Friedrich Georg Wilhelm Struve: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Pilot Pirx (dyskusja | edycje)
17 633 edycje
→‎Życie i twórczość: Johann Heinrich von Mädler
debatutyzacja, uzupełnienie meryt., źródła/przypisy
Linia 1: Linia 1:
⚫
[[Plik:PGRS 2 081 Struve - crop.jpg|thumb|Struve na litograficznej kopii fotografii z 1864 roku]]
{{Dopracować|więcej przypisów=2011-01}}
⚫
'''Friedrich Georg Wilhelm Struve''' ([[ros.]] ''Василий Яковлевич Струве'', ''Wasilij Jakowlewicz Struwe'') (ur. [[15 kwietnia]] [[1793]] w [[Altona (Hamburg)|Altonie]], zm. {{data|1864-11-23}}) – [[Rosja|rosyjski]] [[astronomia|astronom]] niemieckiego pochodzenia.
⚫
[[Plik:PGRS 2 081 Struve - crop.jpg|thumb]]
⚫
'''Friedrich Georg Wilhelm Struve''' ([[ros.]] ''Василий Яковлевич Струве'', ''Wasilij Jakowlewicz Struwe'') (ur. [[15 kwietnia]] [[1793]] w [[Altona (Hamburg)|Altonie]], zm. {{data|1864-11-23}}) – [[Rosja|rosyjski]] [[astronomia|astronom]] pochodzący z rodziny [[Niemcy bałtyccy|Niemców bałtyckich]].


== Życie i twórczość ==
== Życie i twórczość ==
Urodził się w [[Księstwo Holsztynu|Księstwie Holsztynu]], będącym wówczas w unii z [[Królestwo Danii|Danią]]. Jego ojciec, nauczyciel matematyki, chcąc uchronić syna przed wcieleniem do wojska przez okupujące księstwo oddziały napoleońskie, wysłał go w 1808 roku do [[Dorpat]]u w [[Imperium Rosyjskie|Imperium Rosyjskim]], gdzie jego brat był wykładowcą na uczelni<ref name="AJoSaA" />{{refn|grupa="uwaga"|Dziadek Friedricha ze strony matki pastor Stinde był kapelanem księcia Holsztynu i późniejszego cesarza Rosji, [[Piotr III Romanow|Piotra III]].<ref name="AJoSaA">{{Cytuj | url = https://books.google.pl/books?id=obsEAAAAYAAJ&pg=RA1-PA145&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false | tytuł = The American Journal of Science and Arts | data = 1865 | s = 145 | język = en}}</ref>.}}.
⚫
W 1808 roku rozpoczął studia filologiczne w Dorpacie (obecnie [[Uniwersytet w Tartu]]). Od 1816 prowadził triangulację w [[Liwonia|Liwonii]]. W latach 1813–1839 był profesorem na tym uniwersytecie oraz dyrektorem uniwersyteckiego [[Obserwatorium w Tartu]] (1817). Po rozstaniu z uniwersytetem (gdzie zastąpił go [[Johann Heinrich von Mädler]]) był twórcą i pierwszym dyrektorem [[Obserwatorium w Pułkowie]] koło [[Petersburg]]a (1839–1862). W latach (1822–1828) uczestniczył przy pomiarach stopnia południka ziemskiego.


