1 Front Ukraiński

Dowództwo i poczet sztandarowy 1 Frontu Ukraińskiego na paradzie zwycięstwa w Moskwie 24 czerwca 1945

Sztandar 1 Frontu Ukraińskiego z Centralnego Muzeum Sił Zbrojnych w Moskwie

1 Front Ukraiński – związek operacyjno-strategiczny Armii Czerwonej o kompetencjach administracyjnych i operacyjnych na zachodnim terytorium ZSRR, działający podczas wojny z Niemcami w czasie II wojny światowej.

Działania

Utworzony 20 października 1943 z przemianowania Frontu Woroneskiego. Skład: 6, 13, 18, 27, 38, 40, 47, 60 Armie ogólnowojskowe, 1 Gwardyjska Armia, 1 Armia Pancerna, 3 Gwardyjska Armia Pancerna, 4 Gwardyjski Korpus Kawalerii, 2 Armia Lotnicza.

Rozwinął się w rejonie: Lubieża, Kijowa, Bukrina. W listopadzie 1943 przeprowadził operację kijowską przeciw niemieckiej 2 Armii z Grupy Armii „Środek” oraz 4 Armii Pancernej, w wyniku której sforsował Dniepr. Po wyzwoleniu Kijowa (6 listopada) wyszedł na linię: Jelsk, Owrucz, Korosteń, Malin, Fastów, Griebienki zagrażając południowemu zgrupowaniu wojsk niemieckich.

W grudniu 1943 wojska Frontu kontynuowały operację żytomiersko-berdyczowską i wyzwoliły Żytomierz (31 grudnia) i wyszły na linię: Sarny, Hoszcza, Szepietówka, Lipowiec. W styczniu – lutym 1944 lewe skrzydło Frontu (27 i 40 Armie oraz 6 Armia Pancerna) i prawoskrzydłowe związki 2 Frontu Ukraińskiego wzięły udział w operacji korsuń-szewczenkowskiej.

Jednocześnie Armie 13. i 60. z prawego skrzydła Frontu przeprowadziły operację łucko-rówieńską przeciw dywizjom niemieckim z 4 Armii Pancernej. W marcu – kwietniu 1 Front przeprowadził operację płoskirowsko-czerniowiecką, a lipcu – sierpniu operację lwowsko-sandomierską i osiągnął linię: Sanok, Jasło, Szczucin, Łagów, Opatów, Zawichost, Józefów i zdobył przyczółek w rejonie Sandomierza zwany przyczółkiem baranowsko-sandomierskim. We wrześniu – listopadzie wykonał operację dukielsko-preszowską, w styczniu – lutym 1945 przeprowadził (w składzie 3 i 5 Gwardyjska Armia, 6, 13, 21, 52, 59, 60 Armie ogólnowojskowe, 3 i 4 Armie Pancerne, 2 Armia Lotnicza, 1 Korpus Kawalerii, 4, 7, 25 i 31 Korpusy Pancerne i Korpus Zmechanizowany) z 1 Frontem Białoruskim operację wiślańsko-odrzańską przeciw Grupie Armii „A” i części sił Grupy Armii „Środek”. W lutym wykonał operację dolnośląską, w marcu operację opolską (tzw. Operacje śląskie). W kwietniu – maju wraz z 1 i 2 Frontem Białoruskim brał udział w operacji berlińskiej przeciw niemieckiej Grupie Armii „Wisła” i części sił Grupy Armii „Środek”.

W maju część sił Frontu wraz z 2 i 4 Frontem Ukraińskim wzięła udział w operacji praskiej przeciw siłom części Grupy Armii „Środek” i „Ostmark”. W składzie Frontu w operacjach berlińskiej i praskiej brała udział 2 Armia Wojska Polskiego. Rozformowany 11 maja 1945. Na jego bazie utworzono Grupę Wojsk Okupacyjnych w Niemczech oraz Radziecką Administrację Wojskową w Niemczech.

Dowódcy

• Nikołaj Watutin (od października 1943 do marca 1944)
• Gieorgij Żukow (od marca 1944 do maja 1944)
• Iwan Koniew (od maja 1944 do maja 1945)

Zobacz też

• Przyczółek baranowsko-sandomierski
• Pomnik Żołnierzy Radzieckich w Mikolinie
• 98 Pułk Moździerzy Gwardii
• Centralna Grupa Wojsk

Bibliografia

• Bolszaja Sowietskaja Encykłopedija, Moskwa, 1978.
• Kazimierz Sobczak [red.]: Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975, s. 146.
• Я. Фойтцик, А. В. Доронин, Т. В. Царевская-Дякина: Советская военная администрация в Германии, 1945-1949. Справочник, РОССПЭН Moskwa 2009, [w:]