Ulica św. Stanisława w Katowicach
| Śródmieście | |||||||||||||
.jpg) Ulica w kierunku północnym (2023) | |||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||
| Długość |
133 m | ||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie Katowic  | |||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |||||||||||||
 50°15′29,0″N 19°01′34,4″E/50,258056 19,026222
| |||||||||||||
Ulica św. Stanisława w Katowicach – ulica w Katowicach, położona w centralnej części miasta, na terenie dzielnicy Śródmieście. Jest to deptak o przebiegu zbliżonym do południowego i łączy ulicę Warszawską z ulicą Mariacką. Zabudowę wzdłuż ulicy tworzą kamienice w stylach historyzmu i modernizmu.
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
Ulica św. Stanisława przebiega przez teren katowickiej dzielnicy Śródmieście na całej swojej długości. Numeracja budynków wzdłuż ulicy zaczyna się od strony północnej, gdzie droga krzyżuje się z ulicą Warszawską. Ulica św. Stanisława biegnie prostolinijnie w kierunku zbliżonym do południowego, gdzie kończy się na skrzyżowaniu z ulicą Mariacką[1].
Jest to droga gminna nr 100350S o klasie drogi dojazdowej (D)[2], a łączna długość ulicy wynosi 133 m[3]. W systemie TERYT ulica św. Stanisława widnieje pod numerem 20827[4], a kod pocztowy dla adresów wzdłuż niej to 40-014[5]. Jest ona w administracji Miejskiego Zarządu Ulic i Mostów w Katowicach[6].
Ulicą nie żadne pojazdy miejskiego transportu zbiorowego Zarządu Transportu Metropolitalnego. Najbliższy przystanek znajduje się przy ulicy Warszawskiej (Katowice Szkolna) i ulicy Francuskiej (Katowice Mariacka)[7].
Rejon ulicy św. Stanisława charakteryzuje się jednym z największych w Katowicach udziałem powierzchni zabudowanej w powierzchni terenu, przekraczający 75%[8]. Zabudowę ulicy św. Stanisława tworzą bloki zwartej zabudowy, kamienice historyzujące i modernistyczne, w większości o znacznych wartościach zabytkowych[9].
Ulica nazwana jest imieniem św. Stanisława ze Szczepanowa[10].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze plany rozbudowy Katowic, powstałe jeszcze przed nadaniem im praw miejskich 11 września 1865 roku[11], opracowano 1856 roku na zlecenie Friedricha Wilhelma Grundmanna[12]. Ulice na wschód od Rynku zaczęto wytyczać na przełomie lat 60. i 70. XIX wieku[13], z czego późniejszą ulicę św. Stanisława wyznaczono jako prostopadłą drogę łącząca szosę mysłowicką (ulicę Warszawską) z późniejszą ulicą Mariacką[14].
W dalszym okresie trwała intensywna rozbudowa tej części miasta Katowice, w której m.in. dopełniano zabudowę przy istniejącej wówczas sieci ulicznej[15]. Ulica św. Stanisława we współczesnym przebiegu została zaznaczona na mapie wydanej w 1883 roku i była ona wówczas częściowo zabudowana z obydwu stron[2]. Do 1922 roku droga nosiła nazwę Körnerstrasse[16].
W latach 1922–1939 roku drogę przemianowano na ulicę św. Stanisława. W czasie II wojny światowej ulicy przywrócono nazwę sprzed 1922 roku, a w 1945 roku nazwę przedwojenną[16].
Ulica św. Stanisława wraz z ulicami Mariacką i A. Mielęckiego zostały na początku XXI wieku przebudowane. We wrześniu 2005 roku został rozstrzygnięty konkurs architektoniczny na zagospodarowanie tych kwartałów. Przebudowa zakładała wymianę nawierzchni ulic na kostkę granitową i brukową oraz wprowadzenie elementów małej architektury. Prace budowlane ukończono w 2008 roku, a na samej ulicy A. Mielęckiego trwały do 2010 roku[17]. Ulica św. Stanisława stała się deptakiem, a zmiana jej charakteru wpłynęła na lokalizację przy niej nowych lokali gastronomicznych[18].