⚫
W 1808 roku rozpoczął studia filologiczne w Dorpacie (obecnie [[Uniwersytet w Tartu]]). W 1811 rozpoczął studia astronomiczne<ref name="AJoSaA" />. Od 1816 prowadził triangulację w [[Liwonia|Liwonii]]. W latach 1813–1839 był profesorem na tym uniwersytecie oraz dyrektorem [[Obserwatorium w Tartu|uniwersyteckiego obserwatorium]] (1817). Po rozstaniu z uniwersytetem, gdzie zastąpił go [[Johann Heinrich von Mädler]], w 1835 na prośbę rosyjskiego [[Władcy Rosji|cesarza]] [[Mikołaj I Romanow|Mikołaja I]] wyjechał do [[Pułkowo|Pułkowa]] koło [[Petersburg]]a by nadzorować tam budowę [[Obserwatorium w Pułkowie|obserwatorium]] i prowadzić je w latach 1839–1862<ref name="WhoIsWho" />. W nim dokonał w 1838 jednego z pierwszych pomiarów [[Paralaksa|paralaksy]] [[Wega|Wegi]], a w 1839 roku został dyrektorem tegoż obserwatorium<ref name=brit />.
⚫
W 1824 po zmontowaniu w Dorpacie dużego [[Teleskop#Teleskop soczewkowy (refraktor, luneta)|refraktora]] o średnicy 24 cm (w tamtych czasach jeden z najlepszych zbudowanych [[teleskop]]ów), rozpoczął obserwację [[Gwiazda|gwiazd]]. W swoim przeglądzie objął 120 tys. obiektów i zmierzył 3112 [[Gwiazda podwójna|gwiazd podwójnych]], z czego ok. 75% było wcześniej nieznanych<ref name=brit>{{cytuj książkę | tytuł=Encyklopedia Britannica | rozdział=Ziemia i Wszechświat | wydawca=Axel Springer Polska |miejsce=Poznań |rok=2006 |isbn=83-6056-325-X}}</ref>.


Był także inicjatorem prowadzonych w latach 1822–1828 pomiarów południka ziemskiego, znanych jako [[Południk Struvego]]<ref name="UNESCO">{{cytuj stronę |url=http://whc.unesco.org/uploads/nominations/1187.pdf |tytuł=Nomination of the Struve Geodetic Arc for inscription on the World Heritage List |autor=UNESCO |język=en |data dostępu=2011-12-01}}</ref>. W 1831 opublikował pracę o triangulacji nadbałtyckich prowincji Imperium Rosyjskiego ({{niem.|Beschreibung der Breitengradmessung in den Ostseeprovinzen Russlands}})<ref>{{Cytuj |url = https://books.google.pl/books/about/Beschreibung_der_von_der_Universit%C3%A4t_zu.html?id=QydVAAAAcAAJ&redir_esc=y | tytuł = Beschreibung der Breitengradmessung in den Ostseeprovinzen Russlands | autor = Friedrich Georg Wilhelm Struve |wydawca = Schünmann |miejsce = Dorpat |język = de | data = 1831}}</ref>.
W 1826 roku został uhonorowany [[Złoty Medal Królewskiego Towarzystwa Astronomicznego|Złotym Medalem Królewskiego Towarzystwa Astronomicznego]].


⚫
W 1824 po zmontowaniu w Dorpacie dużego [[Teleskop#Teleskop soczewkowy (refraktor, luneta)|refraktora]] o średnicy 24 cm<ref group="uwaga">W tamtych czasach jeden z najlepszych istniejących teleskopów.</ref>, rozpoczął obserwację [[Gwiazda|gwiazd]]. W swoim przeglądzie objął 120 tys. obiektów i zmierzył 3112 [[Gwiazda podwójna|gwiazd podwójnych]], z czego ok. 75% było wcześniej nieznanych<ref name=brit>{{cytuj książkę | tytuł=Encyklopedia Britannica | rozdział=Ziemia i Wszechświat | wydawca=Axel Springer Polska |miejsce=Poznań |rok=2006 |isbn=83-6056-325-X}}</ref>.
⚫
Czynny w dziedzinie astronomii gwiazd stałych, wydał w 1827 spis 3112 nowych gwiazd podwójnych (''Catalogus novus stellarum duplicium'').


⚫
Czynny w dziedzinie astronomii gwiazd stałych, wydał w 1827 spis 3112 nowych gwiazd podwójnych ({{łac.|Catalogus novus stellarum duplicium}}).
⚫
Odkrył 2343 gwiazdy. W 1837 roku ukazała się następna praca: ''Mikrometryczne pomiary gwiazd podwójnych'' ([[łacina|łac.]] ''Stellarum Duplicium Mensurae Micrometricae''), zawierająca rezultaty 13-letnich obserwacji położeń gwiazd w 2640 parach. Jest ona obecnie jednym z klasycznych katalogów astronomii gwiazd podwójnych<ref name=brit />.


