Przejdź do zawartości

Afera wizowa

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Afera wizowaafera polityczna w Polsce, która wybuchła latem 2023 roku, dotycząca domniemanej korupcji podczas przyznawania wiz do Polski przez urzędników Ministerstwa Spraw Zagranicznych i służby konsularnej[1][2].

Polityka wizowa Strefy Schengen:

     Strefa Schengen

     Pozostali członkowie UE spoza strefy Schengen i terytoria krajów strefy Schengen poza strefą Schengen (swoboda przemieszczania się w strefie Schengen)

     Wiza nie jest wymagana w przypadku krótkich pobytów w strefie Schengen, zazwyczaj 90 dni w dowolnym 180-dniowym okresie (UE 2018/1806, załącznik II).

     Wiza wymagana do wjazdu do strefy Schengen, a w niektórych przypadkach do tranzytu przez niektóre kraje strefy Schengen (UE 2018/1806, załącznik I)

     Wiza wymagana do wjazdu lub przejazdu przez dowolny kraj strefy Schengen (WE 810/2009, załącznik IV)

Kontekst

[edytuj | edytuj kod]
 Główny artykuł: Strefa Schengen.

Polska jest jednym z 27 krajów znajdujących się w Strefie Schengen (23 kraje członkowskie Unii Europejskiej oraz Islandia, Liechtenstein, Norwegia i Szwajcaria)[3]. Na mocy układu z Schengen polityka wizowa strefy Schengen(inne języki) jest określana na poziomie paneuropejskim i obowiązuje wszystkie państwa będące jego stronami[4]. W związku z brakiem kontroli granicznych pomiędzy państwami członkowskimi oznacza to, że wiza wjazdowa do jednego z krajów Strefy Schengen umożliwia pobyt w lub transfer do dowolnego innego kraju tej strefy (z prawnymi obostrzeniami)[5].

Powstanie afery

[edytuj | edytuj kod]

Według informacji przekazywanych przez media sprawa tzw. „afery wizowej” miała polegać na „ręcznym kierowaniu” wydawania wiz imigrantom z Afryki oraz Azji Południowo-Wschodniej[2]. Posłowie Platformy Obywatelskiej Jan Grabiec i Marcin Kierwiński po zakończonej kontroli donieśli, że od pierwszej połowy 2021 roku w polskich konsulatach wydano ponad ćwierć miliona wiz imigrantom z tych regionów[6][7][8].

Według doniesień dziennika Rzeczpospolita do polskich konsulatów miały trafiać z Ministerstwa Spraw Zagranicznych listy nazwisk, którym wydawano wizy wjazdowe do Polski[9]. Imigranci z tak wydanymi wizami mieli trafiać do Polski, a później do Stanów Zjednoczonych i innych krajów globalnej północy, udając grupy turystów lub ekipy filmowe Bollywood, co świadczyłoby o braku kontroli nad wydawaniem wiz. Za wizę oraz transfer do Stanów Zjednoczonych mieli otrzymywać zapłatę w wysokości nawet 45 tysięcy dolarów[2].

Ujawnienie afery

[edytuj | edytuj kod]
Piotr Wawrzyk w Sejmie w 2018 roku

31 sierpnia 2023 roku premier Mateusz Morawiecki odwołał Piotra Wawrzyka z funkcji sekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych[10]. Oficjalne oświadczenie w tej sprawie wymienia powód odwołania jako „brak satysfakcjonującej współpracy”[11]. W późniejszych dniach w mediach zaczęły pojawiać się informacje, że odwołanie Wawrzyka miało związek z nieprawidłowościami związanymi z przyznawaniem wiz imigrantom z Afryki i Azji Południowo-Wschodniej, w związku z którymi zostały rozpoczęte śledztwa Prokuratury Krajowej, Centralnego Biura Antykorupcyjnego i Centralnego Biura Śledczego[12][13]. Wawrzyk miał rzekomo koordynować ten proces wraz ze swoim współpracownikiem, Edgarem Kobosem[2][14].

