Hanriot HD.2

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Hanriot HD.2
Francuski wodnosamolot myśliwski Hanriot HD.2
Hanriot HD.2
Dane podstawowe
Państwo

 Francja

Producent

Hanriot

Typ

wodnosamolot myśliwski

Konstrukcja

dwupłat o konstrukcji drewnianej

Załoga

1

Historia
Data oblotu

lato 1917

Wycofanie ze służby

1928

Liczba egz.

138

Dane techniczne
Napęd

1 x Clerget 9B

Moc

96 kW (130 KM)

Wymiary
Rozpiętość

8,51 m

Długość

7 m

Wysokość

3,1 m

Powierzchnia nośna

18,2 m²

Masa
Własna

495 kg

Startowa

723 kg

Osiągi
Prędkość maks.

182 km/h

Prędkość wznoszenia

6 min 30 s na 2000 m

Pułap praktyczny

4800 m

Zasięg

300 km

Długotrwałość lotu

3 h

Dane operacyjne
Uzbrojenie
2 karabiny maszynowe Vickers kal. 7,7 mm
Użytkownicy
Francja, USA
Rzuty
Rzuty samolotu
Multimedia w Wikimedia Commons

Hanriot HD.2 – francuski jednomiejscowy myśliwski wodnosamolot pływakowy w układzie dwupłatu z okresu I wojny światowej, zbudowany w 1917 roku w wytwórni Hanriot. Wywodzący się z wersji lądowej HD.2 został wyprodukowany w liczbie ponad 130 egzemplarzy i używany był w latach 1917–1928 przez lotnictwo morskie Marine nationale, a także w latach 1917–1922 przez lotnictwo United States Navy.

Historia[edytuj | edytuj kod]

W połowie 1917 roku wytwórnia Hanriot opracowała pływakową wersję myśliwca HD.1[1][2]. Konstrukcję poddano niewielkim zmianom: prócz dodania dwóch głównych pływaków podobnych do zastosowanych w samolocie Sopwith Baby, podwyższono statecznik pionowy i powiększono cięciwę steru kierunku[1][2].

Zmodyfikowany HD.1 o oznaczeniu zmienionym na HD.2 został oblatany na Sekwanie latem 1917 roku, po czym już 12 września francuskie lotnictwo morskie(inne języki) złożyło zamówienie na 20 maszyn seryjnych[1]. Do napędu egzemplarzy seryjnych w miejsce używanych w HD.1 silników Le Rhône 9 użyto cięższych, lecz mocniejszych silników Clerget 9B o mocy 96 kW (130 KM) – stąd HD.2 w dokumentach Marine nationale figurują jako Hanriot 130 ch Clerget[1]. Było to pierwsze francuskie zamówienie wojskowe na samoloty konstrukcji Hanriota (myśliwiec HD.1 nie wszedł nigdy na wyposażenie Aéronautique Militaire i używany był przez lotnictwo belgijskie i włoskie(inne języki)[1]). Kolejne zamówienia na HD.2 złożono 14 listopada 1917 roku (20 samolotów), 28 listopada (kolejne 20), 23 stycznia 1918 roku (prawdopodobnie 10 maszyn), 29 maja (30) i 23 października (30), co dało łącznie 130 wyprodukowanych egzemplarzy tego modelu i uczyniło francuskie lotnictwo morskie drugim co do wielkości użytkownikiem myśliwców Hanriot w czasie I wojny światowej[1]. Samoloty otrzymały numery fabryczne 201–330[3]. W toku produkcji na HD.2 instalowano dwa karabiny maszynowe Vickers w miejsce jednego; otrzymały też zaokrąglony statecznik pionowy i okrągły ster wystający poniżej kadłuba[4]. W 1926 roku wyprodukowano jeszcze osiem sztuk HD.2 na podwoziu kołowym, wyposażonych w silnik gwiazdowy Salmson o mocy 130 KM[5].

Na początku 1918 roku samoloty Hanriot HD.2 zaoferowano włoskiemu lotnictwu morskiemu, jednak oferta nie została przyjęta z powodu wejścia do służby łodzi latających własnej produkcji Macchi M.5[6].

