieka perinatalna
Anatomia
Ciąża wielopłodowa
Badania prenatalne
Nieinwazyjne
Inwazyjne
Poród
Okres wydalania
Personel i miejsce
Połóg
Kontekst kulturowy
i społeczny
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Edukacja_seksualna&oldid=56173376”