⚫
Odkrył 2343 gwiazdy. W 1837 roku ukazała się następna praca: ''Mikrometryczne pomiary gwiazd podwójnych'' ({{łac.|Stellarum Duplicium Mensurae Micrometricae}}), zawierająca rezultaty 13-letnich obserwacji położeń gwiazd w 2640 parach. Jest ona obecnie jednym z klasycznych katalogów astronomii gwiazd podwójnych<ref name=brit />.
W 1835 na prośbę rosyjskiego [[Władcy Rosji|cesarza]] [[Mikołaj I Romanow|Mikołaja I]] wyjechał do Pułkowa, by nadzorować tam budowę obserwatorium. W nim dokonał w 1838 jednego z pierwszych pomiarów [[Paralaksa|paralaksy]] [[Wega|Wegi]], a w 1839 roku został dyrektorem tegoż obserwatorium<ref name=brit />.


Pozostawił wiele prac z obserwacji [[Słońce|Słońca]] i położeń gwiazd oraz wyprowadzenia ich stałych astronomicznych.
Pozostawił wiele prac z obserwacji [[Słońce|Słońca]] i położeń gwiazd oraz wyprowadzenia ich stałych astronomicznych.


Astronomami byli też inni członkowie rodziny Struve: jego syn [[Otto Wilhelm von Struve]], wnuk [[Hermann von Struve]] oraz prawnuk [[Otto Struve]].
W 1843 roku przyjął razem z synem rosyjskie obywatelstwo<ref>{{Cytuj książkę | autor = A. H. Batten | tytuł = Resolute and undertaking characters: the lives of Wilhelm and Otto Struve | url = https://books.google.com/books?id=kXSjxkg0rRgC&pg=PA135 | wydawca = Springer | miejsce = Dordrecht, Holland | data = 1988 | strony = 135 | isbn = 978-90-277-2652-0 | język = en }}</ref>. Astronomami byli też inni członkowie rodziny Struve: jego syn [[Otto Wilhelm von Struve]], wnuk [[Hermann von Struve]] oraz prawnuk [[Otto Struve]].

== Wyróżnienia ==
W 1826 roku został uhonorowany [[Złoty Medal Królewskiego Towarzystwa Astronomicznego|Złotym Medalem Królewskiego Towarzystwa Astronomicznego]]<ref name="royalsoc">{{Cytuj stronę | url = https://royalsociety.org/grants-schemes-awards/awards/royal-medal/ | tytuł = Royal Medals | opublikowany = [[Royal Society]] | język = en | archiwum = https://web.archive.org/web/20150925080312/https://royalsociety.org/grants-schemes-awards/awards/royal-medal/ | zarchiwizowano = 2015-09-25 | cytat = For his Work, entitled, Catalogus Novus Stellarum Duplicium.}}</ref>. W 1851 został nagrodzony pruskim orderem [[Pour le Mérite]]<ref name="BAN" /><ref name="ADW" />.

