Digital Audio Broadcasting

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Radioodbiornik DAB
Rozkład kanałów DAB/DAB+ w paśmie III

Digital Audio Broadcasting (DAB) – technika pozwalająca nadawać programy radiowe w formie cyfrowej, używana w 21 krajach, głównie w Europie[1]. W Polsce korzysta z niej głównie Polskie Radio, posługując się nowoczesną wersją standardu (DAB+)[2][3][4].

Digital Audio Broadcasting od analogowego radia FM odróżnia m.in. gwarancja czystego dźwięku bez zakłóceń oraz bardziej wydajne wykorzystywanie dostępnych częstotliwości. Cyfryzacja umożliwia emisję większej liczby programów, niższym kosztem, przy użyciu mniejszej liczby nadajników[2][5][6].

Standardy DAB i DAB+[edytuj | edytuj kod]

Pierwsze nadajniki DAB posługiwały się kodekiem MP2 (MPEG Audio Layer II), po pewnym czasie zadecydowano jednak o migracji do kodeka HE-AAC v2, powołując do życia DAB+. Radioodbiorniki DAB nie są kompatybilne z nowszym standardem kompresji dźwięku, natomiast radioodbiorniki DAB+ są kompatybilne z obydwoma kodekami. Nowością w DAB+ jest również zaimplementowanie kodowania korekcyjnego Reeda–Solomona, dzięki któremu eliminowane są błędy w transmisji. Niektóre radioodbiorniki DAB można przystosować do odbioru DAB+ poprzez aktualizację ich oprogramowania, opisywane są wówczas jako upgradeable[7].

Stosowany w DAB+ kodek HE-AAC v2 zapewnia lepszą jakość dźwięku niż inne rozwiązania używane do wydajnej kompresji nadawanego materiału[8]. Korzystając z tego kodeka idealne odwzorowanie oryginału uzyskuje się przy przepływności 300 kbps. Odpowiednikiem analogowych transmisji FM są przepływności rzędu 160–192 kbps[9]. Nawet przy 128 kbps dźwięk jest bliski oryginałowi. Przy niższych przepływnościach straty są już słyszalne, jakkolwiek dzięki funkcjonującym w ramach HE-AAC v2 technikom Spectral Band Replication oraz Parametric Stereo jakość dźwięku nadal może być wysoka[8]. Nadawcy różnicują przepływność w zależności od profilu rozgłośni. Przykładowo w Polsce Program II Polskiego Radia, który tworzony jest „dla koneserów” posiada przepływność ustaloną na 128 kbps, dla popularnych programów wyznaczono po 112 kbps, a dla informacyjnego Radio Poland 64 kbps[10][2]. Odczytując te wartości należy mieć na uwadze, że przepływności deklarowane przez rozgłośnie w materiałach informacyjnych nie zawsze muszą odnosić się do przepływności audio. Przykładowo, jeśli rozgłośnia deklaruje przepływność na poziomie maksymalnym w DAB+ (192 kbps) oznacza to, że przepływność audio wynosi nie więcej niż 175 kbps, a może być jeszcze niższa, jeśli stacja dołącza tzw. dane towarzyszące (Programme Associated Data)[11], np. slajdy.

Częstotliwości[edytuj | edytuj kod]

Na mocy Specjalnego Porozumienia Wiesbaden 1995, a także późniejszych ustaleń społeczności międzynarodowej, uchwalono, że dla potrzeb naziemnego radia cyfrowego przeznacza się w Europie częstotliwości z zakresu 174–230 MHz[12]. W kilku krajach (m.in. w Norwegii) radio cyfrowe zajmuje dodatkowo częstotliwości 230–240 MHz[13]. Europejskim nadawcom można również przyznawać prawo do korzystania z części pasma L (1452–1492 MHz), jednakże rzadko się to praktykuje[14].

Historia wdrażania[edytuj | edytuj kod]

Profesjonalne odbiorniki DAB produkowano już w połowie lat 90[15], natomiast modele konsumenckie pojawiły się na rynku latem 1998 roku[16]. Radioodbiorniki domowego użytku w wersji unowocześnionej (DAB+) zaczęto sprzedawać pod koniec roku 2007[17]. W 2016 roku pojawił się pierwszy smartfon obsługujący DAB+: LG Stylus 2[18][19].

