Stary Zamek w Grodnie: Różnice pomiędzy wersjami

Stary Zamek w Grodnie
	; Stary Zamek w Grodnie
Państwo	Białoruś
Miejscowość	Grodno
Typ budynku	zamek rezydencyjny
Styl architektoniczny	manierystyczny
Architekt	Scoto z Parmy
Rozpoczęcie budowy	1398
Ważniejsze przebudowy	lata 80. XVI w.
Pierwszy właściciel	Stefan Batory
	Położenie na mapie Grodna Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
	Położenie na mapie Białorusi Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
	Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
	Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}\|type:building}
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 12:05, 14 cze 2017

Stary Zamek – zamek królewski w Grodnie, miejsce sejmów walnych I Rzeczypospolitej. Miejsce śmierci królów Polski: Kazimierza Jagiellończyka i Stefana Batorego, a także patrona Rzeczypospolitej św. Kazimierza.

Historia

Pierwszy drewniany gród istniał tu w czasach panowania książąt ruskich, co po raz pierwszy wzmiankowano w 1128 roku^[1]. W obrębie wałów wzniesiono murowaną cerkiew (tzw. Dolna świątynia), którą datuje się na 2 połowę XII wieku^[2] . Przypuszczalnie to jej spalenie od pioruna zanotował latopis hipacki w 1183 roku. Najpóźniej w 1253 roku Grodno przeszło we władanie Wielkiego Księstwa Litewskiego. Pod koniec XIII wieku lub w 1 ćw. XIV wieku na dziedzińcu zbudowano z cegły gotyckiej kaplicę zamkową na planie kwadratu o boku 9 m (tzw. Górna świątynia)^[2]. W 1277 roku wzmiankowano istnienie na terenie grodu murowanej wieży stołpu, będącej miejscem ostatecznej ochrony obrońców w razie oblężenia. Gród ten został zdobyty i zniszczony przez Krzyżaków w latach 1284 i 1295. Po 1385 roku Jagiełło przekazał gród księciu Witoldowi. Po tym, gdy Witold w 1389 roku zdradził Jagiełłę i uciekł do Krzyżaków, w kwietniu 1390 roku gród został zdobyty przez wojska Jagiełły. W 1392 i 1393 roku gród ponownie oblegali Krzyżacy. Gdy na mocy Ugody w Ostrowie Witold pochodził się z Jagiełłą, w 1393 roku gród ponownie objął Witold. Gród spłonął w 1398 w związku z czym Witold wybudował tym razem w tym samym miejscu murowany zamek gotycki z pięcioma basztami i łączącymi je murami o grubości 3 metrów. Z tego założenia zachowały się do dzisiaj jedynie fragmenty. Zamek ten wytrzymał oblężenie Krzyżaków w 1402 roku. W tym też czasie zbudowano Zamek Dolny (w miejscu dzisiejszego Nowego Zamku).

W XV wieku na Zamku Dolnym powstał Dom Królewski (tzw. Domus Regia), który stał się główną rezydencją królewską. W 1445 roku wielki książę litewski Kazimierz IV Jagiellończyk przyjął w nim poselstwo koronne, oferujące mu koronę Królestwa Polskiego. Król zmarł na zamku w 1492 roku. Na zamku w Grodnie mieszkał i zmarł w 1483 roku także syn króla Kazimierza – święty Kazimierz.

Powrót do świetności zamku górnego nastąpił w czasach panowania króla Stefana Batorego, który w trakcie wojen z Moskwą w latach 1576-1582 uczynił z zamku swoją główną rezydencję. Z inicjatywy Batorego zamek został przebudowany około 1580 roku w stylu renesansowym przez włoskiego architekta Scoto z Parmy. Król Stefan Batory zmarł na zamku w Grodnie 12 grudnia w 1586 roku.

W 1655 roku zamek został doszczętnie zniszczony przez wojska moskiewskie pod dowództwem Chowańskiego.

Na Sejmie pacyfikacyjnym w 1673 roku na wniosek posłów litewskich podjęto decyzję by w Grodnie odbywał się w nim co trzeci sejm zwyczajny Rzeczypospolitej. W związku z tą decyzją pod nadzorem kanclerza wielkiego litewskiego i starosty grodzieńskiego Krzysztofa Zygmunta Paca w latach 1673-1678 przebudowano zamek i wzniesiono przy murze od strony Niemna specjalny piętrowy budynek mieszczący Izbę poselską i Izbę senatorską. Przebudowę tę upamiętniła specjalna tablica wmurowana nad bramą zamkową.

