Ulica Zabrska w Katowicach

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
ulica Zabrska
Śródmieście
Ilustracja
Ulica w kierunku północno-zachodnim (2022)
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Katowice

Długość

358 m

Przebieg
0 m ← ul. Sokolska →
180 m ← ul. J. III Sobieskiego →
358 m ← ul. Dąbrówki →
Położenie na mapie Katowic
Mapa konturowa Katowic, u góry znajduje się punkt z opisem „ulica Zabrska”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „ulica Zabrska”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „ulica Zabrska”
Ziemia50°15′44,6″N 19°00′48,3″E/50,262389 19,013417
Multimedia w Wikimedia Commons

Ulica Zabrska w Katowicach – ulica w Katowicach, położona w centralnej części miasta, na terenie dzielnicy Śródmieście.

Wraz z sąsiednią ulicą F. Chopina została wytyczona w latach 90. XIX wieku. Podobnie jak inne ulice w tym kwartale Śródmieścia ma ona przebieg prostoliniowy. W południowo-wschodniej części ulicy dominuje zwarta zabudowa mieszkalno-usługowa, natomiast w północno-zachodniej części znajduje się kompleks budynków Global Office Park. Jej nazwa pochodzi od nazwy miasta Zabrze.

Przebieg[edytuj | edytuj kod]

Na całej swojej długości przebiega przez teren katowickiej dzielnicy Śródmieście. Numeracja budynków położonych przy niej rozpoczyna się od strony południowo-wschodniej, przy skrzyżowaniu z ulicą Sokolską. Ulica Zabrska biegnie prostoliniowo w kierunku północno-zachodnim i kończy swój bieg na skrzyżowaniu z ulicą Dąbrówki, po drodze krzyżując się jedynie prostopadle z ulicą Jana III Sobieskiego[1].

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Wschodnia część ulicy Zabrskiej w kierunku ulicy Sokolskiej (2021)

Ulica Zabrska to droga gminna nr 100355S o klasie drogi dojazdowej (D)[2]. W systemie TERYT ulica widnieje pod numerem 25285[3], a kod pocztowy dla adresów wzdłuż niej to 40-083[4]. Znajduje się w obrzaszrze administrowania Miejskiego Zarządu Ulic i Mostów w Katowicach[5]. Posiada jezdnię o nawierzchni z masy bitumicznej, a jej szerokość wynosi 6,2 m[2]. Łączna długość ulicy wynosi 358 m[6].

Ulicą nie kursują pojazdy miejskiego transportu zbiorowego Zarządu Transportu Metropolitalnego (ZTM). Najbliższy przystanek autobusowy znajduje się przy ulicy Sokolskiej i placu Wolności (Katowice plac Wolności), a tramwajowy przy ulicy Gliwickiej (Katowice Dąbrówki i Katowice Sobieskiego)[7].

Ulica nie posiada wyodrębnionych dróg rowerowych a wzdłuż ulicy Zabrskiej na odcinku pomiędzy ulicami Sokolską a Jana III Sobieskiego organizacja ruchu drogowego zezwala na kontraruch rowerowy wzdłuż jezdni ulicy[8].

Północno-zachodnia część ulicy Zabrskiej zabudowana jest obiektami o funkcji mieszanej[9] (w tym kompleksem budynków Global Office Park[10]), natomiast bardziej uporządkowany charakter jest obszar zespołu zabudowy mieszkalnej z obiektami usługowymi w rejonie skrzyżowania ulic Zabrskiej i Sokolskiej[11].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Ulica Zabrska na pocztówce z 1903 roku; widok z ulicy Sokolskiej
Ulica Zabrska na przedwojennej pocztówce; widok z ulicy Sokolskiej

Zanim została wytyczona późniejsza ulica Zabrska, w 1856 roku z inicjatywy Friedricha Wilhelma Grundmanna został ukończony plan przestrzennej rozbudowy Katowic autorstwa Heinricha Moritza Augusta Nottebohma, który przewidywał ich zabudowę do granic Dębu i Załęża po stronie zachodniej[12]. Przewodnim założeniem planu było wytyczenie dwóch placów, w tym późniejszego placu Wolności, od których miały się rozchodzić krótkie ulice spełniające funkcję wewnętrznej sieci drożnej[13].