Użycie[edytuj | edytuj kod]

Francja[edytuj | edytuj kod]

Pierwsze samoloty Hanriot HD.2 trafiły na wyposażenie bazy lotnictwa morskiego w Dunkierce w październiku 1917 roku[6]. Pierwszy lot bojowy wykonał 20 października por. mar. (fr. Enseigne de Vaisseau de 1ère Classe) Raymond Dauvin, dowódca jednostki[6]. Służba myśliwców polegała głównie na eskortowaniu łodzi latających FBA i Donnet-Denhaut podczas ich patroli przeciw okrętom podwodnym[6]. Rzadko odnoszono sukcesy, takie jak uszkodzenie U-Boota w dniu 18 marca 1918 roku przez dwie łodzie Donnet-Denhaut eskortowane przez trzy HD.2 o numerach D-32, D-34 i D-35; częściej ataki były nieudane (np. 3 lutego, 3 kwietnia i 24 czerwca)[6]. 4 maja nad wybrzeżem Belgii doszło do walki powietrznej między pięcioma Hanriotami HD.2 a sześcioma Albatrosami D.III z Marine Feldjagdstaffel Nr. I, zakończonej zestrzeleniem przez Niemców dwóch francuskich maszyn (D-30 i D-35) i śmiercią dwóch pilotów o nazwiskach Maítre i Salaün[6]. Nierozstrzygnięte natomiast były walki z niemieckimi wodnosamolotami stoczone 8 czerwca, 10 czerwca i 16 września 1918 roku[6]. Spore straty poniosła baza w Dunkierce w wyniku niemieckich nalotów: 19 stycznia 1918 roku zniszczonych zostało siedem HD.2, a 17 września trzy (o numerach fabrycznych 223, 225 i 241)[6]. Kilka HD.2 było używanych do szkolenia pilotów marynarki wojennej w bazach w Saint-Raphaël i Berre-l’Étang[6]. Po powstaniu brytyjskiego lotnictwa pokładowego, zainspirowani jego rozwojem Francuzi w listopadzie 1918 roku sformowali eskadrę lotniczą wyposażoną w myśliwce HD.2 na podwoziu kołowym[6].

Napędzany silnikiem Le Rhône 9Jb o mocy 120 KM samolot HD.2 z podwoziem kołowym wziął też udział w testach startu z platformy zamontowanej na wieży artyleryjskiej pancernika[7][8]. Najpierw na lotnisku zbudowano makietę platformy i wykonano około 20 lotów próbnych, a następnie w arsenale w Tulonie zamontowano na wieży nr 2 pancernika „Paris” docelową platformę o długości 10 metrów[7][9]. Pierwszego udanego startu z platformy dokonał 26 października 1918 roku por. mar. Guierre; w listopadzie kontynuowano testy w zatoce Korfu z udziałem por. mar. Paula Teste (podczas jednego z lotów samolot musiał przymusowo lądować, ale pilot przeżył)[7][9]. Planując umieszczenie platform na będących w budowie pancernikach typu Normandie, w 1920 roku loty kontynuowano na awizie „Bapaume”, wyposażonym w umieszczoną na dziobie 13-metrową platformę[7]. Prowadzono także eksperymenty z HD.2 wyposażonymi w podwozie na płozach, podobne do tych montowanych w samolotach Sopwith 1½ Strutter przez Royal Naval Air Service w 1918 roku[7]. Kilku pilotów na HD.2 ćwiczyło w Saint-Raphaël precyzyjne lądowanie i zaczepianie na krótkim betonowym pasie, nazywanym „korkiem od szampana”, wyposażonym w prymitywny przyrząd zatrzymujący składający się z drutów obciążonych workami z piaskiem[7]. Dowódca eskadry, por. mar. Teste, zdołał uzyskać pozwolenie dowództwa na przeprowadzanie eksperymentów na zbudowanym specjalnie drewnianym pokładzie umieszczonym na nieukończonym pancerniku „Béarn”[7][9]. 20 października 1920 roku Teste wystartował z Hyères i trzykrotnie z rzędu wylądował swoim HD.2 na zakotwiczonym w Tulonie „Béarnie”, a w następnych dniach Teste i inni piloci dokonali kolejnych lądowań na pancerniku na Hanriotach i Sopwithach; sukces ten ostatecznie przekonał Ministra Marynarki Wojennej do ukończenia „Béarna” jako lotniskowca[10].

Pozostałe HD.2 po instalacji podwozia kołowego służyły także w Escadrille C10 (do 1924 roku) i w szkole myśliwskiej (fr. Ecole de chasse)[11]. W oczekiwaniu na dostawę samolotów Morane-Saulnier MS.130, które dostarczono dopiero w 1928 roku, szkoła otrzymała w 1926 roku osiem nowych HD.2, które były ostatnimi wyprodukowanymi maszynami tego typu[11]. Samoloty Hanriot HD.2 służyły w bazie Saint-Raphaël co najmniej do 1928 roku[11].

