1 Gwardyjska Armia Pancerna

1 Gwardyjska Armia Pancerna
1-я гвардейская танковая армия
	; Emblemat współczesnej 1 Gwardyjskiej Armii Pancernej
	Historia
Państwo	ZSRR (1944–1991) Rosja (1991–1998, 2014–)
Sformowanie	1944, 2014
Rozformowanie	1998
	Tradycje
Rodowód	1 Armia Pancerna
	Dowódcy
Pierwszy	gen. płk Michaił Katukow
Obecny	gen. por. Witalij Podlesnyj
	Działania zbrojne
	II wojna światowa; inwazja na Ukrainę
	Organizacja
Dyslokacja	NRD, Smoleńsk
Rodzaj sił zbrojnych	wojska lądowe
Rodzaj wojsk	wojska pancerne
Podległość	1 Front Białoruski; Zachodnia Grupa Wojsk; Zachodni Okręg Wojskowy
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Uroczystość 75-lecia sformowania 1 Gwardyjskiej Armii Pancernej, 2018

1 Gwardyjska Armia Pancerna (ros. 1-я гвардейская танковая армия) – związek operacyjny Armii Czerwonej i Armii Radzieckiej, a obecnie Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej.

Historia

1 Gwardyjska Armia Pancerna powstała w dniu 25 kwietnia 1944 roku z przekształcenia 1 Armii Pancernej. Początkowo wchodziła w skład 1 Frontu Ukraińskiego, w składzie którego wzięła udział w operacji lwowsko-sandomierskiej. Latem 1944 uczestniczyła w walkach przeciw armii niemieckiej o utworzenie przyczółka baranowsko-sandomierskiego^[3]. Pod koniec 1944 roku weszła w skład 1 Frontu Białoruskiego w składzie którego uczestniczyła w operacjach: warszawsko-poznańskiej, pomorskiej (bitwa o Białogard) i berlińskiej. W czasie operacji warszawsko-poznańskiej w ciągu 18 dni przeszła w boju około 600 km przełamując niemieckie linie obronne i forsując z marszu trzy rzeki: Pilicę, Wartę, Odrę. Szybkość ofensywy wojsk 1 Gwardyjskiej Armii Pancernej uniemożliwiła Niemcom w Gnieźnie grabież zabytków, które mieli już spakowane do wywozu. Były nimi najcenniejsze elementy wyposażenia katedry, łącznie z romańskimi Drzwiami Gnieźnieńskimi^[4]. Uczestniczyła również w walkach o Aleksandrów Łódzki, zdobycie miasta 18 stycznia 1945 roku zakończyło okupację niemiecką na tym terenie^[5]. 1 Gwardyjska Armia Pancerna uczestniczyła w operacji berlińskiej, zakończonej 2 maja zdobyciem stolicy III Rzeszy. To jej gen. Gieorgij Żukow wydał rozkaz aby jako pierwsza wkroczyła do Berlina i zatknęła Sztandar Zwycięstwa^[6].

Po zakończeniu II wojny światowej stacjonowała do początków lat dziewięćdziesiątych na terenie NRD (w składzie Grupy Wojsk Radzieckich w Niemczech). Dowództwo i sztab mieściło się w Dreźnie, następnie przeniesiona została do Smoleńska i rozwiązana w 1998 roku.

W listopadzie 2014 roku na podstawie decyzji prezydenta Federacji Rosyjskiej zdecydowano o odtworzeniu i rozpoczęto ponowne formowanie 1 Gwardyjskiej Armii Pancernej. Organizacyjnie Armia należy do Zachodniego Okręgu Wojskowego. Sztab mieści się w miejscowości Bakowka (część miasta Odincowo) w obwodzie moskiewskim^[7]. W 2022 roku wzięła udział w inwazji na Ukrainę, zdaniem gen. Waldemara Skrzypczaka ponosząc znaczne straty^[8].

