Pistolet maszynowy Mors
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Producent |
Warszawska Fabryka Karabinów |
| Rodzaj | |
| Historia | |
| Prototypy | |
| Produkcja | |
| Wyprodukowano |
52 egz. |
| Dane techniczne | |
| Kaliber |
9 mm |
| Nabój | |
| Magazynek |
pudełkowy na 25 nabojów |
| Wymiary | |
| Długość |
970 mm |
| Długość lufy |
300 mm |
| Masa | |
| broni |
3,25 kg (niezaładowanej) |
| lufy |
250 lub 300 g |
| Inne | |
| Szybkostrzelność teoretyczna |
ok. 400 strz./min |
| Zasięg skuteczny |
200 m |
Pistolet maszynowy Mors wz. 39 – polski pistolet maszynowy z okresu międzywojennego. Przed wybuchem II wojny światowej wyprodukowano jedynie partię próbną 36 sztuk, użytych podczas kampanii wrześniowej.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pistolet maszynowy Mors został opracowany w latach 1936–1938 przez Piotra Wilniewczyca i Jana Skrzypińskiego. Broń przeznaczona dla niektórych oddziałów piechoty, a także załóg wozów bojowych. Produkcję rozpoczęto w marcu 1939 roku. Nazwa pochodziła od łacińskiego mors – „śmierć”[1]. Cena jednej sztuki wynosiła 2500 zł[1].
Do września 1939 roku Fabryka Karabinów w Warszawie, oprócz trzech prototypów, wyprodukowała jedynie partię próbną w liczbie 36 egzemplarzy[2] (w starszych publikacjach podawano „prawdopodobnie około 50”[1]). Otrzymała je Komisja Doświadczalna przy Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie. Podczas mobilizacji część pistoletów otrzymał 3 Batalion Strzelców z Rembertowa, który m.in. użył ich w obronie Warszawy, dwa otrzymał Wojskowy Ośrodek Spadochronowy w Bydgoszczy, a resztę broni otrzymała kompania sztabowa 39 Dywizji Piechoty zmobilizowana w Rembertowie.
Opis techniczny[edytuj | edytuj kod]
Pistolet maszynowy wzór 1939 Mors jest bronią samoczynno-samopowtarzalną i działa na zasadzie wykorzystania energii odrzutu zamka swobodnego. Lufa osadzona była wewnątrz perforowanej osłony (pełniącej rolę chłodnicy) w przednim korku komory zamkowej, posiadała sześć bruzd prawoskrętnych i była przystosowana do szybkiej wymiany w warunkach polowych, poprzez mocowanie za pomocą poprzecznego kołka-łącznika. Jej wylot przystosowano do zamocowania hamulca wylotowego. Iglica wkręcana była do trzonu zamkowego. Z chwilą wystrzelenia ostatniego naboju z magazynka, zamek pozostaje w tylnym położeniu. Po załadowaniu pełnego magazynka następuje samoczynne przestawienie się trzonu zamkowego na zaczep zamka, co pozwala na natychmiastowe strzelanie. Na tylnej części komory zamkowej osadzony celownik ramieniowo-krzywiznowy z krzywizną w ramieniu, jak w przypadku kbk Mauser, jednak inaczej skalowany. Z prawej strony komory zamkowej znajduje się szczelina prowadząca rączkę zamka oraz okno wyrzutowe łusek, z lewej zaś zostały wyryte oznaczenia fabryczne, tj. orzeł, producent: F.K. (Fabryka Karabinów), oznaczenie Mors wz.39 i pod nim numer fabryczny.
Pistolet maszynowy „Mors” wyposażono w dwa spusty, przedni do ognia ciągłego, tylny — do pojedynczego. Zabezpieczenie broni następowało przez wprowadzenie rączki zamkowej w specjalne wycięcie w tylnej części komory zamkowej.
Odpowiednią celność i szybkostrzelność osiągnięto przez zastosowanie pneumatycznego opóźnienia strzałów, które działa na zasadzie wytwarzania próżni za trzonem zamkowym.
Pistolet maszynowy ma drewniane łoże z chwytem oraz kolbą zakończoną metalowym trzewikiem. Zasilany jest z dwurzędowego magazynka pudełkowego o pojemności 25 nabojów.
Pistolet posiada teleskopową podpórkę schowaną w przednim chwycie, co jest niespotykane w tego typu broni.
Zachowane egzemplarze[edytuj | edytuj kod]
Podjęte po wojnie poszukiwania w kraju ocalałych pm Mors nie dały rezultatu, udało się je odnaleźć jedynie w zbiorach zagranicznych. W roku 1983 jeden niekompletny egzemplarz pistoletu maszynowego Mors, numer fabryczny 38, został podarowany z Centralnego Muzeum Sił Zbrojnych w Moskwie do Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. Egzemplarz ten otrzymał zrekonstruowaną lufę i magazynek[2][1].
Drugi egzemplarz, znajdujący się w zbiorach w Moskwie nosi numer fabryczny 39, a trzeci w Petersburgu ma numer 19. Oba nie posiadają magazynków, a nr 19 także chwytu przedniego z teleskopową podpórką (użytą do radzieckich eksperymentalnych konstrukcji karabinków)[2].
Czwarty niekompletny egzemplarz (pozbawiony m.in. całego mechanizmu spustowego, zamka i magazynka), oznaczony numerem fabrycznym 13, znajdował się w Muzeum Wojska w Budapeszcie[2]. W dniu 26 czerwca 2013 roku w Ambasadzie RP w Budapeszcie dyrektor węgierskiego Muzeum i Instytutu Historii Wojskowej wręczył Ministrowi Spraw Zagranicznych Radosławowi Sikorskiemu wspomniany wyżej egzemplarz pistoletu[3]. Został on następnego dnia przekazany przez MSZ do bydgoskiego Muzeum Wojsk Lądowych jako długoterminowy depozyt[2][4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Andrzej Konstankiewicz: Broń strzelecka Wojska Polskiego 1918-39. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1986. ISBN 83-11-07266-3.
- Ireneusz Wojciechowski: Pistolet maszynowy wz. 1939 MORS, Typy Broni i Uzbrojenia nr 100. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1984. ISBN 83-11-07141-1.
- Witold Głębowicz: Indywidualna bron strzelecka II wojny światowej. Warszawa: Magnum X; Bellona, 2010. ISBN 978-83-88920-47-2 (Magnum X), ISBN 978-83-11-11804-1 (Bellona).
- Tadeusz Jurga: Obrona Polski 1939. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1990, s. 64-65. ISBN 83-211-1096-7.