Michaił Chodorkowski
_(cropped).jpg)
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Zawód, zajęcie |
przedsiębiorca |
Michaił Borisowicz Chodorkowski (ros. Михаил Борисович Ходорковский [mʲɪxɐˈil xədɐˈrkofskʲɪj]; ur. 26 czerwca 1963 w Moskwie) – przedsiębiorca rosyjski pochodzenia żydowskiego[1]. Na początku 2004 r. był uważany za najbogatszego człowieka w Rosji. Były współwłaściciel Jukosu.
Kariera[edytuj | edytuj kod]
W dzieciństwie Michaił Chodorkowski pasjonował się chemią – ukończył szkołę z rozszerzonym programem z chemii, a w 1981 r. został przyjęty do Moskiewskiego Instytutu Chemiczno-Technicznego im. D. Mendelejewa. W 1987 r. założył Naukowo-Techniczne Centrum Twórczości Młodzieży. Studiował, pracując jednocześnie w Instytucie Gospodarki Narodowej im. G. W. Plechanowa. Kierowane przez niego Centrum zaczęło importować towary z krajów Zachodu, a w 1989 r. powołało do życia bank o nazwie Żyłsocbank, który następnie przemianowano na Menatep.
W 1992 r. został p.o. wiceministra paliw i energetyki. Na początku 1997 r. Menatep w drodze przetargu nabył 45% akcji upadającej państwowej spółki naftowej Jukos, za które zapłacił, według różnych źródeł, od 250 mln do 400 mln USD. Jukos był wówczas zadłużony na 3,5 mld USD. Menatep spłacił dług Jukosu w ramach transakcji kupna spółki. Na restrukturyzację i wyprowadzenie Jukosu z kryzysu potrzeba było 6 lat. Do 2003 Jukos przekształcił się w jednego z liderów światowego rynku energetycznego z kapitalizacją wynoszącą 40 mld USD. W kwietniu 2003 podpisano umowę o fuzji z inną rosyjską spółką Sibnieft, której większość akcji należała wówczas do Romana Abramowicza. Miał to być początek budowy wielkiego koncernu energetycznego Jukos-Sibnieft, czyli JUKSI. Koncern stałby się czwartym, pod względem wielkości wydobycia, prywatnym przedsiębiorstwem naftowym świata. Jednak w grudniu 2003, po aresztowaniu kierownictwa Jukosu, fuzja została przerwana.
W 2001 r. Chodorkowski założył charytatywną fundację Otwarta Rosja, w celu realizacji projektów w zakresie kultury i edukacji oraz rozwoju intelektualnego potencjału kraju.
Sprawa Jukosu[edytuj | edytuj kod]
Michaił Chodorkowski wielokrotnie krytykował politykę prezydenta Rosji, Władimira Putina. 25 października 2003 został oskarżony o nieprawidłowości przy prywatyzacji przedsiębiorstw i aresztowany. Powszechnie uważano, że Chodorkowski trafił do więzienia, bo otwarcie przeciwstawiał się Putinowi[2]. Będąc w areszcie, zrezygnował z funkcji szefa koncernu Jukos. Dziennikarz Władimir Kara-Murza podkreśla, że początek „sprawy Jukos” zbiegł się w czasie z zamknięciem, w 2001 r., niezależnego kanału telewizyjnego, który należał do Bieriezowskiego, co miało być zaplanowanym działaniem[3].
W maju 2005 moskiewski sąd skazał Chodorkowskiego na 9 lat pozbawienia wolności i odbycie kary w kolonii karnej. Chodorkowski, podczas procesu, powiedział, że nie chce żyć jako emigrant polityczny – woli więzienie. We wrześniu 2005 Sąd Miejski w Moskwie obniżył karę do 8 lat. Chodorkowski został zesłany do uranowej kolonii IK-10 w Krasnokamiensku w obwodzie czytyjskim.
19 stycznia 2009 Chodorkowski został przeniesiony z więzienia na Syberii do aresztu śledczego w Moskwie, gdzie oczekiwał na kolejny proces, który rozpoczął się 3 marca. W tym procesie za winnych uznano Michaiła Chodorkowskiego i Płatona Lebiediewa.
