Pełziec afrykański
| Salpornis salvadori[1] | |||
| (Bocage, 1878) | |||
_-_Certhiidae_-_bird_skin_specimen.jpeg) Samiec, odłowiony w Tanzanii | |||
_-_Certhiidae_-_bird_skin_specimen.jpeg) Samica, odłowiona w Tanzanii | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
pełziec afrykański | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
Pełziec afrykański[3] (Salpornis salvadori) – gatunek małego ptaka z rodziny pełźców (Salpornithidae). Występuje w Afryce Subsaharyjskiej. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Po raz pierwszy gatunek opisał portugalski zoolog José Vicente Barbosa du Bocage w 1878 na łamach Jornal de sciencias mathematicas, physicas e naturaes. Holotyp pochodził z Angoli. Autor nadał nowemu gatunkowi nazwę Hylypsornis salvadori[4]. Obecnie (2021) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza pełźca afrykańskiego w rodzaju Salpornis jako odrębny gatunek, wyróżnia cztery podgatunki[5]. Zależnie od klasyfikacji, S. salvadori bywa uznawany również za podgatunek pełźca indyjskiego (S. spilonotus)[6][7]. Przedstawiciele obydwu gatunków różnią się pieśnią[7].
Podgatunki i zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
IOC wyróżnia następujące podgatunki[5]:
- S. s. emini Hartlaub, 1884 – pełziec wielkoplamy[3] – obszar od Gambii na południe po zachodnią Gwineę, północno-zachodnie Sierra Leone i północne Wybrzeże Kości Słoniowej na wschód miejscami po północną Ghanę, Burkinę Faso, Nigerię, północny Kamerun, południowy Czad i północną Republikę Środkowoafrykańską; do tego południowy Sudan, przyległy obszar południowo-wschodniej Demokratycznej Republiki Konga i skrajnie północno-wschodnią Ugandę[6]
- S. s. erlangeri Neumann, 1907 – zachodnia i południowo-wschodnia Wyżyna Abisyńska[6]
- S. s. salvadori (Barboza du Bocage, 1878) – pełziec afrykański[3] – skrajnie wschodnia Uganda i przyległe obszary wyżynne zachodniej Kenii, centralna Angola, południowa i południowo-wschodnia Demokratyczna Republika Konga, większa część Zambii, południowo-wschodnia, zachodnia i południowa Tanzania, Malawi i północny Mozambik[6]
- S. s. xylodromus Clancey, 1975 – północne i centralne Zimbabwe i przyległe obszary Mozambiku[6]
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała wynosi około 15 cm[6][4]; masa ciała 13,5–16 g[6]. Wymiary szczegółowe podane w mm przedstawia poniższa tabela (liczba osobników S. s. emini – 16; S. s. erlangeri – 13; S. s. salvadori – 21)[7]:
| Długość skrzydła | Długość dzioba | Długość ogona | |
|---|---|---|---|
| S. s. emini | 97,5–96,5 | 22–25,1 | 49–55 |
| S. s. erlangeri | 90,5–95 | 19,4–22,6 | 53–58 |
| S. s. salvadori | 87,5–97,5 | 20,3–24,1 | 53–59 |
Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Środowiskiem życia pełźców afrykańskich są głównie zadrzewienia Brachystegia i Julbernardia. Pożywienie wyszukują w korze drzew, poruszając się po pniu po spiralnym torze. Zjadają ćmy, gąsienice, chrząszcze, pluskwiaki i pajęczaki. Okres składania jaj trwa od sierpnia do października. Gniazdo ma formę otwartego kubeczka o wysokich ściankach, zbudowane jest z traw, owłosionych łodyg, ogonków liści, porostów, kory i kawałków drewna, spojonych pajęczynami i miękkim materiałem roślinnym. Zwykle umieszczone jest 3–12 m nad ziemią. Zniesienie liczy 2 lub 3 jaja. Wysiaduje jedynie samica, karmiona przez samca. Młodymi zajmują się obydwa ptaki z pary; pisklęta otrzymują głównie ćmy i gąsienice[8].
Status[edytuj | edytuj kod]
IUCN uznaje pełźca afrykańskiego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) od 2016 roku; wcześniej gatunek nie był klasyfikowany jako osobny gatunek[9]. Trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Salpornis salvadori, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Salpornis salvadori, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Salpornithidae Mayr & Amadon, 1951 - pełźce (wersja: 2019-05-01). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-02-11].
- ↑ a b J. V. Bocage. Espèces nouvelles d'Angola. „Jornal de sciencias mathematicas, physicas e naturaes”. 6, s. 211–212, 1878.
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Nuthatches, Wallcreeper, treecreepers, mockingbirds, starlings, oxpeckers. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-02-11]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g Harrap, S.: Spotted Creeper (Salpornis spilonotus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (30 grudnia 2016)].
- ↑ a b c D.T. Tietze, J. Martens. Intraspecific differentiation in Spotted Creepers, Salpornis spilonotus (Aves: Passeriformes: Certhiidae). „Vertebrate Zoology”. 60 (2), s. 163–170, 2010.
- ↑ Salpornis spilonotus (Spotted creeper). Biodiversity Explorer. [dostęp 2021-02-11].
- ↑ African Spotted Creeper Salpornis salvadori. BirdLife International. [dostęp 2016-12-30].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i materiały multimedialne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).