Według Stanisława Żaryna, pełnomocnika rządu ds. bezpieczeństwa przestrzeni informacyjnej RP, pierwsze informacje o nieprawidłowościach były już znane służbom państwowym w lipcu 2022 roku, a śledztwo w tej sprawie rozpoczęto w marcu 2023 roku. O nielegalnym procederze polskie służby miały poinformować wywiad Stanów Zjednoczonych[15].

Reakcje organów państwa

[edytuj | edytuj kod]

14 września 2023 roku Prezes Najwyższej Izby Kontroli Marian Banaś ogłosił wszczęcie kontroli doraźnej w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, nazywając aferę możliwie jedną z największych w historii III RP[16].

15 września 2023 roku orędzie w mediach publicznych wygłosił Marszałek Senatu Tomasz Grodzki[7][17][18]. W swoim przemówieniu poruszył temat naruszenia reputacji Polski na arenie międzynarodowej oraz wezwał prezydenta Andrzeja Dudę, premiera Mateusza Morawieckiego, wicepremiera Jarosława Kaczyńskiego, ministra spraw zagranicznych Zbigniewa Raua i ministra spraw wewnętrznych i administracji Mariusza Kamińskiego do wyjaśnienia procederu i oskarżył ich partyjnych kolegów o jego współorganizację i czerpanie z niego korzyści majątkowych[19][17][20]. Orędzie Grodzkiego doczekało się krytyki m.in. ze strony Ministra Sprawiedliwości Zbigniewa Ziobry oraz ze strony wspierających rząd mediów, m.in. TVP Info[21][22].

Dzień później orędzie wygłosiła Marszałek Sejmu Elżbieta Witek[23]. W przemówieniu zaatakowała politykę migracyjną Unii Europejskiej(inne języki) i jej członków, oskarżyła też Tomasza Grodzkiego o agitację wyborczą i kłamstwa w orędziu wygłoszonym dzień wcześniej[23][24]. Zaatakowała również byłego Premiera i Przewodniczącego Rady Europejskiej Donalda Tuska, nawiązując do włoskiej wyspy Lampedusa (w związku z kryzysem migracyjnym w Europie)[25]. Komentatorzy polityczni i dziennikarze zarzucali jej agitację wyborczą i referendalną w związku z październikowymi wyborami parlamentarnymi oraz referendum[26].

Po wybuchu afery, media publiczne jak stacja telewizyjna TVP Info i flagowy program informacyjny TVP Wiadomości (wielokrotnie oskarżane przez opinię publiczną i medioznawców o skrajną stronniczość i wspieranie obozu rządzącego) unikały informowania swoich widzów o aferze. Po pewnym czasie zaczęły się ograniczać do krótkich komunikatów o nieprawidłowościach w MSZ i szybkiej reakcji rządu na to zjawisko, twierdząc przy tym, że afera wizowa nie jest aferą rządu Zjednoczonej Prawicy, tylko aferą Platformy Obywatelskiej[27][28].

Minister spraw zagranicznych Zbigniew Rau zaprzeczał aferze wizowej i nazywał ją celowym i świadomym kłamstwem opozycji[29]. Prezydent Andrzej Duda w wywiadzie z Marcinem Wroną, który miał miejsce pod koniec września 2023 roku, mówił, że o aferze wizowej dowiedział się „na pewno nie przed kilkoma tygodniami”.

19 grudnia 2023 Sejm RP powołał Komisję Śledczą do zbadania legalności, prawidłowości oraz celowości działań, a także występowania nadużyć, zaniedbań i zaniechań w zakresie legalizacji pobytu cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w okresie od dnia 1 stycznia 2019 r. do dnia 20 listopada 2023 r.[30][31]

Według raportu NIK, sporządzonego na podstawie kontroli w MSZ prowadzonej do lipca 2024, w ostatnich latach rządów PiS wydano 366 tys. wiz dla obywateli państw muzułmańskich i afrykańskich. Często działo się to bez odpowiedniego sprawdzenia, na polecenie polityków PiS. Z raportu wynika, że kolejni ministrowie spraw zagranicznych – Witold Waszczykowski, Jacek Czaputowicz, Zbigniew Rau i Szymon Szynkowski vel Sęk – nie sprawowali należytego nadzoru nad procesem wizowym. Ponadto kontrolerzy NIK sugerują nietransparentny i korupcjogenny charakter mechanizmu wpływania na decyzje polskich konsulów[32][33].