Działacze praw człowieka uważają, że jest to zemsta Kremla za próbę prowadzenia przez Chodorkowskiego i Jukos niezależnej polityki i krytykę polityki Władimira Putina.
31 maja 2011 roku Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu uznał, że ani postępowanie karne, ani rozprawa sądowa w związku z aresztowaniem byłego szefa Jukosu Michaiła Chodorkowskiego w 2003 roku nie nosiły znamion procesu politycznego. Tym samym sędziowie odrzucili skargę byłego właściciela koncernu Jukos przeciwko rosyjskiemu wymiarowi sprawiedliwości. Trybunał uznał również, że rosyjski sąd orzekł wobec Chodorkowskiego zbyt wysoką grzywnę i zobowiązał władze Rosji do wypłacenia biznesmenowi 10 tys. euro za szkody moralne[4] i 14,5 tys. kosztów sądowych[potrzebny przypis].
20 grudnia 2013 roku Michaił Chodorkowski został ułaskawiony przez prezydenta Rosji Władimira Putina i wypuszczony na wolność. Jeszcze tego samego dnia opuścił Rosję. Gest Putina odbierany był jako krok mający na celu złagodzenie międzynarodowej krytyki jego rządów przed rozpoczynającymi się 7 lutego 2014 roku zimowymi igrzyskami olimpijskimi w Soczi[5][6].
Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]
Jego rodzice, Borys i Marina, byli inżynierami. Ojciec był rosyjskim Żydem[1].
Żonaty. Ojciec czwórki dzieci.
Odznaczenia i nagrody[edytuj | edytuj kod]
- Nagroda Lecha Wałęsy (2013, odebrał syn Paweł Chodorkowski)[7]
Książka o Chodorkowskim[edytuj | edytuj kod]
- Walerij Paniuszkin, Михаил Ходорковский: Узник тишины, 2005. Polskie wydanie: Michaił Chodorkowski: Więzień ciszy, Prószyński i S-ka 2006, ISBN 83-7469-441-6.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Masha Gessen, Vladimir Putin and Mikhail Khodorkovsky: One Man’s Truth, Another Man’s Tyranny [online], Vanity Fair [dostęp 2015-12-08] [zarchiwizowane z adresu 2018-10-18].
- ↑ Andrzej Kublik: Putin ułaskawi Chodorkowskiego. Na giełdzie w Moskwie wzrost. Gazeta Wyborcza, 2013-12-19. [dostęp 2013-12-23].
- ↑ Władimir Kara-Murza: „Mówi i nadaje Kreml” – 10 lat bez niezależnej telewizji. Восточный корреспондент (Korespondent Wschodni). [dostęp 2013-12-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-24)]. Przetłumaczono z rosyjskiego oryginału: Владимир Кара-Мурза: «Говорит и показывает Кремль». 10 лет без независимого телевидения. Институт современной России (Instytut Współczesnej Rosji), 20 июня 2013. [dostęp 2013-12-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-24)]. (ros. • ang.).
- ↑ Strasburg o Chodorkowskim. „Tchórzliwa decyzja”. Polskie Radio. [dostęp 2013-12-23].
- ↑ Chodorkowski wyszedł już z łagru. Zaskakujący gest Putina. Polskie Radio. [dostęp 2013-12-23].
- ↑ Władimir Bukowski o powodach uwolnienia Chodorkowskiego. Interia.pl. [dostęp 2013-12-23].
- ↑ Nagroda Lecha Wałęsy przyznana. Dostał ją rosyjski biznesmen. wiadomosci.dziennik.pl, 2013-09-26. [dostęp 2022-11-05]. (pol.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Michaił Chodorkowski – sylwetka na stronie www.viperson.ru (ros.)
- Oficjalna strona rosyjskiego centrum prasowego Michaiła Chodorkowskiego (ros.)
- Centrum Prasowe Michaiła Chodorkowskiego (ang. • ros.)