W miarę rozwoju miasta zabudowa wypełniała tereny pomiędzy Rawą a torami kolejowymi, lecz możliwości rozwoju Katowic w kierunku północnym były ograniczone, gdyż znajdowały się tam niezabudowane tereny nad Rawą i staw hutniczy[14] sięgający zakolami nieregularnej linii po późniejszą ulicę Zabrską[15]. Na mapie z 1865 roku w pobliżu późniejszego skrzyżowania ulic Sokolskiej i Zabrskiej zaznaczona jest grobla; funkcjonował tam przewóz promowy na drugą stronę stawu[16]. W 1875 roku zawarto porozumienie w sprawie likwidacji stawu[17], a w 1885 roku rozpoczęto prace związane z jego zasypaniem, przez co uzyskano nowe tereny budowlane w północnej części ówczesnego miasta[18].

Kierunek późniejszej ulicy Zabrskiej determinowała równolegle biegnąca do niej późniejsza ulica A. Mickiewicza, którą wytyczono równolegle do południowego brzegu stawu hutniczego, a kierunek ten nabrał podstawowego znaczenia dla kompozycji urbanistycznej Katowic. Na nim oparto także kierunek sieci ulic zachodniej części miasta w ówczesnych granicach. Wytyczono m.in. równoległe do ulicy A. Mickiewicza ulicę Opolską czy śródmiejski fragment ulicy Gliwickiej[19].

Sama natomiast ulica Zabrska wraz z ulicą F. Chopina została wytyczona w latach 90. XIX wieku. Podzieliła ona na pół dwa duże kwartały pomiędzy ulicami A. Mickiewicza a Opolską[20]. W 1900 roku nadano jej nazwę Lessingstrasse[21].

Budowa kompleksu Global Office Park w marcu 2021 roku

W 1922 roku drogę przemianowano na ulicę Zabrską[21], która pochodzi od nazwy miasta Zabrze[22]. W 1935 roku ulica Zabrska położona była w Dzielnicy I (Centrum). Ówczesnymi właścicielami budynków przy niej były różne osoby, z czego gmachu pod nr. 2 był nim konsulat niemiecki[23]. Pod nr. 13 działał wówczas katowicki oddział Fabryki Łączników i Wyrobów Lanokutych oraz zakład instalacyjny, pod nr. 18 składnica urządzeń centralnego ogrzewania, a pod nr. 24 garaże samochodowe. Przy ulicy Zabrskiej 14 mieszkał natomiast inż. arch. Stanisław Mielnicki[24].

W latach 1939–1945 drogę ponownie przemianowano na Lessingstrasse, a w 1945 roku przywrócono jej poprzednią nazwę – ulica Zabrska[21].

Na początku lat 90. XX wieku w rejonie ulic Zabrskiej, Dąbrówki i A. Mickiewicza pozostała jeszcze zabudowa gospodarczo-przemysłowa i były to wówczas jedynie nie do końca zabudowane tereny w obrębie pierwotnej tkanki urbanistycznej miasta Katowice[25]. W latach 2019–2024 roku na tych terenach trwała budowa zespołu budynków Global Office Park[10][26].

Wcześniej, bo w 2006 roku ulicę Zabrską zmodernizowano na odcinku pomiędzy ulicami Sokolską a Jana III Sobieskiego. W ramach prac przebudowano kanalizację deszczową, a także wymieniono nawierzchnię jezdni i chodników wraz z krawężnikami i obrzeżami[27]. W 2012 roku wyremontowano kamienicę pod nr. 12[28].