Konsekwencje

[edytuj | edytuj kod]

14 września 2023 opinii publicznej przekazano, że w sprawie afery siedem osób usłyszało zarzuty, a trzy osoby zostały tymczasowo aresztowane. W kwietniu 2023 roku na 3 miesiące został aresztowany Edgar Kobos[14][15].

W nocy 14/15 września 2023 były wiceminister spraw zagranicznych Piotr Wawrzyk trafił do szpitala „z zadrapaniami na nadgarstkach”[34]. Prawdopodobnie usiłował lub pozorował popełnienie samobójstwa, o czym może świadczyć pozostawiony przez niego list pożegnalny. Według mediów Wawrzyk miał napisać w tym liście, że „nie zrobił nic złego, chciał pomagać ludziom bez względu na barwy polityczne i zapłacił za to najwyższą cenę”, a także, że „nie jest łapówkarzem[35].

We wrześniu śledztwem prokuratury krajowej i CBA objętych było 268 uwzględnionych wniosków o przyspieszenie wydania wizy[36] w polskich placówkach dyplomatycznych w Hongkongu, Tajwanie, Zjednoczonych Emiratach Arabskich, Indiach, Arabii Saudyjskiej, Singapurze, Filipinach i Katarze[37]. Opozycja mówiła jednak, że podejrzenia budzą setki tysięcy wydanych pozwoleń[38]; sprzyjający jej portal OKO.press, nie zaprzeczając zaistnieniu nieprawidłowości w przyznawaniu wiz stwierdził natomiast, że liczby osób które miały z nich skorzystać są zawyżane, skrytykował ponadto opozycyjnych polityków za szerzenie niechęci wobec imigrantów[39]

Reakcje międzynarodowe

[edytuj | edytuj kod]

Niemcy

[edytuj | edytuj kod]

W reakcji na aferę wizową rzecznik MSW Niemiec powiedział, że Berlin zakłada, „iż polskie władze wyjaśnią sprawę tak szybko, jak to możliwe”[40]. 19 września 2023 minister spraw wewnętrznych Niemiec Nancy Faeser rozmawiała o tej sprawie ze swoim odpowiednikiem Mariuszem Kamińskim oraz wezwała w związku z tym polskiego ambasadora w Berlinie Dariusza Pawłosia[41], który spotkał się z sekretarzem stanu Berndem Krösserem(inne języki)[42].

23 września Kanclerz Niemiec Olaf Scholz podczas konferencji prasowej wezwał rząd Polski do podjęcia kroków w związku z sytuacją oraz zagroził, że możliwe byłoby zarządzenie przez niego wznowienia kontroli granicznych na granicy polsko-niemieckiej[43][44].

Unia Europejska

[edytuj | edytuj kod]