W 1708 roku zamek został zniszczony przez szwedzkie wojska Karola XII czasie III wojny północnej i nigdy już nie powrócił do dawnej świetności. W 1729 roku część zamku osunęła się do Niemna, a dodatkowo w 1735 roku jego pozostałości zniszczył pożar. W związku z tym, że stary zamek był zrujnowany, król August III Sas na potrzeby reprezentacyjne wybudował na sąsiednim wzgórzu Nowy Zamek. W związku z tym Stary Zamek w XVIII wieku pozostawał ruiną.

W XIX wieku stary zamek został przebudowany na koszary rosyjskiej armii. Wtedy też zamek utracił swoje walory architektoniczne i przekształceniu uległy wnętrza.

Po odzyskaniu przez Polskę Grodna w 1919 roku, stary zamek został przystosowany do pełnienia funkcji muzealnych – jego twórcą i kustoszem był Józef Jodkowski (1890–1950), miłośnik miasta, historyk i archeolog, autor wielu prac o Grodnie i ziemi grodzieńskiej. W czasie II wojny światowej większość zbiorów zgromadzonych na zamku uległo rozkradzeniu. Zachował się jednak m.in. oryginalny testament Tadeusza Kościuszki z 1817 roku, który prezentowany jest obecnie w muzeum^[3]

Na początku XXI wieku powstały plany przebudowy istniejących budynków zamkowych w stylistyce największej świetności zamku w końcu XVI wieku, czyli z czasów panowania Stefana Batorego^[4].

Fragment widoku Grodna - po lewej stronie Stary Zamek, po prawej gotycki Domus Regia z XV wieku na terenie obecnego Zamku Nowego
Zamek za panowania Stefana Batorego

Zamek za panowania Stefana Batorego

Zobacz też

Nowy Zamek w Grodnie

↑ Tadeusz Polak, Zamki na Kresach, wyd. Pagina, Warszawa 1997, s.151, ISBN 83-86351-11-X
↑ ^a ^b Kościoły i Klasztory Grodna (1), [w:] MariaM. Kałamajska-Saeed MariaM., Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa trockiego tom IV/1, [w:] Materiały do Dziejów Sztuki Sakralnej na Ziemiach Wschodnich Dawnej Rzeczpospolitej, Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie, 2012, s. 8, ISBN 978-83-89273-98-7 .
↑ Michał Sobecki: Kultura symboliczna a tożsamość. Białystok: Trans Humana Wydawnictwo Uniwersyteckie, 2007, s. 166. ISBN 978-83-89190-99-4.
↑ Як можа выглядаць адноўлены Стары замак у Горадні – Беларуская Інтэрнэт-Бібліятэка КАМУНІКАТ.org.

Bibliografia

Grodno: miasto nad Niemnem, Kraków 2005, ISBN 83-89676-33-8

[1] Tadeusz Polak, Zamki na Kresach, wyd. Pagina, Warszawa 1997, s.151, ISBN 83-86351-11-X

[:0-2] Kościoły i Klasztory Grodna (1), [w:] MariaM. Kałamajska-Saeed MariaM., Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa trockiego tom IV/1, [w:] Materiały do Dziejów Sztuki Sakralnej na Ziemiach Wschodnich Dawnej Rzeczpospolitej, Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie, 2012, s. 8, ISBN 978-83-89273-98-7 .

[3] Michał Sobecki: Kultura symboliczna a tożsamość. Białystok: Trans Humana Wydawnictwo Uniwersyteckie, 2007, s. 166. ISBN 978-83-89190-99-4.

[4] Як можа выглядаць адноўлены Стары замак у Горадні – Беларуская Інтэрнэт-Бібліятэка КАМУНІКАТ.org.