Technologia Digital Audio Broadcasting nie wyparła analogowych transmisji FM. Choć jest dostępna na obszarze zamieszkiwanym przez ponad pół miliarda osób[20], to liczbę zakupionych radioodbiorników DAB/DAB+ oszacowano na ponad 30 milionów (dane z 2014 roku). W Europie odnotowuje się jednak znaczne postępy w budowie infrastruktury DAB+, wobec czego w kilku krajach opracowano plany rezygnacji z radia analogowego. Norwegia ma zacząć wyłączenia analogowych nadajników FM w 2017 roku, Szwajcaria może przeprowadzić wyłączenia w latach 2020–2024, Szwecja w 2022 lub 2024 roku[21]. W popularyzacji naziemnej radiofonii cyfrowej mogą pomóc działania producentów samochodów – niektórzy z nich oferują radioodbiorniki DAB/DAB+ jako standardowe wyposażenie auta[22]. W przeciwieństwie do cyfryzacji telewizji, Unia Europejska nie wymogła na krajach członkowskich wyłączenia sygnału analogowego czy uruchomienia radia cyfrowego[23], niewykluczone jednak, że w przyszłości zostanie podjęta jakaś unijna decyzja dotycząca cyfryzacji radia – w 2015 roku o wsparcie dla tego procesu zabiegała w Komisji Europejskiej organizacja WorldDMB, promująca wdrażanie DAB/DAB+[24].

Obok DAB+ istnieją inne cyfrowe technologie, którymi interesują się nadawcy, np. transmisje radiowe będące częścią pakietów telewizji cyfrowej (naziemnej DVB-T, satelitarnej DVB-S i kablowej DVB-C), dynamicznie rozwija się radio internetowe. W niektórych państwach zamiast DAB+ stosuje się częściowo z nim zgodny standard DMB (umożliwia dodatkowo emisję materiałów wideo), opracowano także całkowicie niezgodne z DAB+ standardy DVB-H, DVB-SH oraz DRM+.

Sprzęt i oprogramowanie DAB/DAB+[edytuj | edytuj kod]

Laboratorium DAB w ośrodku CRC, gdzie powstały m.in. multiplekser i modulator na wolnej licencji GNU GPL

Sprzęt nadawczy produkuje wiele różnych firm, m.in. Rohde & Schwarz, Plisch, Harris, Electrolink, NEC Corporation[25]. Oprócz profesjonalnych komercyjnych nadajników i radioodbiorników DAB/DAB+ funkcjonują również udokumentowane sprzętowe i programowe rozwiązania open source, pozwalające niezależnym informatykom samodzielnie konstruować urządzenia DAB/DAB+ dla rozgłośni i użytkowników domowych. O ich rozwój dba m.in. szwajcarska organizacja non-profit Opendigitalradio[26][27].

W 2013 roku wygasły europejskie prawa patentowe do technologii DAB, nadal chronione są patenty stosowane w DAB+. Osoba lub firma konstruująca sprzęt lub oprogramowanie musi pamiętać m.in. o wniesieniu opłaty licencyjnej za kodek[28].

Krytyka systemu[edytuj | edytuj kod]

Choć stosowany w DAB+ kodek HE-AAC v2 zapewnia lepszą jakość dźwięku niż inne rozwiązania używane do wydajnej kompresji nadawanego materiału[8], to wielu nadawców emituje swoje programy w niższym od zalecanego bitrate. Przykładowo, niemieckie Radio Horeb nadaje z przepływnością 48kbps[29], a niektóre programy muzyczne (między innymi BBC Asian Network) nadawane są w Wielkiej Brytanii w jakości 64kbps mp2[30], co odpowiada około 50kbps w standardzie mp3[31]. Liczba ta oznacza siedem razy mniejszą przepływność dźwięku, niż najlepszy jakościowo przekaz dostępny na stronie internetowej nadawcy, mający jakość 360kbps[32][33][34]. Poza tym, w odróżnieniu od stacji FM, które mogą być odbierane z szumami, zakłócenia w odbiorze sygnału lub oddalenie się od nadajnika radia cyfrowego spowodują całkowite przerwanie odbioru[35]. Mocniej niż w FM zauważalne są także zakłócenia związane z przemieszczaniem się[36].