19 września 2023 roku niemiecki tabloid Bild doniósł o tym, że unijna komisarz do spraw wewnętrznych Ylva Johansson w liście do polskiego ministra spraw zagranicznych Zbigniewa Raua domaga się pełnego wyjaśnienia skandalu, dotyczącego nawet 350 000 zakupionych wiz. Komisarz wyznaczyła dzień 3 października jako ostateczny termin udzielania odpowiedzi na pytania zawarte w jej liście[41][42][45]. Unijnej komisarz odpowiedział 22 września wiceszef MSZ Paweł Jabłoński. Nazwał on aferę wizową celowym działaniem mającym na celu zdyskredytować działania rządu w okresie kampanii przed zbliżającymi się wyborami parlamentarnymi. Poinformował również, że postępowanie prokuratury w sprawie nieprawidłowości przy wydawaniu wiz dotyczy 268 wniosków wizowych[46][47]. Jednak jeszcze tego samego dnia rzeczniczka Komisji Europejskiej Anitta Hipper przekazała korespondentowi telewizji TVN24 w Brukseli, że Komisja uznała list polskiego wiceministra spraw zagranicznych za niewystarczający, gdyż nie odpowiada on w pełni na wszystkie pytania zadane przez komisarz Johansson[48][49]. 3 października na forum Parlamentu Europejskiego odbyła się debata poświęcona polskiej aferze wizowej pod tytułem „Korupcyjna sprzedaż na dużą skalę wiz Schengen”. W trakcie debaty wiceprzewodniczący Komisji Europejskiej Margaritis Schinas stwierdził, iż „domniemane przypadki nadużyć i korupcji w polskim systemie wizowym są niezwykle alarmujące” i ponowił apel do polskiego rządu o udzielenie odpowiedzi na wszystkie 11 szczegółowych pytań, które Komisja przedstawiła w liście z 19 września[50].

Podczas debaty w PE nt. afery wizowej w Polsce 14 lutego 2024 Henrik Nielsen z departamentu Komisji Europejskiej odpowiedzialnego za migrację i sprawy wewnętrzne zapowiedział przeprowadzenie kontroli niektórych polskich konsulatów pod kątem oceny działania strefy Schengen i systemu zabezpieczeń przed możliwością korupcji i oszustw[51].

Afryka

[edytuj | edytuj kod]

