SPAD S.A1

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
SPAD S.A1
Samolot myśliwski SPAD S.A1
Dane podstawowe
Państwo

 Francja

Producent

Société (anonyme) Pour L’Aviation et ses Dérivés (SPAD)

Konstruktor

Louis Béchereau

Typ

samolot myśliwski

Konstrukcja

dwupłat o konstrukcji drewnianej

Załoga

2

Historia
Data oblotu

21 maja 1915

Liczba egz.

11

Dane techniczne
Napęd

1 x Le Rhône 9C

Moc

59 kW (80 KM)

Wymiary
Rozpiętość

9,1 m

Długość

7,29 m

Wysokość

2,6 m

Powierzchnia nośna

25,35 m²

Masa
Własna

425 kg

Startowa

710 kg

Osiągi
Prędkość maks.

135 km/h

Prędkość wznoszenia

20 min na 2000 m

Pułap praktyczny

3000 m

Długotrwałość lotu

2,75 h

Dane operacyjne
Uzbrojenie
1 km kal. 7,7 mm
Użytkownicy
Francja
Multimedia w Wikimedia Commons

SPAD S.A1 – francuski dwumiejscowy samolot myśliwski w układzie dwupłatu z okresu I wojny światowej, zaprojektowany przez inż. Louisa Béchereau i zbudowany w 1915 roku w wytwórni Société (anonyme) Pour L’Aviation et ses Dérivés (SPAD). Używana w niewielkiej liczbie przez Aéronautique Militaire maszyna była pierwszą konstrukcją zakładów SPAD i protoplastą kolejnych modeli zbudowanych w podobnej koncepcji: S.A2, S.A3 i S.A4.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Podstawowym problemem pierwszych samolotów wojskowych I wojny światowej było strzelanie w locie[1]. Najprostszym sposobem było zamontowanie karabinu maszynowego w przedniej kabinie samolotu ze śmigłem pchającym, co zostało najszybciej zaimplementowane na brytyjskich i francuskich maszynach takich jak Voisin LA, Royal Aircraft Factory F.E.2 czy Airco DH.2[2][3]. Innym rozwiązaniem było strzelanie poprzez tarczę śmigła, co zostało zastosowane przez Rolanda Garrosa na samolocie Morane-Saulnier L, a następnie Morane-Saulnier N: śmigło wyposażono w specjalne kliny odbijające pociski poprzecznie do jego łopat, co jednak prowadziło do szybszego zużycia silnika od dodatkowych sił działających na wał[4]. Najlepszą metodą okazał się jednak zaprojektowany w Niemczech przez Antona Fokkera synchronizator karabinu maszynowego, zaprezentowany po raz pierwszy na samolocie Fokker M.5K i używany następnie w myśliwcach E.I, E.II i E.III[5].

Odmienną drogą poszedł inż. Louis Béchereau, główny konstruktor nowo powstałej francuskiej wytwórni lotniczej Société (anonyme) Pour L’Aviation et ses Dérivés (SPAD), który opracował oryginalny projekt dwupłatowego dwumiejscowego samolotu myśliwskiego napędzanego śmigłem ciągnącym, z kabiną strzelca umieszczoną przed układem napędowym[3]. Rozwiązanie to zostało opatentowane 27 lutego 1915 roku pod nazwą Brevet d’Invention No. 498.338 (z uzupełnieniem z 7 czerwca 1915 roku 1ere Addition No. 22.088)[3][6]. Prototyp samolotu został oblatany 21 maja 1915 roku[7][8][a]. Podczas prób w locie prototypu zanotowano prędkość maksymalną 150 km/h oraz następujące wartości prędkości wznoszenia: 2 minuty 10 sekund na wysokość 500 metrów, 4 minuty 33 sekundy na 1000 metrów, 5 minut 45 sekund na 1500 metrów, 7 minut 40 sekund na 2000 metrów, 11 minut 35 sekund na 2500 metrów i 16 minut 5 sekund na 3000 metrów[6]. Osiągi nazwanej S.A1 maszyny były na tyle lepsze od używanych przez Aéronautique Militaire samolotów w układzie ze śmigłem pchającym, że dowództwo lotnictwa zdecydowało o złożeniu zamówienia na produkcję seryjną myśliwca[11]. Maszyny seryjne różniły się od prototypu dodatkowymi otworami z przodu kadłuba i w gondoli (zakrytymi siatkami stalowymi) w celu polepszenia chłodzenia silnika, ulepszonym mocowaniem gondoli do górnego płata, otworem obserwacyjnym w podłodze gondoli oraz oddzieleniem strzelca od wirującego śmigła wykonaną z drutu siatką[12]. Łącznie wykonano zaledwie 11 sztuk tego modelu (wraz z prototypem), gdyż w wyniku ulepszenia konstrukcji na linię produkcyjną trafił kolejny wariant samolotu S.A2, który został zbudowany w liczbie 99 egzemplarzy[12][13].