Obiekty zabytkowe i historyczne[edytuj | edytuj kod]

Kamienica (ul. Zabrska 3)
Kamienica (ul. Zabrska 9)
Kamienica (ul. Zabrska 16)
  • Kamienica (ul. Zabrska 1 / Sokolska 10)[29] – z końca XIX wieku w stylu historyzmu; jest to obiekt murowany z cegły, czterokondygnacyjny z poddaszem, zwieńczony dachem dwuspadowym kalenicowym; elewacja narożnej kamienicy do strony ulicy Sokolskiej jest dziesięcioosiowa, od strony ulicy Zabrskiej czteroosiowa, a od strony kościoła Przemienienia Pańskiego trzynastoosiowa; osie kamienicy są lekko zryzalitowane i wydzielone pionowymi boniowanymi pasami; cokół i parter kamienicy jest tynkowany, natomiast wyżej elewacje są pokryte okładziną ceglaną z pionowymi pasami tynku[30],
  • Kamienica (ul. Zabrska 3)[29] – prawdopodobnie z 1899 roku w stylu historyzmu według projektu budowniczego Franza Blindowa; jest to obiekt murowany z cegły, czterokondygnacyjny z poddaszem, zwieńczony dachem dwuspadowym z mansardową połacią z lukarnami od strony ulicy; fasada kamienicy jest ośmioosiowa, z czego pary dwóch skrajnych osi są zespolone w obrębie ryzalitów flankowanych pasami boni; na wschodnim ryzalicie, zwieńczonym facjatką w formie ściętego trójkąta, znajduje się balkon; na fasadzie kamienicy występują także różnego typu detale w tynku, jak profilowane opaski okienne czy nadokienniki z dekoracją roślinną i trójkątnymi naczółkami[31],
  • Kamienica (ul. Zabrska 5)[29] – z 1899 roku w stylu historyzmu według projektu budowniczego Franza Blindowa; nadbudowana w 1918 roku; jest to obiekt murowany z cegły, pięciokondygnacyjny, zwieńczony dachem dwuspadowym z mansardową połacią od podwórza; fasada kamienicy jest symetryczna i dziewięcioosiowa, na parterze jest ona tynkowana z boniowaniem pasowym, a na piętrach ceglana z poziomymi pasami tynku; dwie osie skrajne kamienicy zostały ujęte w obrębie płytkich ryzalitów; opaski okienne od drugiej do czwartej kondygnacji są ujęte w tynkowy detal i dodatkowo nad oknami drugiej kondygnacji znajdują się trójkątne nadokienniki[32],
  • Kamienica (ul. Zabrska 7)[29] – z 1900 roku w stylu historyzmu według projektu budowniczego Ludwiga Goldsteina; jest to obiekt murowany z cegły, czterokondygnacyjny z poddaszem, zwieńczony dachem dwuspadowym z mansardową połacią z lukarnami od strony ulicy; fasada kamienicy jest symetryczna i ośmioosiowa; z czego dwie skrajne zostały ujęte w obrębie płytkich ryzalitów zwieńczonych wolutowymi facjatami i zaakcentowanymi na drugiej kondygnacji balkonami na rzucie trapezu; fasada jest otynkowana, z czego na parterze jest dodatkowo boniowana pasowo; kamienica posiada tynkowane detale w formie profilowanych obramień okiennych, nadokienników w formie trójkątnych naczółków czy gzymsów na kroksztynach[33],
  • Kamienica (ul. Zabrska 9)[29] – z 1903 roku w stylu modernizmu z elementami historyzmu według projektu budowniczego Ludwiga Goldsteina; jest to obiekt murowany z cegły, czterokondygnacyjny z poddaszem, zwieńczony dachem dwuspadowym kalenicowym z lukarnami; fasada kamienicy jest symetryczna i ośmioosiowa, z czego dwie skrajne zostały ujęte w obrębie płytkich ryzalitów i zwieńczone trójkątnymi szczytami; fasada na parterze jest tynkowana i boniowana, a powyżej obłożona okładziną ceglaną z poziomymi pasami tynku i płycinami ujmującymi okna na trzeciej kondygnacji w ryzalitach; okna fasady zostały częściowo zamknięte łukiem odcinkowym, a część z nich jest prostokątna[34],