Niewielkie protesty przeciwko korupcji w czasie procesu przyznawania wiz odbyły się przed polskim konsulatem w Kampali w Ugandzie[52][53].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Na czym polega „afera wizowa”? [online], oko.press [dostęp 2023-09-14] (pol.).
  2. a b c d Wawrzyk, Bollywood i specsłużby USA. Ujawniamy kulisy afery wizowej [online], Onet Wiadomości, 14 września 2023 [dostęp 2023-09-14] (pol.).
  3. Schengen, czyli strefa bez granic [online], Rada Unii Europejskiej, 9 marca 2023 [dostęp 2023-09-20] (pol.).
  4. ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) 2018/1806 z dnia 14 listopada 2018 r. wymieniające państwa trzecie, których obywatele muszą posiadać wizy podczas przekraczania granic zewnętrznych, oraz te, których obywatele są zwolnieni z tego wymogu [online], eur-lex.europa.eu, 14 listopada 2018 [dostęp 2023-09-20].
  5. Frequently asked questions [online], European Union External Action Service. [dostęp 2023-09-20].
  6. „To jest cenna informacja”. Posłowie KO po kolejnej kontroli w sprawie afery wizowej [online], tvn24.pl, 13 września 2023 [dostęp 2023-09-14] (pol.).
  7. a b Poland: Government under pressure over escalating cash for visas scandal, „BBC News”, 15 września 2023 [dostęp 2023-09-19] (ang.).
  8. A.B.C. News, A cash-for visas scandal hits Poland’s strongly anti-migration government, weeks before elections [online], ABC News [dostęp 2023-09-19] (ang.).
  9. „Filmowcy Wawrzyka” i wielka afera wizowa w MSZ. „Ośmiornica PiS” [online], Rzeczpospolita [dostęp 2023-09-14] (pol.).
  10. KRO (oprac.), Piotr Wawrzyk nie jest już wiceszefem MSZ. Resort potwierdza [online], money.pl, 1 września 2023 [dostęp 2023-09-14] (pol.).
  11. Piotr Wawrzyk odwołany z MSZ. Powodem decyzji premiera „brak satysfakcjonującej współpracy” [online], TVN24, 1 września 2023 [dostęp 2023-09-14].
  12. Afery wizowej ciąg dalszy. W tych krajach były nieprawidłowości [online], Businessinsider, 8 września 2023 [dostęp 2023-09-14] (pol.).
  13. CBA węszy w MSZ. Gorąco wokół odwołanego wiceministra Piotra Wawrzyka [online], Rzeczpospolita [dostęp 2023-09-14] (pol.).
  14. a b Szymon Jadczak, Afera wizowa. Areszt i zarzuty dla współpracownika Piotra Wawrzyka [online], Wirtualna Polska, 14 września 2023 [dostęp 2023-09-14] (pol.).
  15. a b Afera wizowa: Trzy osoby aresztowane, siedem usłyszało zarzuty [online], Rzeczpospolita [dostęp 2023-09-14] (pol.).
  16. KRO (oprac.), Afera wizowa coraz większym problemem dla władzy. NIK zapowiada kontrolę [online], money.pl, 14 września 2023 [dostęp 2023-09-19] (pol.).
  17. a b Redakcja, „Polskie wizy na straganie”. Marszałek Senatu wygłosił w TVP orędzie o aferze wizowej [online], polityka.pl, 2023 [dostęp 2023-09-19] (pol.).
  18. Cash-For-Visa Scandal Hits Polish Ruling Party Before Election, „Bloomberg.com”, 16 września 2023 [dostęp 2023-09-19] (ang.).
  19. Marszałek Grodzki w mediach publicznych o aferze wizowej: Ta prawda musi dotrzeć wszędzie [online], Rzeczpospolita, 15 września 2023 [dostęp 2023-09-19] (pol.).
  20. Orędzie Marszałka Senatu RP [online], Senat RP, 15 września 2023 [dostęp 2023-09-19].
  21. PiS odpowiada na orędzie marszałka Senatu. Wyemituje orędzie marszałkini Sejmu [online], gazeta.pl, 16 września 2023 [dostęp 2023-09-19] (pol.).
  22. Grodzki wygłosił orędzie. Odkłamujemy słowa marszałka Senatu | TVP INFO [online], tvp.info [dostęp 2023-09-19] (pol.).
  23. a b Rafał Wójcik, Orędzie za orędzie. Elżbieta Witek straszy apokalipsą: dzielnice grozy, płonące samochody, Polki zamknięte w domach [online], wyborcza.pl, 16 września 2023 [dostęp 2023-09-19].
  24. Orędzie Marszałek Sejmu ws. polityki migracyjnej – Sejm Rzeczypospolitej Polskiej [online], sejm.gov.pl [dostęp 2023-09-19].
  25. Sylwia Bagińska, Orędzie marszałek Sejmu. Odpowiedziała Grodzkiemu [online], wiadomosci.wp.pl, 16 września 2023 [dostęp 2023-09-19] (pol.).
