Sworzyce (wieś w województwie wielkopolskim)

Sworzyce

wieś
Krzyż w centrum wsi
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	grodziski
Gmina	Grodzisk Wielkopolski
Liczba ludności	177
Strefa numeracyjna	61
Kod pocztowy	62-065
Tablice rejestracyjne	PGO
SIMC	0584142
Położenie na mapie gminy Grodzisk Wielkopolski Sworzyce
Położenie na mapie Polski Sworzyce
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Sworzyce
Położenie na mapie powiatu grodziskiego Sworzyce
52°15′59″N 16°15′43″E

Sworzyce – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie grodziskim, w gminie Grodzisk Wielkopolski.

Historia

Miejscowość pierwotnie związana była z Wielkopolską. Ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od połowy XIII wieku. Wymieniona w dokumencie zapisanym po łacinie z 1257 pod nazwą utraque Sworice, 1304 Sworice, 1403 Sworzice, 1451 Sworzycze, 1551 Szworzicze, 1563 Szworzycze.

Miejscowość była początkowo własnością opactwa cystersów w Paradyżu, później szlachecką należącą do lokalnej szlachty wielkopolskiej, a potem ponownie stała się uposażeniem klasztornym. W 1437 należała do powiatu kościańskiego Korony Królestwa Polskiego. W 1451 należała w parafii Grodzisk lub Bukowiec, a w 1564 do parafii Grodzisk.

Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1257 roku kiedy książę wielkopolski Przemysł I zatwierdził prawa oraz dobra opactwa paradyskiego wymieniając w uposażeniu klasztornym m.in. Sworzyce pod zlatynizowaną nazwą Sworice. W 1304 biskup poznański Andrzej Zaremba oświadczył, że widział dokument Piotrka wojewody poznańskiego oraz jego syna Prędoty z Grodziska w sprawie nadania klasztorowi w Paradyżu-Gościchowie nie istniejącej obecnie wsi Zdbowiec oraz obydwu wsi Sułocin, a także dokument Prędoty w sprawie sprzedaży klasztorowi wsi Sworzyce za 60 grzywien. Prędota wraz z bratem Boguchwałem potwierdzili przed sądem zawartość tych dokumentów.

W 1403 roku drogą zamiany miejscowość przeszła w ręce Hinczki Tadera Szkapy z Ujazdu wraz z którą otrzymał też obie wsie Bolelice oraz obie wsie Sułocin. W 1425 jako właścicieli we wsi odnotowano Franciszka i Dziersława ze Sworzyc. W 1427 imiennie odnotowani zostali dwaj kmiecie sworzyccy Tomasz oraz Filip, którzy prowadzili spór sądowy z Niemierzą z Grodziska oraz z Franciszkiem z Sułocina. W 1463 odnotowani zostali także sołtysi sworzyccy Mikołaj oraz Jakub. W latach 1491–1504 właścicielem we wsi był Andrzej Tader Sułocki z Sułocina i Sworzyc. W 1491 zapisał on swojej żonie Elżbiecie po 200 grzywien posagu oraz wiana m.in. na połowach wsi Sułocin i Sworzyce. W 1504 Andrzej wraz z żoną Elżbietą sprzedali Marcinowi Lutomskiemu plebanowi oraz altaryście w Lwówku 5 grzywien czynszu na wsiach Sułocin, Sworzyce oraz połowie Jarogniewic za 62 grzywny. W 1500 Wojciech Sułocki, syn Andrzeja zapisał w 1500 roku swojej siostrze Dorocie Sułockiej 5 grzywien czynszu m.in. na Sułocinie i Sworzycach. W 1520 właścicielem we wsi był Wojciech Sułocki wraz ze swymi braćmi Mikołajem oraz Jerzym z Sułocina i Sworzyc. W 1541 Jerzy Sułocki wraz z synami Stanisławem i Janem sprzedali całe Sworzyce Janowi Opalińskiemu.

Wieś odnotowały także historyczne rejestry podatkowe. W 1530 miał miejsce pobór od 3,5 łana, a pozostałe łany były spalone. W 1563 pobrano podatki od 3,5 łana. W 1564 w Sworzycach odnotowano 5 łanów, z których dziesięcinę w wysokosci 6 groszy pobierał biskup poznański. W 1581 pobór odbył się od 4 łanów rolnych, 1/4 łana karczmarskiego, 5 zagrodników, jednej zagrody opuszczonej oraz od owczarza wypasającego 15 owiec.

W 1581 wieś odnotowano pod nazwą Sworzicze, która położona była w powiecie kościańskim województwa poznańskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwia poznańskiego.

W wyniku II rozbioru Rzeczypospolitej w 1793, miejscowość przeszła w posiadanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazła się w zaborze pruskim. W okresie Wielkiego Księstwa Poznańskiego (1815-1848) miejscowość wzmiankowana jako Swąrzyce należała do wsi większych w ówczesnym powiecie bukowskim, który dzielił się na cztery okręgi (bukowski, grodziski, lutomyślski oraz lwowkowski). Swąrzyce należały do okręgu lutomyślskiego i stanowiły część majątku Bukowiec, którego właścicielem był wówczas Szolc i Łubieński (posiadali oni także sąsiedni, rozległy majątek Grodzisk). W skład majątku Bukowiec wchodziło łącznie 7 wsi oraz Kozia karczma. Według spisu urzędowego z 1837 roku Swąrzyce liczyły 171 mieszkańców i 26 dymów (domostw).

Tuż za wsią w lesie znajduje się zniszczony cmentarz mieszkańców Sworzyc wyznania ewangelickiego (pozostałości nagrobków z końca XIX wieku) i żołnierzy Wehrmachtu, których to szczątki ekshumowano i pochowano w kwaterze żołnierzy niemieckich na cmentarzu na Miłostowie w Poznaniu.

Bibliografia

• Tomasz Jurek: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. IV (R – S), zesz. 2, hasło „Sworzyce”. Poznań: Wydawnictwo PTPN, 2003, s. 755–556.

Linki zewnętrzne

• Sworzyce w „Słowniku historyczno-geograficznym województwa poznańskiego w średniowieczu”