Dowództwo armii

Dowódcy:

gen. płk Michaił Katukow^[5] (1944 – 1947)
...
gen. mjr Wiktor Roszczin ros. Виктор Михайлович Рощин (1995 – 1998)
gen. mjr Aleksander Czajko ros. Александр Юрьевич Чайко (2014 – 2017)
gen. mjr Aleksiej Awdiejew ros. Алексей Юрьевич Авдеев (2017 – 2018)
gen. mjr/por. Siergiej Kisiel ros. Сергей Александрович Кисель (2018 –2022)^[9]
gen. por. Nikołaj Tierieszczenko (2022-2024);
gen. por. Witalij Podlesnyj (2024-);

Członek Rady Wojennej:

gen. por. Nikołaj Popiel^[10]

Szefowie sztabu:

gen. por. Michaił Szalin (25.04.1944 - 09.05.1945)^[11]

Struktura organizacyjna

Skład 1944–1945

Skład w 1990^[12]

Jednostki podporządkowania armijnego:

181 Gwardyjska Nowozybkowska Brygada Rakiet Operacyjno-Taktycznych – Kohstadt;
432 Brygada Rakiet Operacyjno-Taktycznych – Btirchen;
308 Brygada Artylerii Armat – Zeithaim;
53 Brygada Rakiet Przeciwlotniczych – Altenburg;
443 Brandenburska Brygada Inżynieryjno-Saperska – Drezno;
41 Brygada Zabezpieczenia Materiałowego – Drezno;
225 pułk śmigłowców – Allstedt;
485 pułk śmigłowców – Brandis;
204 pułk rakiet przeciwlotniczych – Drezno;
68 pułk pontonowo-mostowy – Drezno;
3 Gwardyjski Przykarpacki pułk łączności – Drezno;
253 pułk radiotechniczny – Malsenburg;
1044 batalion desantowo-szturmowy – Konigsburg;
234 batalion ochrony – Drezno;
6 eskadra śmigłowców – Klotosze;
269 eskadra Bezzałogowych Statków Powietrznych – Brandis;
489 dywizjon artylerii przeciwpancernej – Meiningen;
51 batalion radiotechniczny – Drezno;
106 batalion WRE – Wittenberga;
829 batalion radioliniowy – Miśnia;
443 batalion inżynieryjno-saperski – Drezno;
595 batalion rozpoznania i obrony przeciwchemicznej – Chemnitz;

Skład w 2016

4 Gwardyjska Kantemirowska Dywizja Pancerna;
2 Gwardyjska Tamańska Dywizja Zmechanizowana;
27 Samodzielna Gwardyjska Sewastopolska Brygada Zmechanizowana;
6 Samodzielna Gwardyjska Częstochowska Brygada Pancerna;
288 Gwardyjska Warszawsko-Brandenburska Brygada Artylerii;
112 Gwardyjska Noworosyjska Brygada Rakietowa^[a];
49 Brygada Rakietowa Obrony Przeciwlotniczej;
96 Samodzielna Brygada Rozpoznawcza;
60 Brygada Dowodzenia;
6 pułk inżynieryjny;
20 pułk chemiczny.

Upamiętnienie

W okresie PRL-u w Ozorkowie w ścianę budynku przy ulicy Stefana Wyszyńskiego 7 wmurowano tablicę ku czci żołnierzy 1 Gwardyjskiej Armii Pancernej i Wojska Polskiego, którzy 18 stycznia 1945 roku brali udział w jego zdobyciu, kończącego okupację niemiecką Ozorkowa^[14].

Uwagi

↑ W 2014 przezbrojono 112 Brygadę Rakietową z Szuji koło Kostromy w rakiety Iskander^[13].