  26. Witek odleciała w orędziu. „Powrót Tuska to niebezpieczeństwo dla Polaków” [online], naTemat.pl [dostęp 2023-09-19] (pol.).
  27. TVP dostrzegła aferę wizową, dopiero gdy PiS rozesłało „przekaz dnia”. „Ucinamy temat”. Press.pl, 2023-09-18. [dostęp 2023-09-21].
  28. Agata Kondzińska: W TVP nie ma afery wizowej, jest „wielka afera przemytnicza PO”. Wyborcza.pl, 2023-09-18. [dostęp 2023-09-21].
  29. Afera Wizowa PiS. Rau odpowiada opozycji. „Nie ma żadnej afery” [online], dziennik.pl, 18 września 2023 [dostęp 2023-10-13] (pol.).
  30. Komisja śledcza w sprawie afery wizowej. Sejm podjął decyzję. Onet.pl, 2023-12-19. [dostęp 2023-12-20].
  31. Głosowanie nr 119 na 1. posiedzeniu Sejmu. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, 2023-12-19. [dostęp 2023-12-20].
  32. Bartosz T. Wieliński, Arkadiusz Gruszczyński: "Wyborcza" ujawnia. Wstrząsające ustalenia NIK na temat pisowskiej dyplomacji i afery wizowej. "Ten raport poraża". Wyborcza.pl, 2024-09-23. [dostęp 2024-09-23].
  33. Ustalenia Najwyższej Izby Kontroli w sprawie afery wizowej. "Ten raport poraża". Onet.pl, 2024-09-23. [dostęp 2024-09-23].
  34. Zbigniew Ziobro o Piotrze Wawrzyku: targnął się na swoje życie [online], Onet Wiadomości, 15 września 2023 [dostęp 2023-09-19] (pol.).
  35. Piotr Wawrzyk trafił do szpitala. „Stan bardzo poważny” [online], Radio Eska [dostęp 2023-09-15].
  36. Afera wizowa. Prokuratura Krajowa twierdzi, że chodzi tylko o 268 przypadków [online], Bankier.pl, 15 września 2023 [dostęp 2023-09-19] (pol.).
  37. Dawid Kryska, Afera wizowa. Jest komunikat prokuratury [online], Polsat News, 8 września 2023 [dostęp 2023-09-19] (pol.).
  38. Stankiewicz: To nie tylko Wawrzyk i jego Bollywood. Patologii jest znacznie więcej, nad tym systemem nie ma żadnej kontroli [online], TVN24, 18 września 2023 [dostęp 2023-09-19] (pol.).
  39. Afera wizowa. Rozbrajamy opowieść o „masowym napływie migrantów”. Oto fakty i liczby, OKO.press.
  40. Afera wizowa. MSW Niemiec domaga się wyjaśnień od Warszawy. Deutsche Welle, 2023-09-18. [dostęp 2023-09-19].
  41. a b Germany summons Polish ambassador over cash for visas affair -sources, „Reuters”, 19 września 2023 [dostęp 2023-09-20] (ang.).
  42. a b Unia Europejska żąda wyjaśnień w sprawie afery wizowej. Padło ultimatum [online], wiadomosci.onet.pl [dostęp 2023-09-20] (pol.).
  43. Scholz Threatens Border Controls With Poland After Visa Scandal, „Bloomberg.com”, 23 września 2023 [dostęp 2023-09-24] (ang.).
  44. Afera wizowa w Polsce. Kanclerz Niemiec grozi kontrolami na granicy. Apeluje do rządu [online], Businessinsider, 23 września 2023 [dostęp 2023-09-24] (pol.).
  45. 11 Fragen zum Visa-Skandal: EU stellt Polen Knallhart-Ultimatum [online], bild.de, 19 września 2023 [dostęp 2023-09-20] (niem.).
  46. Marcin Kozłowski: Afera wizowa. MSZ odpowiada Komisji Europejskiej. „Fakt medialny”. Gazeta.pl, 2023-09-22. [dostęp 2023-09-22].
  47. Polska odpowiada Komisji Europejskiej. Chodzi o liczbę wydawanych wiz. Onet.pl, 2023-09-22. [dostęp 2023-09-22].
  48. Afera wizowa. Rzeczniczka KE: List z Polski niewystarczający. Czekamy na dalszą odpowiedź. tvn24.pl, 2023-09-22. [dostęp 2023-09-22].
  49. MLG, Z Brukseli powiało chłodem. Jest reakcja na list z Polski ws. afery [online], money.pl, 22 września 2023 [dostęp 2023-09-24] (pol.).
  50. W europarlamencie o aferze wizowej. „Potrzebujemy pełnej jasności”, „poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa całej Unii”. tvn24.pl, 2023-10-03. [dostęp 2023-10-04].
  51. KE skontroluje polskie konsulaty. Doszło do korupcji i oszustw?. WPROST.pl, 2024-02-14. [dostęp 2024-02-16].
  52. W Ugandzie protestują przed polskim konsulatem. „Sprzedałem ziemię, by dostać się do Polski” [online], Onet Wiadomości, 25 września 2023 [dostęp 2023-10-13] (pol.).
  53. Baba Andrew Buluba, SCANDAL: Ugandan Job Seekers Petition Poland Over Visa Fraud at Their Nairobi Embassy [online], Watchdog Uganda, 12 maja 2023 [dostęp 2023-10-13] (ang.).