* 1832 – członek zwyczajny [[Rosyjska Akademia Nauk|Rosyjskiej Akademia Nauk]]<ref>{{Cytuj stronę |tytuł = Струве Василий Яковлевич (Фридрих Георг Вильгельм) |url = https://www.ras.ru/win/db/show_per.asp?P=.id-52286.ln-ru.dl-.pr-inf.uk-12 |opublikowany = Российская академия наук |język = ru |data dostępu = 2023-02-12}}</ref>,
* 1833 – członek [[Królewska Szwedzka Akademia Nauk|Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk]]<ref>{{Cytuj książkę | tytuł = Kungl. svenska vetenskapsakademien: personförteckningar 1739-1915 | url = https://archive.org/details/personfrteckni00svenuoft/page/136/mode/2up?q=Struve&view=theater | autor = E.W. Dahlgren | język = sv | miejsce = Stockholm | wydawca = Almqvist &amp; Wiksell | data = 1915 | data dostępu = 2023-02-12 | strony = 136}}</ref>,
* 1833 – członek korespondent [[Francuska Akademia Nauk|Francuskiej Akademii Nauk]]<ref>{{Cytuj stronę |url = https://www.academie-sciences.fr/fr/Liste-des-membres-depuis-la-creation-de-l-Academie-des-sciences/les-membres-du-passe-dont-le-nom-commence-par-s.html |tytuł = Les membres du passé dont le nom commence par S | opublikowany = Académie des sciences |język = fr |data dostępu = 2023-02-12}}</ref>,
* 1835 – członek [[Bawarska Akademia Nauk|Bawarskiej Akademii Nauk]]<ref name="BAN">{{Cytuj stronę |tytuł = Prof. Dr. Wilhelm von Struve |url = https://badw.de/data/footer-navigation/personentreffer.html?tx_badwdb_badwperson%5Baction%5D=show&tx_badwdb_badwperson%5Bcontroller%5D=BADWPerson&tx_badwdb_badwperson%5BpartialType%5D=BADWPersonDetailsPartial&tx_badwdb_badwperson%5Bper_id%5D=3108 |opublikowany = Bayerische Akademie der Wissenschaften |język = de |data dostępu = 2023-02-12}}</ref>,
* 1853 – członek [[Amerykańskie Towarzystwo Filozoficzne|Amerykańskiego Towarzystwa Filozoficznego]]<ref>{{Cytuj stronę | url = https://search.amphilsoc.org/memhist/search?year=1853;year-max=1853;smode=advanced;startDoc=21 | tytuł = APS Member History | data dostępu = 2023-02-12 | opublikowany = American Philosophical Society | język = en}}</ref>,
* 1858 – członek [[Niemiecka Akademia Przyrodników Leopoldina|Leopoldiny]]<ref>{{Cytuj stronę |tytuł = Wilhelm von Struve |url = https://www.leopoldina.org/mitgliederverzeichnis/mitglieder/member/Member/show/wilhelm-von-struve/ |opublikowany = Deutsche Akademie der Naturforscher Leopoldina |język = de |data dostępu = 2023-02-12}}</ref>
* 1858 – członek [[Akademia Nauk w Getyndze|Akademii Nauk w Getyndze]]<ref name="ADW">{{Cytuj stronę |url = https://adw-goe.de/mitglieder/personendetails/person/friedrich-georg-wilhelm-von-struve/ |tytuł = Mitglieder: Friedrich Georg Wilhelm von Struve |opublikowany = Bayerische Akademie der Wissenschaften | język = de | data dostępu = 2023-02-12}}</ref>,

Upamiętnia go nazwany jego imieniem szczyt we wschodniej [[Antarktyda|Antarktydzie]], Pik Wasilija Struve<ref>{{Cytuj stronę |url = https://data.aad.gov.au/aadc/gaz/scar/display_name.cfm?gaz_id=121150 |opublikowany = SCAR Composite Gazetteer of Antarctica |tytuł = Vasilija Struve, pik |język = en |data dostępu = 2023-02-12}}</ref>. Dynastia astronomów rodziny Struve została upamiętniona nazwą [[planetoida|planetoidy]] [[(768) Struveana]] oraz kraterem księżycowym Struve<ref name="WhoIsWho">{{Cytuj książkę | nazwisko = Cocks | imię = Elijah E. | nazwisko2 = Cocks | imię2 = Josiah C. | tytuł = Who's Who on the Moon: A Biographical Dictionary of Lunar Nomenclature | url = https://archive.org/details/isbn_9780936389271 | wydawca = Tudor Publishers | data = 1995 | isbn = 978-0-936389-27-1 | język = en | strony = 386}}</ref>.