Obiekty zabytkowe i historyczne[edytuj | edytuj kod]
- Kamienica (ul. św. Stanisława 1; róg z ul. Warszawską 17)[19] – z lat 70. XIX wieku w stylu historyzmu; przebudowana na przełomie XIX i XX wieku oraz w latach międzywojennych; jest to obiekt murowany z cegły, trójkondygnacyjny ze strychem, zwieńczony dachem dwuspadowym kalenicowym; elewacje kamienicy są tynkowane; posiada ścięty narożnik, do którego przyległe osie zostały ujęte w pseudoryzalit podkreślony boniowaniem; nad parterem znajduje się gzyms kordonowy, który wraz ze ścianą kolankową są ozdobione płycinami[20]; kamienica wpisana jest do gminnej ewidencji zabytków[1],
- Kamienica (ul. św. Stanisława 3)[19] – z 1896 roku w stylu historyzmu według projektu Hansa Zipsa; jest to obiekt murowany z cegły, trójkondygnacyjny z poddaszem i szczytem nad dwoma osiami, zwieńczony dachem dwuspadowym; fasada kamienicy na parterze jest tynkowana, a powyżej ceglana, natomiast detale zostały wykonane w tynku; kondygnacje zostały wydzielone gzymsami kordonowymi, a otwory okienne kamienicy są prostokątne; brama przejazdowa znajduje się w skrajnej osi fasady[21]; kamienica wpisana jest do gminnej ewidencji zabytków[1],
- Kamienica (ul. św. Stanisława 5)[19] – z około 1894 roku z stylu historyzmu; jest to obiekt murowany z cegły, trójkondygnacyjny, zwieńczony dachem dwuspadowym; fasada kamienicy jest sześcioosiowa i z cegły, natomiast detale wykonano w tynku; oś zewnętrzna została zryzalitowana i w niej znajduje się brama przejazdowa; fasadę wieńczy belkowanie; otwory okienne są prostokątne, natomiast na parterze są one zamknięte łukiem odcinkowym w dekoracyjnych opaskach[22]; kamienica wpisana jest do gminnej ewidencji zabytków[1],
- Kamienica (ul. św. Stanisława 6 i 8) – z lat 20.-30. XX w stylu funkcjonalizmu[19]; jest to obiekt murowany z cegły, tynkowany, pięciokondygnacyjny i zwieńczony dachem dwuspadowym spłaszczonym; charakterystycznymi elementem budynku jest jego schodkowy szczyt[23]; kamienica wpisana jest do gminnej ewidencji zabytków[1],
- Kamienica (ul. św. Stanisława 7)[19] – z około 1895 roku w stylu historyzmu; jest to obiekt murowany z cegły, trójkondygnacyjny i zwieńczony dachem dwuspadowym; fasada kamienicy jest dziewięcioosiowa i symetryczna, z cegły i z kamiennym cokołem, natomiast detal wykonano w tynku; znajdujący się na osi portal ujęto pilastrami o bogatym zwieńczeniu; poszczególne kondygnacje zostały wydzielone gzymsami kordonowymi, a fasadę kończy belkowanie o wydatnym gzymsie; otwory okienne są prostokątne[24]; kamienica wpisana jest do gminnej ewidencji zabytków[1]
- Kamienica (ul. św. Stanisława 9) – z lat 20.-30. w stylu późnego modernizmu i funkcjonalizmu; jest to obiekt murowany z cegły, tynkowany, czterokondygnacyjny i zwieńczony dachem dwuspadowym spłaszczonym; w budynku zachowała się modernistyczna stolarka okienna[23]; kamienica wpisana jest do gminnej ewidencji zabytków[1],
- Kamienica (ul. św. Stanisława 10)[19] – z około 1896 roku w stylu historyzmu; jest to obiekt murowany z cegły, trójkondygnacyjny i zwieńczony dachem dwuspadowym krytym papą; symetryczna fasada kamienicy jest siedmioosiowa, wykonana z cegły, a na poziomie parteru w tynku z pseudoboniowaniem; detale wykonano w tynku; w zewnętrznych osiach występują nieznaczne ryzality, a poszczególne kondygnacje wydzielono gzymsami kordonowymi; otwory okienne są prostokątne, a bramy wejściowej i wjazdowej zwieńczono półkoliście; sama natomiast brama jest jednoskrzydłowa z nadświetlem i jest bogato udekorowana[25]; kamienica wpisana jest do gminnej ewidencji zabytków[1].
Gospodarka i instytucje[edytuj | edytuj kod]
Według stanu z lutego 2024 roku, przy ulicy św. Stanisława w systemie REGON zarejestrowanych było 45 podmiotów gospodarczych, w tym m.in.: firma handlowo-usługowa, firma konsultingowa, biuro nieruchomości, placówki gastronomiczne, przedsiębiorstwo transportowe, biuro podróży, fundacja, wspólnota mieszkaniowa, poradnia psychologiczno-pedagogiczna, kluby sportowe i inne[26].
Wierni rzymskokatoliccy mieszkający przy ulicy św. Stanisława przynależą do parafii Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny[27].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h Urząd Miasta Katowice: Miejski System Zarządzania-Katowicka Infrastruktura Informacji Przestrzennej. emapa.katowice.eu. [dostęp 2024-02-23]. (pol.).
- ↑ a b Geoportal Województwa Śląskiego – ORSIP. Wojewódzki Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w Katowicach. [dostęp 2024-02-23]. (pol.).
- ↑ Urząd Miasta Katowice: Plan zimowego utrzymania dróg na sezon 2009/2010. www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2024-02-23]. (pol.).