Przypisy

↑ Sobczak (red.) 1975 ↓, s. 144.
↑ Depczyński 2015 ↓, s. 351.
↑ Dolata i Jurga 1977 ↓, s. 19.
↑ Korolko 1999 ↓, s. 182.
↑ ^a ^b Dolata i Jurga 1977 ↓, s. 12.
↑ Bahm 2015 ↓, s. 160.
↑ В Западном военном округе возрождена легендарная 1-я гвардейская танковая армия [online] [dostęp 2017-02-01] .
↑ rozmowa z Igorem Janke na You Tube: "Q&A z Generałem Waldemarem Skrzypczakiem w Układzie Otwartym - Pytania i odpowiedzi - Live"
↑ Rosja. Brytyjski resort obrony o zwolnieniach w rosyjskiej armii. Zawieszony miał zostać Siergiej Kisiel, dowódca elitarnej jednostki - TVN24 [online], tvn24.pl [dostęp 2024-04-22] (pol.).
↑ Dolata 1971 ↓, s. 587.
↑ Память народа::Подлинные документы о Второй Мировой войне [online], pamyat-naroda.ru [dostęp 2024-05-19] .
↑ Depczyński 2015 ↓, s. 351–153.
↑ Zarychta 2016 ↓, s. 409.
↑ Czubryt-Borkowski 1988 ↓, s. 452.

Bibliografia

Karl Bahm: Berlin 1945. Warszawa: 2015. ISBN 978-83-11-13571-0.
Czesław Czubryt-Borkowski: Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939-1945. Wyd. 4. Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1988. ISBN 83-217-2709-3.
Marek Depczyński: Rosyjskie siły zbrojne: od Milutina do Putina. Warszawa: Bellona SA, 2015. ISBN 978-83-11-13505-5.
Bolesław Dolata, Tadeusz Jurga: Walki zbrojne na ziemiach polskich 1939-1945. Warszawa: 1977.
Bolesław Dolata: Wyzwolenie Polski 1944-1945. Warszawa: 1971.
Mirosław Korolko: Leksykon kultury religijnej w Polsce. Warszawa: 1999.
Kazimierz Sobczak (red.): Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
Stanisław Zarychta: Broń jądrowa w kształtowaniu bezpieczeństwa 1945–2015. Warszawa: Bellona SA, 2016. ISBN 978-83-11-14235-0.

Linki zewnętrzne

[14] W 2014 przezbrojono 112 Brygadę Rakietową z Szuji koło Kostromy w rakiety Iskander^[13].

[CITEREFSobczak_(red.)1975144-1] Sobczak (red.) 1975 ↓, s. 144.

[CITEREFDepczyński2015351-2] Depczyński 2015 ↓, s. 351.

[CITEREFDolataJurga197719-3] Dolata i Jurga 1977 ↓, s. 19.

[CITEREFKorolko1999182-4] Korolko 1999 ↓, s. 182.

[CITEREFDolataJurga197712-5] Dolata i Jurga 1977 ↓, s. 12.

[CITEREFBahm2015160-6] Bahm 2015 ↓, s. 160.

[7] В Западном военном округе возрождена легендарная 1-я гвардейская танковая армия [online] [dostęp 2017-02-01] .

[8] rozmowa z Igorem Janke na You Tube: "Q&A z Generałem Waldemarem Skrzypczakiem w Układzie Otwartym - Pytania i odpowiedzi - Live"

[9] Rosja. Brytyjski resort obrony o zwolnieniach w rosyjskiej armii. Zawieszony miał zostać Siergiej Kisiel, dowódca elitarnej jednostki - TVN24 [online], tvn24.pl [dostęp 2024-04-22] (pol.).

[CITEREFDolata1971587-10] Dolata 1971 ↓, s. 587.

[11] Память народа::Подлинные документы о Второй Мировой войне [online], pamyat-naroda.ru [dostęp 2024-05-19] .

[CITEREFDepczyński2015351–153-12] Depczyński 2015 ↓, s. 351–153.

[CITEREFZarychta2016409-13] Zarychta 2016 ↓, s. 409.