== Zobacz też ==
== Zobacz też ==
* [[południk Struvego]]
* [[południk Struvego]]

* [[Thomas James Henderson]]
== Uwagi ==
* [[Friedrich Wilhelm Bessel]]
{{Uwagi}}


== Przypisy ==
== Przypisy ==
Linia 34: Linia 47:
{{SORTUJ:Struve, Friedrich Georg Wilhelm}}
{{SORTUJ:Struve, Friedrich Georg Wilhelm}}
[[Kategoria:Absolwenci i studenci Cesarskiego Uniwersytetu Dorpackiego]]
[[Kategoria:Absolwenci i studenci Cesarskiego Uniwersytetu Dorpackiego]]
[[Kategoria:Członkowie Akademii Nauk w Getyndze]]
[[Kategoria:Członkowie Amerykańskiej Akademii Sztuk i Nauk]]
[[Kategoria:Członkowie Bawarskiej Akademii Nauk]]
[[Kategoria:Członkowie Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk]]
[[Kategoria:Członkowie Leopoldiny]]
[[Kategoria:Członkowie Rosyjskiej Akademii Nauk]]
[[Kategoria:Członkowie Royal Society]]
[[Kategoria:Członkowie Royal Society]]
[[Kategoria:Laureaci Złotego Medalu Królewskiego Towarzystwa Astronomicznego]]
[[Kategoria:Laureaci Złotego Medalu Królewskiego Towarzystwa Astronomicznego]]
[[Kategoria:Odznaczeni cywilnym Orderem Pour le Mérite]]
[[Kategoria:Rosyjscy astronomowie XIX wieku]]
[[Kategoria:Rosyjscy astronomowie XIX wieku]]
[[Kategoria:Rosyjscy geodeci]]
[[Kategoria:Rosyjscy geodeci]]

Wersja z 03:12, 12 lut 2023

Struve na litograficznej kopii fotografii z 1864 roku

Friedrich Georg Wilhelm Struve (ros. Василий Яковлевич Струве, Wasilij Jakowlewicz Struwe) (ur. 15 kwietnia 1793 w Altonie, zm. 11 listopada?/23 listopada 1864) – rosyjski astronom niemieckiego pochodzenia.

Życie i twórczość

Urodził się w Księstwie Holsztynu, będącym wówczas w unii z Danią. Jego ojciec, nauczyciel matematyki, chcąc uchronić syna przed wcieleniem do wojska przez okupujące księstwo oddziały napoleońskie, wysłał go w 1808 roku do Dorpatu w Imperium Rosyjskim, gdzie jego brat był wykładowcą na uczelni[1][a].

W 1808 roku rozpoczął studia filologiczne w Dorpacie (obecnie Uniwersytet w Tartu). W 1811 rozpoczął studia astronomiczne[1]. Od 1816 prowadził triangulację w Liwonii. W latach 1813–1839 był profesorem na tym uniwersytecie oraz dyrektorem uniwersyteckiego obserwatorium (1817). Po rozstaniu z uniwersytetem, gdzie zastąpił go Johann Heinrich von Mädler, w 1835 na prośbę rosyjskiego cesarza Mikołaja I wyjechał do Pułkowa koło Petersburga by nadzorować tam budowę obserwatorium i prowadzić je w latach 1839–1862[2]. W nim dokonał w 1838 jednego z pierwszych pomiarów paralaksy Wegi, a w 1839 roku został dyrektorem tegoż obserwatorium[3].

Był także inicjatorem prowadzonych w latach 1822–1828 pomiarów południka ziemskiego, znanych jako Południk Struvego[4]. W 1831 opublikował pracę o triangulacji nadbałtyckich prowincji Imperium Rosyjskiego (niem. Beschreibung der Breitengradmessung in den Ostseeprovinzen Russlands)[5].

W 1824 po zmontowaniu w Dorpacie dużego refraktora o średnicy 24 cm[b], rozpoczął obserwację gwiazd. W swoim przeglądzie objął 120 tys. obiektów i zmierzył 3112 gwiazd podwójnych, z czego ok. 75% było wcześniej nieznanych[3].

Czynny w dziedzinie astronomii gwiazd stałych, wydał w 1827 spis 3112 nowych gwiazd podwójnych (łac. Catalogus novus stellarum duplicium).

Odkrył 2343 gwiazdy. W 1837 roku ukazała się następna praca: Mikrometryczne pomiary gwiazd podwójnych (łac. Stellarum Duplicium Mensurae Micrometricae), zawierająca rezultaty 13-letnich obserwacji położeń gwiazd w 2640 parach. Jest ona obecnie jednym z klasycznych katalogów astronomii gwiazd podwójnych[3].

