Czernawczyce

Czarnawczyce

Herb Flaga
Państwo	Białoruś
Obwód	brzeski
Rejon	brzeski
Populacja • liczba ludności	2924 (2019)
Nr kierunkowy	+375 162
Kod pocztowy	225030
Tablice rejestracyjne	1
Położenie na mapie obwodu brzeskiego Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie Białorusi Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:landmark}

{{Miejscowość infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | współrzędne = Nieznane pola: "sekundN", "sekundE", "stopniN", "minutE", "stopniE" oraz "minutN".

Czarnawczyce (biał. Чарнаўчыцы, ros. Чернавчицы, także Czernawczyce, Czerniawczyce) – wieś na Białorusi, w rejonie brzeskim obwodu brzeskiego, centrum sielsowietu Czarnawczyce.

Miasto magnackie położone było w końcu XVIII wieku w hrabstwie czarnawczyckim w powiecie brzeskolitewskim województwa brzeskolitewskiego.

Geografia

Miejscowość położona nad rzeką Leśną przy drodze regionalnej R83 (Дарога Р83).

Historia

W XV wieku wieś Czarnawczyce była własnością Wawczkiewiczów, ale w drugiej połowie tegoż stulecia znalazła się w posiadania Iwaszki Ilinicza. Na początku XVI w. Jerzy Iwanowicz Ilinicz zgromadził w okolicach Brześcia znaczący majątek ziemski, którego centrum stały się Czarnawczyce. Prawa miejskie miejscowość otrzymała już w 1521 r. Bezdzietny wnuk Jerzego, również Jerzy Ilinicz, swój majątek zapisał w 1566 r. adoptowanemu przez siebie Mikołajowi Krzysztofowi Radziwiłłowi „Sierotce”, synowi swojego opiekuna. Czarnawczyce stały się rezydencją Radziwiłłów, centrum „hrabstwa czarnawczyckiego”, które obejmowało około 400 wsi. Dobra czarnawczyckie posiadały prawo wchodów. W miasteczku w 1583 r. wzniesiono kościół Świętej Trójcy, unikatowy zabytek renesansu na Białorusi z elementami architektury gotyckiej. Przez Czarnawczyce przebiegały ważne trakty handlowe przez Brześć z Lublina do Wilna oraz z Nieświeża do Brześcia, a dalej do Kodnia i Włodawy.

W 1671 r. o milę od Czarnawczyc Radziwiłłowie wznieśli okazały dwór drewniany, zwany Turna. Obok powstał kompleks parkowy i zwierzyniec. Wygląd tej rezydencji znany jest jedynie z opisu Juliana Ursyna Niemcewicza, a pozostałością jej mogą być ślady założenia parkowego we wsi Turna Mała położonej o 4 km na północ od Czarnawczyc przy szosie do Kamieńca.

W 1718 r. Czarnawczyce otrzymały herb i prawo magdeburskie. W 1777 r. działał tu młyn wodny.

W XVIII w. miasto należało do Marcina Mikołaja Radziwiłła. W swoim pałacu prowadził tu eksperymenty fizyczne, chemiczne i alchemiczne, m.in. próbując odkryć kamień filozoficzny. Założył także harem, więził ludzi napadał na okoliczne dwory. On także sprowadzał do Czarnawczyc Żydów i zbudował tu synagogę. Postępowanie Radziwiłła spowodowało, że Hieronim Florian (również osławiony licznymi okrucieństwami) pojmał go i uwięził, a po uznaniu krewnego za obłąkanego, objął kuratelą jego majątek.

Od 1778 r. mieszkał w Czarnawczycach poeta, tłumacz i pedagog Fabian Sakowicz. Na przełomie XVIII i XIX w. dobra Czarnawczyce przeszły w ręce Grabowskich.

Rozbiory Rzeczypospolitej przyczyniły się do upadku miejscowości. W XIX w. znajdowała się ona w powiecie brzeskim guberni grodzieńskiej.

Julian Ursyn Niemcewicz opisuje Czarnawczyce jako „nędzne miasteczko dziś już zupełnie oblazłe przez żydów”.

W 1868 r. było tu ponad 70 domów, dwie cerkwie prawosławne (Piatnicka i dawny kościół Troicki), synagoga, sklep, warsztat szewski, dwie karczmy. W 1889 r. założono tu hutę szkła.

W okresie międzywojennym Czarnawczyce należały do gminy Turna w powiecie brzeskim województwa poleskiego. Według spisu powszechnego z 1921 r. była to wieś licząca 101 domów. Mieszkało tu 749 osób: 356 mężczyzn, 393 kobiety. Pod względem wyznania żyło tu 138 rzymskich katolików, 182 prawosławnych, 428 żydów oraz jeden ewangelik. 428 mieszkańców deklarowało narodowość żydowską, 149 polską, 143 białoruską, 21 rusińską, 6 litewską a 2 rosyjską. Tutejszy majątek ziemski należał do Puzynów.

W czasie II wojnie światowej w wyniku paktu Ribbentrop-Mołotow i agresji ZSRR na Polskę w 1939 r. w Czarnawczycach ustanowiono władzę radziecką (okres „pierwszych sowietów” od 1939 do 1941). Jednak po ataku Niemiec na ZSRR znalazły się pod okupacją hitlerowską. Ofiarą terroru okupanta padła miejscowa ludność, szczególnie Żydzi, stanowiący przed wojną większość mieszkańców. Egzekucje miały miejsce już po wkroczeniu wojsk niemieckich. Prawdopodobnie w Czarnawczycach utworzono getto przejściowe, a następnie ludność żydowską przesiedlono do getta w Brześciu, gdzie została ona wymordowana. Zniszczono wówczas także synagogę.

Po II wojnie światowej miejscowość znalazła się w granicach ZSRR. W 1949 r. utworzono tu kołchoz „Iskra”.

Od 1991 r. wieś znajduje się w niepodległej Białorusi. Istnieją tu szkoła średnia, dom kultury, 4 sklepy, 2 restauracje, lokalne centrum kształcenia rolniczego i przyrodniczego, fabryka elementów betonowych. W 1997 r. Czarnawczyce uzyskały status agromiasteczka, a mieszkańcy podjęli zakończone sukcesem starania o nadanie miejscowości miejskich symboli heraldycznych.

Zabytki

• kościół Świętej Trójcy (Troicki)
• cerkiew św. Paraskiewy Piatnicy (Piatnicka)
• cmentarz katolicki, z grobami żołnierzy polskich, poległych na tym terenie w latach 1918-1920
• braterska mogiła ofiar II wojny światowej: radzieckich pograniczników, partyzantów, żołnierzy Armii Czerwonej i ofiar nazizmu w ogóle

Galeria

• 
  Ulica w Czarnawczycach (2008)
• 
  Pałac Radziwiłłów w Czarnawczycach (1761)
• 
  Kościół Świętej Trójcy w Czarnawczycach (2008)
• 
  Cerkiew św. Paraskiewy Piatnicy w Czarnawczycach (2008)

Linki zewnętrzne

• Czerniawczyce, Czernawczyce, Czarnawczyce, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 819 .
• Pogoda w Czarnawczycach
• Czernawczyce na Wikimapii
• Czarnawczyce na Radzima.org
• История Чернавчиц (краткая) - Historia Czarnawczyc