  • Kamienica (ul. Zabrska 11)[29] – z 1903 roku w stylu modernizmu i secesji z elementami historyzmu według projektu opracowanego w firmie budowlanej Aronade und Goldstein; jest to obiekt murowany z cegły, czterokondygnacyjny z poddaszem, zwieńczony dachem dwuspadowym z mansardową połacią z lukarnami; fasada kamienicy jest symetryczna i ośmioosiowa, z czego dwie skrajne zostały ujęte w obrębie płytkich ryzalitów i zwieńczone zostały trójkątnymi szczytami w formie ściętych trójkątów; fasada na parterze jest tynkowana i boniowana, a powyżej obłożona okładziną ceglaną z poziomymi pasami tynku i płycinami ujmującymi okna na trzeciej kondygnacji w ryzalitach; zachowały się detale w tynku w formie obramień okiennych ze stylizowaną dekoracją roślinną, płycin międzyokiennych czy dekoracji szczytów; okna są prostokątne i zamknięte łukami odcinkowymi[35],
  • Kamienica (ul. Zabrska 12)[29] – z 1905 roku i nadbudowana w 1928 roku; w stylu modernizmu z elementami neogotyku; jest to obiekt murowany z cegły, pięciokondygnacyjny, zwieńczony dachem dwuspadowym; fasada kamienicy jest symetryczna i dziewięcioosiowa, a czego trzy środkowe osie są ujęte w ryzalit, a także flankowana jest pasami boniowania; parter i ryzalit fasady jest tynkowany i boniowany z dwoma poziomymi pasami okładziny ceglanej, a na piętrach w bocznych partiach posiada ona okładzinę ceglaną; kamienica wzbogacona jest detalem w tynku w formie obramień okien, szczególnie w środkowej części ze zwieńczeniem z inskrypcją o treści „1905”, a ponadto nad bramą wjazdową znajduje się detal o kształcie stylizowanej nici roślinnej; w osiach środkowych części bocznych na trzeciej i czwartej kondygnacji znajdują się balkony z murowanym, ażurowanymi balustradami[36],
  • Kamienica (ul. Zabrska 13)[29] – z 1903 roku w stylu historyzmu według projektu budowniczego Franza Blindowa; jest to obiekt murowany z cegły, pięciokondygnacyjny z poddaszem, zwieńczony dachem dwuspadowym z mansardową połacią z lukarnami do strony ulicy i hełmem; kamienica znajduje się w narożu ulic, elewacja od strony ulicy Zabrskiej jest siedmioosiowa, a do strony ulicy Jana III Sobieskiego sześcioosiowa, z czego osie sąsiadujące z narożem są lekko zryzalitowane, flankowane pionowymi pasami pseudoboniowania i zwieńczone facjatkami; narożnik kamienicy jest jednoosiowy, z balkonem i wielobocznym wykuszem, zwieńczony wieloboczną wieżyczką z kopulastym hełmem; na elewacjach znajdują się detale tynkowe w formie obramień okien, nadokienników i naczółków; okna są prostokątne i zamknięte łukiem odcinkowym[37],
  • Kamienica (ul. Zabrska 14)[29] – z 1905 roku i nadbudowana w 1935 roku; w stylu modernizmu i historyzmu; jest to obiekt murowany z cegły, pięciokondygnacyjny, zwieńczony dachem dwuspadowym z lukarnami; kamienica znajduje się w narożu ulic, elewacja od strony ulicy Zabrskiej jest ośmioosiowa, a od strony ulicy Jana III Sobieskiego pięcioosiowa; narożnik, flankujące go skrajne osie, a także parter są otynkowane, a pozostała część kamienicy pokryta jest okładziną ceglaną; detal tynkowy znajduje się tutaj w formie obramień okiennych z nadokiennikami o różnych kształtach i uzupełnionych elementami roślinnymi[38],
  • Kamienica (ul. Zabrska 16)[29] – z 1910 roku w stylu modernizmu według projektu budowniczego Franza Blindowa; jest to obiekt murowany z cegły, pięciokondygnacyjny z poddaszem, zwieńczony dachem dwuspadowym, krytym dachówką; znajduje się ona w narożniku ulic, elewacja od strony ulicy Zabrskiej jest ośmioosiowa, symetryczna i z wykuszem, a od strony ulicy Jana III Sobieskiego siedmioosiowa z balkonami na trzeciej i czwartej osi; narożnik kamienicy jest jednoosiowy; elewacje są otynkowane, z czego na parterze są one dodatkowo boniowane; tynkowe detale kamienicy występują tutaj w formie opasek okiennych na parterze, podziałów płycinowych na piętrach i girland roślinnych na wykuszu[39].