Pozostawił wiele prac z obserwacji Słońca i położeń gwiazd oraz wyprowadzenia ich stałych astronomicznych.

W 1843 roku przyjął razem z synem rosyjskie obywatelstwo[6]. Astronomami byli też inni członkowie rodziny Struve: jego syn Otto Wilhelm von Struve, wnuk Hermann von Struve oraz prawnuk Otto Struve.

Wyróżnienia

W 1826 roku został uhonorowany Złotym Medalem Królewskiego Towarzystwa Astronomicznego[7]. W 1851 został nagrodzony pruskim orderem Pour le Mérite[8][9].

Upamiętnia go nazwany jego imieniem szczyt we wschodniej Antarktydzie, Pik Wasilija Struve[15]. Dynastia astronomów rodziny Struve została upamiętniona nazwą planetoidy (768) Struveana oraz kraterem księżycowym Struve[2].

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ Dziadek Friedricha ze strony matki pastor Stinde był kapelanem księcia Holsztynu i późniejszego cesarza Rosji, Piotra III.[1].
  2. ↑ W tamtych czasach jeden z najlepszych istniejących teleskopów.

Przypisy

  1. ↑ a b c The American Journal of Science and Arts, 1865, s. 145 (ang.).
  2. ↑ a b Elijah E. Cocks, Josiah C. Cocks: Who's Who on the Moon: A Biographical Dictionary of Lunar Nomenclature. Tudor Publishers, 1995, s. 386. ISBN 978-0-936389-27-1. (ang.).
  3. ↑ a b c Ziemia i Wszechświat. W: Encyklopedia Britannica. Poznań: Axel Springer Polska, 2006. ISBN 83-6056-325-X.
  4. ↑ UNESCO: Nomination of the Struve Geodetic Arc for inscription on the World Heritage List. [dostęp 2011-12-01]. (ang.).
  5. ↑ Friedrich Georg Wilhelm Struve, Beschreibung der Breitengradmessung in den Ostseeprovinzen Russlands, Dorpat: Schünmann, 1831 (niem.).
  6. ↑ A. H. Batten: Resolute and undertaking characters: the lives of Wilhelm and Otto Struve. Dordrecht, Holland: Springer, 1988, s. 135. ISBN 978-90-277-2652-0. (ang.).
  7. ↑ Royal Medals. Royal Society. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-25)]. Cytat: For his Work, entitled, Catalogus Novus Stellarum Duplicium. (ang.).
  8. ↑ a b Prof. Dr. Wilhelm von Struve. Bayerische Akademie der Wissenschaften. [dostęp 2023-02-12]. (niem.).
  9. ↑ a b Mitglieder: Friedrich Georg Wilhelm von Struve. Bayerische Akademie der Wissenschaften. [dostęp 2023-02-12]. (niem.).
  10. ↑ Струве Василий Яковлевич (Фридрих Георг Вильгельм). Российская академия наук. [dostęp 2023-02-12]. (ros.).
  11. ↑ E.W. Dahlgren: Kungl. svenska vetenskapsakademien: personförteckningar 1739-1915. Stockholm: Almqvist & Wiksell, 1915, s. 136. [dostęp 2023-02-12]. (szw.).
  12. ↑ Les membres du passé dont le nom commence par S. Académie des sciences. [dostęp 2023-02-12]. (fr.).
  13. ↑ APS Member History. American Philosophical Society. [dostęp 2023-02-12]. (ang.).
  14. ↑ Wilhelm von Struve. Deutsche Akademie der Naturforscher Leopoldina. [dostęp 2023-02-12]. (niem.).
  15. ↑ Vasilija Struve, pik. SCAR Composite Gazetteer of Antarctica. [dostęp 2023-02-12]. (ang.).
Laureaci Royal Medal (XIX wiek)
lata 20.
lata 30.
lata 40.
lata 50.
lata 60.
lata 70.
lata 80.
lata 90.
rok 1900

Laureaci Złotego Medalu Królewskiego Towarzystwa Astronomicznego (XIX wiek)

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Friedrich_Georg_Wilhelm_Struve&oldid=69566064”