[CITEREFCzubryt-Borkowski1988452-15] Czubryt-Borkowski 1988 ↓, s. 452.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[a]

[14]

[13]

Armie	1 A Panc 2 A 5 A 6 A 8 A 20 A 22 A 29 A 35 A 36 A 41 A 49 A 58 A
Dywizje	2 DZ 3 DZ 4 DPanc 9 DPanc 10 DPanc 15 DPanc 16 DPanc 18 DZ 20 DZ 21 DZ 27 DZ 31 DPanc 35 DZ 39 DZ 47 DPanc 48 DZ 57 DZ 79 DPanc 90 DPanc 94 DZ 207 DZ 18DF
Brygady	27 BZ 64 BZ 79 BZ

Armie pancerne	1 APanc 2 APanc 3 APanc 4 APanc 5 APanc 6 APanc
Armie pancerne gwardyjskie	1 APancGw 2 APancGw 3 APancGw 4 APancGw 5 APancGw 6 APancGw
Korpusy pancerne	1 KPanc 2 KPanc 3 KPanc 4 KPanc 5 KPanc 6 KPanc 7 KPanc 8 KPanc 9 KPanc 10 KPanc 11 KPanc 12 KPanc 13 KPanc 14 KPanc 15 KPanc 16 KPanc 17 KPanc 18 KPanc 19 KPanc 20 KPanc 21 KPanc 22 KPanc 23 KPanc 24 KPanc 25 KPanc 26 KPanc 27 KPanc 28 KPanc 29 KPanc 30 KPanc 31 KPanc
Korpusy pancerne gwardyjskie	1 KPancGw 2 KPancGw 3 KPancGw 4 KPancGw 5 KPancGw 6 KPancGw 7 KPancGw 8 KPancGw 9 KPancGw 10 KPancGw 11 KPancGw 12 KPancGw
Dywizje pancerne	1 DPanc 2 DPanc 3 DPanc 4 DPanc 5 DPanc 6 DPanc 7 DPanc 8 DPanc 9 DPanc 10 DPanc 11 DPanc 12 DPanc 13 DPanc 14 DPanc 15 DPanc 16 DPanc 17 DPanc 18 DPanc 19 DPanc 20 DPanc 21 DPanc 22 DPanc 23 DPanc 24 DPanc 25 DPanc 26 DPanc 27 DPanc 28 DPanc 29 DPanc 30 DPanc 31 DPanc 32 DPanc 33 DPanc 34 DPanc 35 DPanc 36 DPanc 37 DPanc 38 DPanc 39 DPanc 40 DPanc 41 DPanc 42 DPanc 43 DPanc 44 DPanc 45 DPanc 46 DPanc 47 DPanc 48 DPanc 49 DPanc 50 DPanc 51 DPanc 52 DPanc 53 DPanc 54 DPanc 55 DPanc 56 DPanc 57 DPanc 58 DPanc 59 DPanc 60 DPanc 61 DPanc 101 DPanc 102 DPanc 103 DPanc 104 DPanc 105 DPanc 106 DPanc 107 DPanc 108 DPanc 109 DPanc 110 DPanc 111 DPanc 112 DPanc
Dywizje pancerne gwardyjskie	1 DPancGw
Brygady pancerne	2 BPanc 4 BPanc 5 BPanc 6 BPanc 10 BPanc 14 BPanc 20 BPanc 21 BPanc 22 BPanc 23 BPanc 24 BPanc 25 BPanc 26 BPanc 27 BPanc 29 BPanc 32 BPanc 36 BPanc 38 BPanc 39 BPanc
Brygady pancerne gwardyjskie	1 BPancGw 40 BPancGw 47 BPancGw 54 BPancGw 61 BPancGw 63 BPancGw 65 BPancGw

Armie	1 A 1 APanc 2 APanc 3 A 4 A 5 A 5 APanc 6 A 6 APanc 7 A 7 APanc 8 APanc 8 A 9 A 11 A 13 A 14 A 15 A 20 A 28 A 29 A 35 A 36 A 38 A 39 A 40 A 51 A
Korpusy armijne	12 KA 13 KA 25 KA 26 KA 30 KA 32 KA 34 KA 36 KA 42 KA 43 KA
Dywizje	2 DZ 6 DZ 7 DPanc 9 DPanc 10 DPanc 11 DPanc 12 DPanc 15 DPanc 16 DPanc 18 DZ 20 DZ 20 DPanc 27 DZ 30 DZ 31 DPanc 35 DPanc 39 DZ 47 DPanc 48 DZ 57DZ 79 DPanc 90 DPanc 94 DZ 207 DZ