- ↑ Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. Wyszukiwanie. eteryt.stat.gov.pl. [dostęp 2024-02-23]. (pol.).
- ↑ Poczta Polska: Wyszukiwarka kodów pocztowych (Pocztowych Numerów Adresowych). kody.poczta-polska.pl. [dostęp 2024-02-23]. (pol.).
- ↑ Miejski Zarząd Ulic i Mostów w Katowicach: MZUiM w liczbach. www.mzum.katowice.pl. [dostęp 2024-02-23]. (pol.).
- ↑ Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia: Mapa połączeń publicznego transportu zbiorowego ZTM. noweinfogzm.metropoliagzm.pl, 2023-06-09. [dostęp 2024-02-23]. (pol.).
- ↑ Studium… 2012 ↓, s. 10.
- ↑ Danilczyk i Kasprzyk 1994b ↓, s. 283.
- ↑ Rzewiczok 2013 ↓, s. 321.
- ↑ Rzewiczok 2006 ↓, s. 39.
- ↑ Rzewiczok 2006 ↓, s. 48.
- ↑ Rzewiczok 2006 ↓, s. 49.
- ↑ Danilczyk i Kasprzyk 1994a ↓, s. 120.
- ↑ Danilczyk i Kasprzyk 1994a ↓, s. 131-132.
- ↑ a b Barciak, Chojecka i Fertacz 2012 ↓, s. 722.
- ↑ Justyna Przybytek: Urodziny ulicy Mariackiej w Katowicach. Mariacka dziś i dawniej. dziennikzachodni.pl, 2013-06-11. [dostęp 2024-02-24]. (pol.).
- ↑ Grzegorz Żądło: Czy półdeptak na Dworcowej w zamian za poświęcenie dwóch innych deptaków to dobry interes dla mieszkańców Katowic?. katowice24.info, 2022-05-25. [dostęp 2024-02-24]. (pol.).
- ↑ a b c d e f Studium… 2012 ↓, Załącznik Z I.9 16/36.
- ↑ Danilczyk i Kasprzyk 1994b ↓, Katalog zabytków. Katowice, ul. Warszawska 17/św. Stanisława 1.
- ↑ Danilczyk i Kasprzyk 1994b ↓, Katalog zabytków. Katowice, ul. św. Stanisława 3.
- ↑ Danilczyk i Kasprzyk 1994b ↓, Katalog zabytków. Katowice, ul. św. Stanisława 5.
- ↑ a b Danilczyk i Kasprzyk 1994b ↓, s. 170.
- ↑ Danilczyk i Kasprzyk 1994b ↓, Katalog zabytków. Katowice, ul. św. Stanisława 7.
- ↑ Danilczyk i Kasprzyk 1994b ↓, Katalog zabytków. Katowice, ul. św. Stanisława 10.
- ↑ Główny Urząd Statystyczny: Baza internetowa REGON. wyszukiwarkaregon.stat.gov.pl. [dostęp 2024-02-23]. (pol.).
- ↑ Grzegorek i Tabaczyński 2014 ↓, s. 45.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Antoni Barciak, Ewa Chojecka, Sylwester Fertacz (red.), Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo, t. 2, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2012, ISBN 978-83-87727-29-1.
- Leszek Danilczyk, Maria Kasprzyk, Studium historyczno-urbanistyczne Katowic w granicach administracyjnych. Katowice. Tom I tekst. Część I studium historyczne, Opublikowano w: Miejski System Zarządzania – Katowicka Infrastruktura Informacji Przestrzennej. Zabytki, Kraków: Pracownie Konserwacji Zabytków „ARKONA” Sp. z o.o. Pracownia Dokumentacji Naukowo-Historycznej, 1994a (pol.).
- Leszek Danilczyk, Maria Kasprzyk, Studium historyczno-urbanistyczne Katowic w granicach administracyjnych. Katowice. Tom I tekst. Część II studium konserwatorskie, Opublikowano w: Miejski System Zarządzania – Katowicka Infrastruktura Informacji Przestrzennej. Zabytki, Kraków: Pracownie Konserwacji Zabytków „ARKONA” Sp. z o.o. Pracownia Dokumentacji Naukowo-Historycznej, 1994b (pol.).
- Grzegorz Grzegorek, Piotr Tabaczyński, Parafie i kościoły Katowic, Katowice: Wydawnictwo „Prasa i Książka”, 2014, ISBN 978-83-63780-06-7.
- Urszula Rzewiczok, Zarys dziejów Katowic 1299–1990, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2006, ISBN 978-83-87727-42-0 (pol.).
- Urszula Rzewiczok (red.), Patronowie katowickich ulic i placów, wyd. drugie, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2013, ISBN 978-83-87727-38-3.
- Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Katowice – II edycja. Część 1. Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego, Załącznik nr 1 do uchwały nr XXI/483/12 Rady Miasta Katowice z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie uchwalenia „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Katowice” – II edycja, Miasto Katowice, 2012 (pol.).
