Arackar
| Arackar | |||
| Rubilar-Rogers et al., 2021 | |||
| Okres istnienia: kampan–mastrycht | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| (bez rangi) | Titanosauria | ||
| (bez rangi) | Lithostrotia | ||
| Rodzaj |
Arackar | ||
| Gatunki | |||
| |||
Arackar – rodzaj wymarłego dinozaura, zauropoda z kladu Titanosauria żyjącego w kredzie późnej na terenach Chile[1].
Na północy Chile, w regionie Atakama, Carlos Arevalo z Servicio Nacional de Geología y Minería (Państwowej Służby Geologicznej i Górniczej) znalazł w 1993 skamieniałości nieznanego zwierzęcia. Znajdowały się one w wąwozie La Higuera, 75 km na południe od miasta Copiapó. Szczątki spoczywały wśród skał formacji Hornitos, datowanych na kredę późną, dokładniej kampan-mastrycht, żółtych mułowców będących pozostałością osadów jeziornych przetykanych czerwonymi piaskowcami osadów równiny zalewowej. Należały doń kręgi odcinka szyjnego i grzbietowego oraz kości ramienna, kulszowa i udowa. Wydobyli je w lutym 1994 Arevalo i Rubilar. Badanie ujawniło, że należały do niewielkiego, mierzącego jakieś 6,3 m długości, niedorosłego jeszcze przedstawiciela zauropodów z grupy Titanosauria. Poza cechami wskazującymi na jego przynależność do tego kladu wskazano jednak również cechy odrębne. Rubilar-Rogers et al. wymieniają wśród nich następujące autapomorfie[1]:
- środkowe łuki kręgowe o szerokich i wysokich dołach centro-prezygapofyzalnych (centroprezygapophyseal fossa) na całej przedniej powierzchni nasady łuku kręgowego (pedicle), nie sięgające jednak powyżej kanału rdzeniowego
- zredukowane blaszki spino-postzygapofyzalne (spinopostzygapophyseal laminae), nie dorównujące długością postzygapophyseal facet[1].
Wskazawszy autapomorfie, badacze opisali nowy rodzaj dinozaura, trzeci z Chile i trzeci z zachodniej strony Andów (z samej grupy tytanozaurów w Ameryce Południowej odkryto pół setki rodzajów[1], zwłaszcza z Brazylli, jak Adamantisaurus[2] czy Brasilotitan[3], i Argentyny, jak andyjskie Bravasaurus i Punatitan[4]). Natomiast zachodnie Andy dostarczyły poprzednio szczątków dwóch zaledwie dinozaurów (Atacamatitan z Chile i Yamanasaurus z Ekwadoru, w obu przypadkach tytanozaurów[1]). W Chile znaleziono też opisanego w 2015 roślinożernego tetanura Chilesaurus[5]. Holotyp skatalogowano jako SNGM-1. Nowy rodzaj otrzymał nazwę Arackar, do którego zaliczono pojedynczy gatunek Arackar licanantay. Nazwa naukowa wywodzi się z używanego przez rdzennych mieszkańców pustyni Atakama języka kunza i oznacza kości Atakameńczyków[1].
Arackar zalicza się do zauropodów[1]. Ta grupa olbrzymich dinozaurów poza taksonami bazalnymi dzieli się na dwie główne linie: diplodokokształtne i Macronaria. Ta ostatnia obejmuje grupę Titanosauriformes[6]. Wprowadzona przez Salgado, grupa ta obejmuje brachiozaura i Titanosauria[7], a więc zaliczają się do niej brachiozaury, euhelop i Titanosauria[6]. Zaliczał się do niej także Arackar[1]. Euhelop i Titanosauria tworzą razem klad Somphospondyli[6], również obejmujący Arackar. W dalszej kolejności zaliczał się on do grupy Titanosauria[1]. Klad ten definiuje się jako Titanosauriformes bliższe saltazaurowi niż brachiozaurowi czy euhelopowi[7]. Grupa ta łączy Saltasauridae, Nemegtosauridae i Malawisaurus[6]. Rubilar-Rogers et al. przeprowadzili także analizę filogenetyczną. Umieścili w niej 87 taksonów, rozpatrując 405 cech. Wyniki potwierdziły przynależność nowego rodzaju do Titanosauria. W obrębie tytanozaurów zaliczał się on do kladu Lithostrotia[1], wprowadzonego piórem Upchurcha et al. kladu obejmującego zaawansowane ewolucyjnie tytanozaury o uzbrojonej skórze, definiowanego jako Malawisaurus dixeyi (Haughton 1928) + Saltasaurus loricatus (Bonaparte & Powell 1980). W obrębie tego kladu najbliższym krewnym Arackar okazał się Isisaurus[8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j David Rubilar-Rogers i inni, ''Arackar licanantay'' gen. et sp. nov. a new lithostrotian (Dinosauria, Sauropoda) from the Upper Cretaceous of the Atacama Region, northern Chile, „Cretaceous Research”, 124, 2021, s. 104802, DOI: 10.1016/j.cretres.2021.104802 (ang.).
- ↑ Rodrigo Miloni Santucci i Reinaldo J. Bertini. A new titanosaur from western São Paulo State, Upper Cretaceous Bauru Group, south-east Brazil. „Palaeontology”. 49 (1), s. 59–66, 2006. DOI: 10.1111/j.1475-4983.2005.00527.x. (ang.).
- ↑ Elaine B. Machado, Leonardo dos S. Avilla, William R. Nava, Diogenes de A. Campos i Alexander W. A. Kellner. A new titanosaur sauropod from the Late Cretaceous of Brazil. „Zootaxa”. 3701 (3), s. 301–321, 2013. DOI: 10.11646/zootaxa.3701.3.1. PMID: 26191585. (ang.).
- ↑ E. Martín Hechenleitner i inni, Two Late Cretaceous sauropods reveal titanosaurian dispersal across South America, „Communications Biology”, 3, 2020, s. 622, DOI: 10.1038/s42003-020-01338-w (ang.).
- ↑ Fernando E. Novas, Leonardo Salgado, Manuel Suárez, Federico L. Agnolín, Martín D. Ezcurra, Nicolás R. Chimento, Rita de la Cruz, Marcelo P. Isasi, Alexander O. Vargas i David Rubilar-Rogers. An enigmatic plant-eating theropod from the Late Jurassic period of Chile. „Nature”. 522 (7556), s. 331–334, 2015. DOI: 10.1038/nature14307. PMID: 25915021. (ang.).
- ↑ a b c d Jeffrey A. Wilson, Sauropod dinosaur phylogeny: critique and cladistic analysis, „Zoological Journal of the Linnean Society”, 136 (2), 2002, s. 215–275, DOI: 10.1046/j.1096-3642.2002.00029.x (ang.).
- ↑ a b Jeffrey A. Wilson, Paul C. Sereno, Early evolution and higher-level phylogeny of sauropod dinosaurs, „Journal of Vertebrate Paleontology”, 18 (S2), 1998, s. 1–79, JSTOR: 3889325 (ang.).
- ↑ Jeffrey A. Wilson, Paul Upchurch. A revision of Titanosaurus Lydekker (Dinosauria – Sauropoda), the first dinosaur genus with a ‘Gondwanan’ distribution. „Journal of Systematic Palaeontology”. 1 (3), s. 125–160, 2003. DOI: 10.1017/S1477201903001044. (ang.).
| Infrarzędy dinozaurów | |
|---|---|
| Era dinozaurów | |
| Dyscypliny powiązane |