Gospodarka i instytucje[edytuj | edytuj kod]

Według stanu z końca lutego 2024 roku w systemie REGON zarejestrowanych było 149 aktywnych podmiotów gospodarczych z siedzibą przy ulicy Zabrskiej, w tym m.in.: kancelarie radców prawnych, podatkowe i adwokackie, biura rachunkowe, gabinety opieki zdrowotnej, wspólnoty mieszkaniowe, stowarzyszenia i fundacje (w tym Fundacja Pałac w Bycinie), agencje reklamy, firmy handlowe, placówka szkoleniowa, zakłady remontowo-budowlane, związek zawodowy, piekarnia i inne[40].

Wierni rzymskokatoliccy mieszkający przy ulicy Zabrskiej przynależą do parafii Przemienienia Pańskiego[41].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Urząd Miasta Katowice: Miejski System Zarządzania-Katowicka Infrastruktura Informacji Przestrzennej. emapa.katowice.eu. [dostęp 2024-02-26]. (pol.).
  2. ↑ a b Geoportal Województwa Śląskiego – ORSIP. Wojewódzki Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w Katowicach. [dostęp 2024-02-26]. (pol.).
  3. ↑ Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. Wyszukiwanie. eteryt.stat.gov.pl. [dostęp 2024-02-26]. (pol.).
  4. ↑ Poczta Polska: Wyszukiwarka kodów pocztowych (Pocztowych Numerów Adresowych). kody.poczta-polska.pl. [dostęp 2024-02-26]. (pol.).
  5. ↑ Miejski Zarząd Ulic i Mostów w Katowicach: MZUiM w liczbach. www.mzum.katowice.pl. [dostęp 2024-02-26]. (pol.).
  6. ↑ Urząd Miasta Katowice: Plan zimowego utrzymania dróg na sezon 2009/2010. www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2024-02-26]. (pol.).
  7. ↑ Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia: Mapa połączeń publicznego transportu zbiorowego ZTM. noweinfogzm.metropoliagzm.pl, 2023-06-09. [dostęp 2024-02-26]. (pol.).
  8. ↑ Velomapa: Mapa infrastruktury rowerowej (Ścieżki Rowerowe). velomapa.pl. [dostęp 2024-02-26]. (pol.).
  9. ↑ Danilczyk i Kasprzyk 1994b ↓, s. 308.
  10. ↑ a b Global Office Park Katowice [online], www.urbanity.pl [dostęp 2024-02-28] (pol.).
  11. ↑ Danilczyk i Kasprzyk 1994b ↓, s. 275.
  12. ↑ Szaflarski 1978 ↓, s. 100.
  13. ↑ Szaflarski 1978 ↓, s. 101.
  14. ↑ Mrozek 1976 ↓, s. 60.
  15. ↑ Danilczyk i Kasprzyk 1994a ↓, s. 99.
  16. ↑ Bulsa 2018 ↓, s. 206.
  17. ↑ Danilczyk i Kasprzyk 1994a ↓, s. 49.