Stany Zjednoczone[edytuj | edytuj kod]

Samolot Hanriot HD.2C na platformie działowej pancernika USS Texas
Hanriot HD.2C na platformie działowej pancernika USS „Texas”

Po przyłączeniu się Stanów Zjednoczonych do działań wojennych w 1917 roku do Europy skierowano m.in. kontyngent lotniczy United States Navy, który miał przejąć 26 samolotów Hanriot HD.2 (o numerach 211-220, 231-240, 244, 245, 249, 250, 252 i 258)[11][12]. W związku z tym w lipcu 1917 roku do baz w Saint-Raphaël i w Hourtin trafili na szkolenie piloci Marynarki Wojennej i Korpusu Piechoty Morskiej Stanów Zjednoczonych[11]. Po odbyciu przeszkolenia Amerykanie zostali skierowani do bazy lotnictwa morskiego w Dunkierce, a w grudniu 1917 roku zaczęły tam docierać koleją pierwsze myśliwce HD.2[9][11]. Dziesięć Hanriotów zmontowano do 13 stycznia 1918 roku, lecz z powodu problemów technicznych (m.in. brak karabinów maszynowych czy zbyt krótkie pływaki) i nalotów przeciwnika 20 kwietnia stacja miała w służbie jeden HD.2 w porównaniu z 12 niesprawnymi lub w remoncie (31 maja sprawnych było siedem maszyn)[11].

Pierwszy z około 500 wykonanych do końca wojny lotów bojowych odbył się 5 maja 1918 roku[11][12]. Rutynowo wykonywano dwa patrole przeciw okrętom podwodnym dziennie, każdy w składzie dwóch łodzi Donnet-Denhaut i trzech Hanriotów lecących około 500–1000 metrów nad nimi[9][11]. Z osiągnięć należy odnotować uszkodzenie 13 sierpnia dużego okrętu podwodnego przez jedną łódź Donnet-Denhaut i dwa Hanrioty, jednak najczęściej nie dochodziło do kontaktu i piloci czasami atakowali dryfujące miny (17 maja) lub przeprowadzali ćwiczenia (13 sierpnia)[11]. Kilka samolotów zostało utraconych w wypadkach i zderzeniach z jednostkami pływającymi, a kilka innych z powodu zawodności silników[11]. Z powodu nieskuteczności patroli przeciwpodwodnych część pilotów amerykańskich przeniosło się nad Morze Adriatyckie, latając tam na włoskich Macchi M.5, ale reszta pozostała w Dunkierce i odbywała loty na HD.2 jeszcze przez kilka miesięcy po zawieszeniu broni[11].

Po wojnie Amerykanie zabrali do USA 10 egzemplarzy HD.2, z których dziewięć zostało przebudowanych na samoloty lądowe oznaczone HD.2C w Naval Aircraft Factory(inne języki) w Filadelfii[13]. Oznaczone numerami seryjnymi od A-5620 do A-5629, były używane razem z Sopwithami 1A2 i Nieuportami 28 w różnych eksperymentach lotniczych[13]. Cztery służyły do 28 sierpnia 1919 roku w bazie Langley Field(inne języki), dwa w San Diego (A-5623 i A-5629), a jeden w Anacostii(inne języki) (A-5625)[13][14]. Samoloty o numerach A-5620 i A-5626 testowano na tendrze wodnosamolotów USS „Aroostook”; A-5621 i A-5622 zostały zaokrętowane na pancerniku USS „Texas”, a A-5624 na USS „Mississippi”, z którego wykonywał starty z platformy[13]. Ostatnim używanym w USA Hanriotem HD.2 był samolot o nr A-5623, skasowany w San Diego 2 sierpnia 1922 roku[13].

Opis konstrukcji i dane techniczne[edytuj | edytuj kod]

francuski wodnosamolot myśliwski Hanriot HD.2C eksponowany w Planes of Fame Air Museum w Chino
Hanriot HD.2C eksponowany w Planes of Fame Air Museum w Chino

Hanriot HD.2 był jednosilnikowym, jednomiejscowym myśliwskim wodnosamolotem pływakowym w układzie dwupłatu o konstrukcji drewnianej[15]. Rozpiętość skrzydeł wynosiła 8,51 metra, a ich powierzchnia nośna 18,2 m²[3][16][a]. Długość samolotu wynosiła 7 metrów, a jego wysokość 3,1 metra (bez pływaków długość wynosiła 5,94 metra, a wysokość 2,59 metra)[12][17]. Masa własna wynosiła 495 kg, zaś masa całkowita (startowa) 723 kg[3][12]. Podwozie składało się z dwóch pływaków głównych lub, w wersji lądowej – klasyczne, dwukołowe, stałe[1][15].