Użycie[edytuj | edytuj kod]

Nie wiadomo dokładnie, kiedy pierwsze seryjne samoloty SPAD S.A1 weszły na wyposażenie eskadr (fr. Escadrille) Aéronautique Militaire, ale stało się to prawdopodobnie latem 1915 roku[14]. Ze względu na brak bliższych danych przyjmuje się, że do użytku operacyjnego na froncie zachodnim trafiło niewiele tych maszyn, a większość używano jako treningowe bądź znajdowały się w rezerwie[15].

Opis konstrukcji i dane techniczne[edytuj | edytuj kod]

Samolot myśliwski SPAD S.A1
SPAD S.A1

SPAD S.A1 był jednosilnikowym, dwumiejscowym dwupłatem myśliwskim o konstrukcji drewnianej[3]. Kadłub o przekroju prostokątnym tworzyła drewniana kratownica, oprofilowana w górnej części listewkami na kształt półokrągły[3]. Kadłub pokryty był płótnem (z wyjątkiem przodu i osłony silnika z pokryciem z blachy aluminiowej i dalej ze sklejki aż do kabiny pilota)[3]. Długość samolotu wynosiła 7,29 metra, a jego wysokość 2,6 metra[16][17]. Masa własna wynosiła 425 kg, zaś masa całkowita (startowa) 710 kg[18][19][b]. Płaty dwudźwigarowe, jednoprzęsłowe, konstrukcji drewnianej, o obrysie prostokątnym, z zaokrąglonymi końcami, z wycięciami na krawędzi natarcia i z tyłu w centralnej części[7][6]. Rozpiętość skrzydeł wynosiła 9,1 metra (identycznie dla górnego i dolnego płata), zaś powierzchnia nośna wynosiła 25,35 m²[18][20][c]. Lotki umieszczone zostały na górnym i dolnym płacie i poruszane były za pomocą systemu składającego się z prowadzącego od drążka sterowego pręta oraz dźwigni i popychaczy[7][6]. Stateczniki (pionowy i poziomy) miały kształt trójkątny (na prototypie, egzemplarze seryjne otrzymały powiększony, trapezowy statecznik poziomy), a usterzenie trapezowy, z zaokrąglonymi rogami[7]. Podwozie dwukołowe, z drewnianymi goleniami; z tyłu płoza ogonowa[7]. Wykonana z podłużnic jesionowych i pokryta sklejką gondola strzelca–obserwatora umocowana była do zawiasów na goleniach podwozia za pomocą drewnianych wsporników w kształcie litery „V” oraz do górnego płata (na prototypie stalowymi linkami), a także podtrzymywana przez łożysko przymocowane z tyłu przegrody i osadzone na wale napędowym[7][6]. Gondola po odpięciu od górnego płata odchylała się do przodu, co pozwalało na swobodny dostęp do układu napędowego i łatwiejsze uruchamianie silnika[6][8]. Komunikacja między pilotem a strzelcem odbywała się poprzez rurę głosową biegnącą od gondoli przez piastę śmigła do kokpitu pilota[6][21].

Napęd stanowił chłodzony powietrzem 9-cylindrowy silnik rotacyjny Le Rhône 9C o mocy 59 kW (80 KM), napędzający śmigło ciągnące[3][16]. Zbiorniki paliwa i oleju zostały zamontowane na górze kadłuba przed kabiną pilota[6]. Prędkość maksymalna na poziomie morza wynosiła 135 km/h[16][17][d]. Długotrwałość lotu wynosiła 2,75 godziny[16][17]. Maszyna osiągała wysokość 2000 metrów w czasie 20 minut, zaś pułap praktyczny wynosił 3000 metrów[19].

