Jan Samsonowicz (geolog)

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jan Samsonowicz
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

14 września 1888
Ostrowiec Świętokrzyski

Data i miejsce śmierci

3 listopada 1959
Warszawa

Zawód, zajęcie

geolog, paleontolog

Narodowość

polska

Alma Mater

Petersburski Uniwersytet Państwowy

Uczelnia

Uniwersytet Warszawski

Wydział

matematyczno-przyrodniczy

Dzieci

Hanna Oknińska née Samsonowicz
Andrzej Samsonowicz
Henryk Samsonowicz

Odznaczenia
Order Sztandaru Pracy I klasy Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Medal 10-lecia Polski Ludowej
Multimedia w Wikimedia Commons
Grób Jana Samsonowicza na cmentarzu Powązkowskim

Jan Samsonowicz (ur. 14 września 1888 w Ostrowcu Świętokrzyskim, zm. 3 listopada 1959 w Warszawie) – polski geolog i paleontolog, profesor uniwersytetów we Lwowie i Warszawie, wieloletni kierownik Katedry Geologii Historycznej Uniwersytetu Warszawskiego, członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Pochodził z rodziny pieczętującej się niegdyś herbem Lis. Był synem Tomasza Adama Samsonowicza (1858–1928), urzędnika kolejowego, i Antoniny z Konarzewskich (zm. 1891)[1]. W Ostrowcu ukończył szkołę powszechną, a następnie uczęszczał do gimnazjum rosyjskiego w Kielcach, którego nie ukończył z powodu strajku szkolnego w 1905 r. Maturę uzyskał jako ekstern w Petersburgu w 1905 r. Tam też podjął studia geologiczne, które w 1914 r. ukończył z dyplomem I stopnia.

Po powrocie z Petersburga w 1915 r. podjął pracę jako asystent w Zakładzie Geologii Uniwersytetu Warszawskiego. Kierownikiem był wówczas profesor Jan Lewiński. W latach 1915–1918 wykładał paleontologię na Wydziale Przyrodniczym Towarzystwa Kursów Naukowych w Warszawie[2]. Prowadził wówczas badania geologiczne w Górach Świętokrzyskich, korzystając z zasiłków Kasy Mianowskiego.

Po utworzeniu w 1919 r. Państwowego Instytutu Geologicznego podjął pracę jako redaktor wydawnictw instytutu. Prowadził też badania geologiczne w Górach Świętokrzyskich, na Niżu Polskim i na Wołyniu. W 1920 r. podczas wojny polsko-bolszewickiej ochotniczo służył w 5 Pułku Piechoty Legionów. W 1922 r. odkrył złoże hematytu i syderytu w Rudkach k. Nowej Słupi, na którym otwarto kopalnię Staszic. Na niższych poziomach kopalnia dotarła do niżej zalegającego złoża pirytu. W 1922 (19 lipca) r. wraz S. Krukowskim odkrył neolityczną kopalnię jurajskich krzemieni pasiastych w Krzemionkach. Odkrył również fosforyty w Rachowie nad Wisłą. Ich eksploatacja rozpoczęła się w 1924. Złoże to jest obecnie już wyczerpane. W tym samym roku odkrył w Rachowie złoża krzemienia turońskiego, później nazwanego świeciechowskim.

W 1929 r. opublikował pracę Cechsztyn, Trias i Lias na północnym zboczu Łysogór, na podstawie której uzyskał habilitację. Po habilitacji objął katedrę geologii regionalnej Polski na Uniwersytecie Warszawskim. W 1932 r. ukończył arkusz Opatów mapy geologicznej Polski w skali 1:100 000. W okresie międzywojennym ukazały się tylko cztery arkusze tej mapy.

W 1935 r. został powołany na stanowisko profesora i kierownika Zakładu Paleontologii na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Został wybrany dziekanem Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego UJK na rok 1937/1938[3]. Podczas pracy we Lwowie, w latach 1935–1938, prowadził badania geologiczne Wołynia, finansowane przez Uniwersytet Lwowski oraz przez Wołyńskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Łucku. W tym czasie odkrył nadbużańskie zagłębie węglowe. W 1939 r. objął kierownictwo Zakładu Geologii na Uniwersytecie Warszawskim[4].

W czasie wojny mieszkał w Warszawie. Czynnie udzielał się w tajnym nauczaniu. W powstaniu warszawskim zginął jego syn Andrzej. On sam, ranny, przeniósł się do Starachowic, gdzie pozostał do końca okupacji.

Po powrocie do Warszawy, powrócił na Uniwersytet Warszawski. Wraz z Marianem Książkiewiczem wydał Zarys geologii Polski, pierwszy podręcznik geologii regionalnej Polski.

Jan Samsonowicz był członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk i przewodniczącym Komitetu Geologicznego PAN w latach 1952–1958 oraz redaktorem „Acta Geologica Polonica” w latach 1953–1958. Był organizatorem i w latach 1956–1959 kierownikiem Zakładu Nauk Geologicznych PAN. Był też członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Geologicznego, członkiem zagranicznym Szwedzkiego Towarzystwa Geologicznego w Sztokholmie i członkiem Towarzystwa Mineralogiczno-Geologicznego w Pradze.

Od 1919 r. był mężem Henryki z Korwin-Krukowskich (1892–1987). Ojciec Hanny, Andrzeja i Henryka.