Napęd stanowił chłodzony powietrzem 9-cylindrowy silnik rotacyjny Clerget 9B o mocy 96 kW (130 KM), napędzający dwułopatowe śmigło ciągnące[12][18]. Prędkość maksymalna wynosiła 182 km/h[12][16][b]. Długotrwałość lotu wynosiła 3 godziny, a zasięg 300 km[3][16][c]. Maszyna osiągała wysokość 2000 metrów w czasie 6 minut 30 sekund[12][17]. Pułap praktyczny wynosił 4800 metrów[12][14].

Uzbrojenie składało się z dwóch zsynchronizowanych karabinów maszynowych Vickers kalibru 7,7 mm[12][18].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Identyczną rozpiętość skrzydeł podają Taylor 1989 ↓, s. 469 i Jankiewicz i Malejko 1994 ↓, s. 136. Natomiast Green i Swanborough 1995 ↓, s. 277, Davilla i Soltan 1997 ↓, s. 275 i Харук 2014 ↓, s. 242 podają rozpiętość wynoszącą 8,7 metra.
  2. ↑ Alegi 2002 ↓, s. 36 i Jankiewicz i Malejko 1994 ↓, s. 136 podają, że prędkość maksymalna wynosiła 190 km/h.
  3. ↑ Харук 2014 ↓, s. 242 podaje, że długotrwałość lotu wynosiła 2 godziny.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g Alegi 2002 ↓, s. 10.
  2. ↑ a b Davilla i Soltan 1997 ↓, s. 273.
  3. ↑ a b c d Alegi 2002 ↓, s. 36.
  4. ↑ Alegi 2002 ↓, s. 10–11.
  5. ↑ Alegi 2002 ↓, s. 12, 36.
  6. ↑ a b c d e f g h i j Alegi 2002 ↓, s. 11.
  7. ↑ a b c d e f g Alegi 2002 ↓, s. 13.
  8. ↑ Davilla i Soltan 1997 ↓, s. 273–274.
  9. ↑ a b c d e Davilla i Soltan 1997 ↓, s. 274.
  10. ↑ Alegi 2002 ↓, s. 13–14.
  11. ↑ a b c d e f g h i j k l Alegi 2002 ↓, s. 12.
  12. ↑ a b c d e f g h i Davilla i Soltan 1997 ↓, s. 275.
  13. ↑ a b c d e Alegi 2002 ↓, s. 14.
  14. ↑ a b Green i Swanborough 1995 ↓, s. 277.
  15. ↑ a b Jankiewicz i Malejko 1994 ↓, s. 136.
  16. ↑ a b c Nemsch 2003 ↓, s. 108.
  17. ↑ a b Харук 2014 ↓, s. 242.
  18. ↑ a b Green i Swanborough 1995 ↓, s. 276.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Gregory Alegi: Hanriot HD.1/HD.2. Berkhamsted: Albatros Productions Ltd., 2002, seria: Windsock Datafile. No. 92. ISBN 1-902207-47-5. (ang.).
  • Андрей Харук: Истребители Первой Мировой Войны. Более 100 типов боевых самолетов. Москва: Эксмо, 2014, seria: Война и мы. Авиаколлекция. ISBN 978-5-699-70858-1. OCLC 879321043. (ros.).
  • James J. Davilla, Arthur M. Soltan: French Aircraft of the First World War. Stratford, Connecticut: Flying Machines Press, 1997. ISBN 0-9637110-4-0. (ang.).
  • William Green, Gordon Swanborough: The Complete Book of Fighters. New York: Smithmark, 1995. ISBN 978-0-8317-3939-3. (ang.).
  • Jane’s Encyclopedia of Aviation. Michael J.H. Taylor (red.). London: Studio Editions, 1989. ISBN 1-85170-324-1. (ang.).
  • Zbigniew Jankiewicz, Julian Malejko: Samoloty i śmigłowce wojskowe – litery F–H. T. 8. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 83-11-08292-8.
  • Volker Nemsch: Die Fliegerei des Ersten Weltkrieges. Germany: QAU, 2003. ISBN 3-930571-71-4. (niem.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Francuskie samoloty wojskowe z okresu I wojny światowej
Samoloty myśliwskie
Samoloty bombowe
Samoloty wielozadaniowe i szkolne
Samoloty rozpoznawcze i lekkie bombowce
Wodnosamoloty i łodzie latające
Konstrukcje prototypowe

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Hanriot_HD.2&oldid=72044170”