  18. ↑ Danilczyk i Kasprzyk 1994a ↓, s. 52.
  19. ↑ Danilczyk i Kasprzyk 1994a ↓, s. 116.
  20. ↑ Danilczyk i Kasprzyk 1994a ↓, s. 142.
  21. ↑ a b c Barciak, Chojecka i Fertacz 2012 ↓, s. 730.
  22. ↑ Maciej Malinowski, Dlaczego ulica Zabrska i Zabrzańska? [online], obcyjezykpolski.pl, 19 września 2020 [dostęp 2024-02-28] (pol.).
  23. ↑ Księga… 1935 ↓, s. 159.
  24. ↑ Księga… 1935 ↓, s. 160.
  25. ↑ Danilczyk i Kasprzyk 1994a ↓, s. 145.
  26. ↑ Katarzyna Pachelska, W Katowicach wyrosła nowa Superjednostka, ale w pionie. Kompleks Global Office Park już gotowy [online], www.slazag.pl, 19 kwietnia 2024 [dostęp 2024-04-24] (pol.).
  27. ↑ Urząd Miasta Katowice: Ogłoszenie o zamówieniu. Przebudowa ul. Zabrskiej na odcinku od ul. Sobieskiego do ul. Sokolskiej. bip.katowice.eu. [dostęp 2024-02-27]. (pol.).
  28. ↑ Investmap: [Katowice Remont Kamienicy, ul. Zabrska 14]. investmap.pl. [dostęp 2024-02-27]. (pol.).
  29. ↑ a b c d e f g h i j Studium… 2012 ↓, Załącznik Z I.9 17/36.
  30. ↑ Danilczyk i Kasprzyk 1994b ↓, Katalog zabytków. Katowice, ul. Zabrska 1 / Sokolska 10.
  31. ↑ Danilczyk i Kasprzyk 1994b ↓, Katalog zabytków. Katowice, ul. Zabrska 3.
  32. ↑ Danilczyk i Kasprzyk 1994b ↓, Katalog zabytków. Katowice, ul. Zabrska 5.
  33. ↑ Danilczyk i Kasprzyk 1994b ↓, Katalog zabytków. Katowice, ul. Zabrska 7.
  34. ↑ Danilczyk i Kasprzyk 1994b ↓, Katalog zabytków. Katowice, ul. Zabrska 9.
  35. ↑ Danilczyk i Kasprzyk 1994b ↓, Katalog zabytków. Katowice, ul. Zabrska 11.
  36. ↑ Danilczyk i Kasprzyk 1994b ↓, Katalog zabytków. Katowice, ul. Zabrska 12.
  37. ↑ Danilczyk i Kasprzyk 1994b ↓, Katalog zabytków. Katowice, ul. Zabrska 13 / Sobieskiego.
  38. ↑ Danilczyk i Kasprzyk 1994b ↓, Katalog zabytków. Katowice, ul. Zabrska 14 / Sobieskiego.
  39. ↑ Danilczyk i Kasprzyk 1994b ↓, Katalog zabytków. Katowice, ul. Zabrska 16.
  40. ↑ Główny Urząd Statystyczny: Baza internetowa REGON. wyszukiwarkaregon.stat.gov.pl. [dostęp 2024-02-26]. (pol.).
  41. ↑ Grzegorek i Tabaczyński 2014 ↓, s. 212.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Wybrane ulice i place Śródmieścia w Katowicach
Ulice
Place i skwery
Nieistniejące

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ulica_Zabrska_w_Katowicach&oldid=73596800”