Uzbrojenie składało się z umieszczonego na obrotnicy pojedynczego karabinu maszynowego Lewis kalibru 7,7 mm strzelca–obserwatora[16][17].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Kilka źródeł z epoki podaje, że 21 maja 1915 roku dokonano oblotu ulepszonego modelu S.A2[9][10].
  2. ↑ Davilla i Soltan 1997 ↓, s. 478 i Green i Swanborough 1995 ↓, s. 540 podają, że masa własna wynosiła 421 kg, zaś masa całkowita 708 kg.
  3. ↑ Identycznie podaje Кондратьев 2005 ↓, s. 72. Natomiast Davilla i Soltan 1997 ↓, s. 478 i Green i Swanborough 1995 ↓, s. 540 podają, że rozpiętość skrzydeł wynosiła 9,55 metra.
  4. ↑ Кондратьев 2005 ↓, s. 72 podaje, że prędkość maksymalna wynosiła 112 km/h, zaś Bączkowski 2000 ↓, s. 173, że 110 km/h.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Goworek 1988 ↓, s. 9.
  2. ↑ Goworek 1988 ↓, s. 9–10.
  3. ↑ a b c d e f g Kowalski 2007 ↓, s. 7.
  4. ↑ Goworek 1988 ↓, s. 20.
  5. ↑ Goworek 1988 ↓, s. 24.
  6. ↑ a b c d e f g h Davilla i Soltan 1997 ↓, s. 474.
  7. ↑ a b c d e f Kowalski 2007 ↓, s. 8.
  8. ↑ a b Bączkowski 2000 ↓, s. 173.
  9. ↑ Bruce 2000 ↓, s. 1.
  10. ↑ Kowalski 2007 ↓, s. 52.
  11. ↑ Kowalski 2007 ↓, s. 8–9.
  12. ↑ a b Kowalski 2007 ↓, s. 9.
  13. ↑ Bruce 2000 ↓, s. 3.
  14. ↑ Bruce 2000 ↓, s. 2.
  15. ↑ Bruce 2000 ↓, s. 3–4.
  16. ↑ a b c d e Davilla i Soltan 1997 ↓, s. 478.
  17. ↑ a b c d Green i Swanborough 1995 ↓, s. 540.
  18. ↑ a b Kowalski 2007 ↓, s. 54.
  19. ↑ a b Кондратьев 2005 ↓, s. 72.
  20. ↑ Харук 2014 ↓, s. 285.
  21. ↑ Обухович i Никифоров 2003 ↓, s. 310.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Wiesław Bączkowski: Samoloty I wojny światowej. Warszawa: Lampart, 2000. ISBN 83-86776-54-4.
  • J.M. Bruce: SPAD S.A-2/S.A-4. Wyd. 2. Berkhamsted: Albatros Productions Ltd., 2000, seria: Windsock Mini Datafile. No. 4. ISBN 0-948414-82-0. (ang.).
  • Андрей Харук: Истребители Первой Мировой Войны. Более 100 типов боевых самолетов. Москва: Эксмо, 2014, seria: Война и мы. Авиаколлекция. ISBN 978-5-699-70858-1. OCLC 879321043. (ros.).
  • James J. Davilla, Arthur M. Soltan: French Aircraft of the First World War. Stratford, Connecticut: Flying Machines Press, 1997. ISBN 0-9637110-4-0. (ang.).
  • Tomasz Goworek: Samoloty myśliwskie pierwszej wojny światowej. Wyd. 2. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1988. ISBN 83-206-0689-6.
  • Вячеслав Кондратьев: Истребители Первой Мировой Войны. Часть 1: Cамолеты Великобритании, Италии, России, США и Франции. Москва: Восточный горизонт, 2005. ISBN 5-93848-023-X. (ros.).
  • Tomasz J. Kowalski: SPAD S.A1–S.VII.C1. Lublin: Oficyna Wydawnicza KAGERO, 2007. ISBN 978-83-60445-82-2.
  • William Green, Gordon Swanborough: The Complete Book of Fighters. New York: Smithmark, 1995. ISBN 978-0-8317-3939-3. (ang.).
  • Валерий Обухович, Андрей Никифоров: Самолеты Первой Мировой Войны. Минск: Харвест, 2003. ISBN 985-13-1701-2. (ros.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Samoloty produkowane przez SPAD i Blériot-SPAD
Samoloty SPAD
Samoloty Blériot-SPAD

Francuskie samoloty wojskowe z okresu I wojny światowej
Samoloty myśliwskie
Samoloty bombowe
Samoloty wielozadaniowe i szkolne
Samoloty rozpoznawcze i lekkie bombowce
Wodnosamoloty i łodzie latające
Konstrukcje prototypowe

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=SPAD_S.A1&oldid=71982207”