Zmarł w Warszawie, pochowany na cmentarzu Powązkowskim (Aleja Zasłużonych-1-103,104,105)[5].

Materiały archiwalne Jana Samsonowicza znajdują się w PAN Archiwum w Warszawie pod sygnaturą III-94[6].

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Jego imieniem nazwano jedną z ulic w Lublinie (dzielnica Wrotków), Kielcach i w Ostrowcu Świętokrzyskim oraz w Katowicach (dzielnica Murcki). Jest patronem Zespołu Szkół nr 14 w Warszawie[11] oraz osiedle mieszkaniowe i Gimnazjum nr 2 w Łęcznej[12]. Jego imię nosi Jaskinia Samsonowicza w rezerwacie „Węże” na Wyżynie Wieluńskiej niedaleko Działoszyna, skąd wydobył ok. 11 ton brekcji kostnej.

Wybrane publikacje[edytuj | edytuj kod]

  • J.Samsonowicz, Utwory dewońskie wschodniej części Gór Świętokrzyskich (Les dépôts dévoniens dans la partie orientale des montagnes de Święty Krzyż. Pologne ), Towarzystwo Naukowe Warszawskie, Warszawa 1917.
  • Jan Lewiński, J. Samsonowicz, Ukształtowanie powierzchni, skład i struktura podłoża dyluwjum wschodniej części Niżu Północno-Europejskiego (Oberflächengestaltung, Zusammensetzung und Bau des Untergrundes des Diluviums im östlichen Teile des nord-europäischen Flachlandes) wyd. z zapomogi Kasy pomocy dla osób pracujących na polu naukowem im. Józefa Mianowskiego, Towarzystwo Naukowe Warszawskie, Warszawa 1918.
  • J. Samsonowicz, Odkrycie kambru dolnego w Górach Świętokrzyskich, Towarzystwo Naukowe Warszawskie, Warszawa 1918.
  • J. Samsonowicz, Odkrycie pierwotnych złóż krzemienia “szarego biało nakrapianego”, „Wiadomości Archeologiczne”, t. 9 : 1924 z. 1 – 2, s. 99–101.
  • J. Samsonowicz, Űber das wahrscheinliche Vorkommen von Karbon in westlichen Teil Wolhyniens, Bull. Inter. Acad. Pol. A, 1932.
  • J. Samsonowicz, Gotland, ordowik i skały wylewne na wschodnim Wołyniu, Wydawnictwo Wołyńskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Prace Przyrodnicze Nr 1, Łuck 1939.
  • J. Samsonowicz, Historia geologii w Polsce, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 1948.
  • J. Samsonowicz, Geologia z początkami mineralogii, z 98 rycinami i mapką geologiczną Polski PZWS, Warszawa 1948.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ prof. Jan Samsonowicz [online], geni_family_tree [dostęp 2021-09-27] (pol.).
  2. ↑ Dziesięciolecie Wolnej Wszechnicy Polskiej TKN: sprawozdanie z działalności Towarzystwa Kursów Naukowych, 1906–1916, opracowali Ryszard Błędowski, Stanisław Orłowski, Henryk Mościcki, Warszawa 1917, s. 96, Podkarpacka BC – wersja elektroniczna.
  3. ↑ Nowe władze na U. J. K.. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 151 z 9 lipca 1937. 
  4. ↑ Pół wieku Wydziału Geologii UW. Oficjalna strona Wydziału Geologii Uniwersytetu Warszawskiego. [dostęp 2011-04-03].
  5. ↑ Cmentarz Stare Powązki: JAN SAMSONOWICZ, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-03-07].
  6. ↑ Spis inwentarzy, Polska Akademia Nauk Archiwum w Warszawie, [dostęp 2024-02-28].
  7. ↑ Uchwała Rady Państwa z dnia 16 lipca 1954 r. o nadaniu odznaczeń państwowych (M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1566) „za wybitne zasługi w dziedzinie nauki”.
  8. ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 20 września 1951 r. o nadaniu odznaczeń państwowych (M.P. z 1951 r. nr 93, poz. 1275) „za wybitną działalność naukową”.
  9. ↑ Zarządzenie o nadaniu Złotego Krzyża Zasługi (M.P. z 1930 r. nr 15, poz. 25) „za zasługi na polu badań geologicznych Polski”.
  10. ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/201 - na wniosek Ministra Szkolnictwa Wyższego.
  11. ↑ Patron – Jan Samsonowicz. Oficjalna strona Zespołu Szkół nr 14 w Warszawie. [dostęp 2011-04-03].
  12. ↑ Patron szkoły- Jan Samsonowicz. Oficjalna strona Gimnazjum nr 2 w Łęcznej. [dostęp 2011-04-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-10-29)].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 270. [dostęp 2021-09-27].
  • Henryk Makowski. Jan Samsonowicz (w rocznicę 100-lecia urodzin). „Przegląd Geologiczny”. 36, s. 1–5, 1988. Warszawa. 
  • Stanisław Orłowski. Kambr w Górach Świętokrzyskich. „Przegląd Geologiczny”. 36, s. 5–9, 1988. Warszawa. 
  • Wachowicz Barbara: To „Zośki” wiara!, gawęda o Harcerskim Batalionie AK „Zośka” (część 2). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2005. ISBN 83-7399-030-5.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jan_Samsonowicz_(geolog)&oldid=73180958”