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ Linia 34: / Linia 34: @@
 == Historia ==
-Pierwszy drewniany gród istniał tu w czasach panowania książąt ruskich, co po raz pierwszy wzmiankowano w 1128 roku<ref>Tadeusz Polak, Zamki na Kresach, wyd. Pagina, Warszawa 1997, s.151, {{ISBN|83-86351-11-X}}</ref>. W obrębie wałów wzniesiono murowaną cerkiew (tzw. Dolna świątynia), którą datuje się na 2 połowę XII wieku<ref name=":0">{{Cytuj|autor=Maria Kałamajska-Saeed|rozdział=Kościoły i Klasztory Grodna (1)|tytuł=Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa trockiego tom IV/1|data=2012|isbn=978-83-89273-98-7|miejsce=Kraków|wydawca=Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie|s=8|praca=Materiały do Dziejów Sztuki Sakralnej na Ziemiach Wschodnich Dawnej Rzeczpospolitej}}</ref> . Najpóźniej w 1253 roku [[Grodno]] przeszło we władanie [[Wielkie Księstwo Litewskie|Wielkiego Księstwa Litewskiego]]. Pod koniec XIII wieku lub w 1 ćw. XIV wieku na dziedzińcu zbudowano z cegły gotyckiej kaplicę zamkową na planie kwadratu o boku 9 m (tzw. Górna świątynia)<ref name=":0" />. W 1277 roku wzmiankowano istnienie na terenie grodu murowanej wieży [[stołp|stołpu]], będącej miejscem ostatecznej ochrony obrońców w razie oblężenia. Gród ten został zdobyty i zniszczony przez [[Zakon krzyżacki|Krzyżaków]] w latach 1284 i 1295. Po 1385 roku Jagiełło przekazał gród księciu [[Witold Kiejstutowicz|Witoldowi]]. Po tym, gdy Witold w 1389 roku zdradził Jagiełłę i uciekł do Krzyżaków, w kwietniu 1390 roku gród został zdobyty przez wojska Jagiełły. W 1392 i 1393 roku gród ponownie oblegali Krzyżacy. Gdy na mocy [[Ugoda w Ostrowie|Ugody w Ostrowie]] Witold pochodził się z Jagiełłą, w [[1393]] roku [[gród]] ponownie objął Witold. Gród spłonął w [[1398]] w związku z czym Witold wybudował tym razem w tym samym miejscu murowany [[zamek]] gotycki z pięcioma [[baszta]]mi i łączącymi je murami o grubości 3 metrów. Z tego założenia zachowały się do dzisiaj jedynie fragmenty. Zamek ten wytrzymał oblężenie Krzyżaków w 1402 roku. W tym też czasie zbudowano Zamek Dolny (w miejscu dzisiejszego Nowego Zamku).
+Pierwszy drewniany gród istniał tu w czasach panowania książąt ruskich, co po raz pierwszy wzmiankowano w 1128 roku<ref>Tadeusz Polak, Zamki na Kresach, wyd. Pagina, Warszawa 1997, s.151, {{ISBN|83-86351-11-X}}</ref>. W obrębie wałów wzniesiono murowaną cerkiew (tzw. Dolna świątynia), którą datuje się na 2 połowę XII wieku<ref name=":0">{{Cytuj|autor=Maria Kałamajska-Saeed|rozdział=Kościoły i Klasztory Grodna (1)|tytuł=Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa trockiego tom IV/1|data=2012|isbn=978-83-89273-98-7|miejsce=Kraków|wydawca=Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie|s=8|praca=Materiały do Dziejów Sztuki Sakralnej na Ziemiach Wschodnich Dawnej Rzeczpospolitej}}</ref> . Przypuszczalnie to jej spalenie od pioruna zanotował [[latopis hipacki]] w 1183 roku. Najpóźniej w 1253 roku [[Grodno]] przeszło we władanie [[Wielkie Księstwo Litewskie|Wielkiego Księstwa Litewskiego]]. Pod koniec XIII wieku lub w 1 ćw. XIV wieku na dziedzińcu zbudowano z cegły gotyckiej kaplicę zamkową na planie kwadratu o boku 9 m (tzw. Górna świątynia)<ref name=":0" />. W 1277 roku wzmiankowano istnienie na terenie grodu murowanej wieży [[stołp|stołpu]], będącej miejscem ostatecznej ochrony obrońców w razie oblężenia. Gród ten został zdobyty i zniszczony przez [[Zakon krzyżacki|Krzyżaków]] w latach 1284 i 1295. Po 1385 roku Jagiełło przekazał gród księciu [[Witold Kiejstutowicz|Witoldowi]]. Po tym, gdy Witold w 1389 roku zdradził Jagiełłę i uciekł do Krzyżaków, w kwietniu 1390 roku gród został zdobyty przez wojska Jagiełły. W 1392 i 1393 roku gród ponownie oblegali Krzyżacy. Gdy na mocy [[Ugoda w Ostrowie|Ugody w Ostrowie]] Witold pochodził się z Jagiełłą, w [[1393]] roku [[gród]] ponownie objął Witold. Gród spłonął w [[1398]] w związku z czym Witold wybudował tym razem w tym samym miejscu murowany [[zamek]] gotycki z pięcioma [[baszta]]mi i łączącymi je murami o grubości 3 metrów. Z tego założenia zachowały się do dzisiaj jedynie fragmenty. Zamek ten wytrzymał oblężenie Krzyżaków w 1402 roku. W tym też czasie zbudowano Zamek Dolny (w miejscu dzisiejszego Nowego Zamku).
 W XV wieku na Zamku Dolnym powstał Dom Królewski (tzw. ''Domus Regia''), który stał się główną rezydencją królewską. W [[1445]] roku [[Władcy Litwy|wielki książę litewski]] [[Kazimierz IV Jagiellończyk]] przyjął w nim poselstwo koronne, oferujące mu [[korona (atrybut)|koronę]] Królestwa Polskiego. Król zmarł na zamku w [[1492]] roku. Na zamku w Grodnie mieszkał i zmarł w 1483 roku także syn króla Kazimierza – [[święty Kazimierz]].