DAB+ w Polsce[edytuj | edytuj kod]

Pierwsze testy systemu DAB w Polsce sięgają roku 1996, kiedy to 26 kwietnia rozpoczęto próbne nadawanie z PKiN na częstotliwości 105,360 MHz z mocą 250 W. Na przełomie 1996/1997 roku powstał sieci pracującej na częstotliwości 104 - 108 MHz, natomiast w 1998 roku powstał projekt sieci pracującej w trybie SFN na częstotliwościach 180,064 MHz, 202,928 MHz i 204,640 MHz, jednak nie doczekały się realizacji. W 1999 roku Polskie Radio zainwestowało w kompletny zestaw nadajnika o mocy 400W ERP pracujący w kanale 10B (211,648 MHz), lecz trudności związane z uzyskaniem pozwolenia spowodowały, że emisja nastąpiła dopiero 18 października 2001 roku. Nadawano tylko przez jeden dzień, bowiem sygnał DAB powodował zakłócenia w odbiorze sąsiedniego kanału telewizyjnego. [37]

2 czerwca 2009 roku Polskie Radio Wrocław, Instytut Łączności (oddział we Wrocławiu) oraz firma Emitel rozpoczęły pierwsze w Polsce testy DAB+[38]. W ramach testu uruchomiono transmisję trzech programów. Do celów emisji testowej wybrano blok 5B (176,640 MHz). Nadajnik na obiekcie RTON Wrocław/Żórawina nadawał z mocą 3,4 kW, nadajnik wspomagający (tzw. gap-filler) na Instytucie Łączności przy ul. Swojczyckiej z mocą 100 W. Po kilku latach dalszych prób, przeprowadzanych w kilku ośrodkach nadawczych, technologia DAB+ była już w Polsce wdrażana na dużą skalę[potrzebny przypis], na początku 2016 roku zasięg emisji cyfrowej wynosił 53,8% populacji i 31% powierzchni kraju[39]. W kwietniu 2016 r., kilka miesięcy po zmianie kierownictwa[40], Polskie Radio ogłosiło, że wstrzymuje własne plany rozwojowe DAB+[41]. Wdrażanie technologii DAB+ w Polsce wspiera Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji[42].

Multipleks Polskiego Radia (MUX-R3)[edytuj | edytuj kod]

Część ogólnopolska[edytuj | edytuj kod]

Ogólnopolska część multipleksu, będąca podstawowym składnikiem regionalnych ensembli, zawiera następujące stacje:

Rozgłośnia[43] Stacja Identyfikator
(SId)[44] 		Przepływność
(bit rate) 		Algorytm
kompresji 		Stereofonia Emisja UKF FM Emisja LW AM
Polskie Radio Program I PR Jedynka 3211 112kbps AAC tak tak tak
Polskie Radio Program II PR Dwójka 3222 128kbps AAC tak tak nie
Polskie Radio Program III PR Trójka 3233 112kbps AAC tak tak nie
Polskie Radio Czwórka PR Czwórka 3223 128kbps[45] AAC tak nie nie
Polskie Radio 24 Polskie Radio 24 32A6 64kbps AAC+ nie tak nie
Polskie Radio Dzieciom Radio Dzieciom 32A4 72kbps AAC+ tak nie nie
Polskie Radio Chopin Chopin 32A3 128kbps AAC tak nie nie
Radio Poland[a] Radio Poland 332A 64kbps AAC nie nie nie

Według zapewnień Polskiego Radia z początku procesu cyfryzacji, planowane było uruchomienie adresowanego do osób starszych Radia Retro i popularnonaukowego Radia Eureka[46]. Następnie Polskie Radio proponowało uruchomienie w zamian kanału sportowego, ostatecznie jednak podało, iż na razie nie ma planu uruchamiania nowych stacji[47]. Jedyną zmianą w składzie multipleksu było wycofanie Radia Rytm na rzecz Radia Chopin w listopadzie 2017 roku[48]. Poza wyżej określonymi rozgłośniami zdarzają się też emisje programów okolicznościowych:

  • Radia Chopin (nadawane od 23 września do 23 października 2015 roku z okazji Konkursu Chopinowskiego[49]
  • Radia Gwiazdka (emitujące kolędy i muzykę świąteczną, nadawane od 8 grudnia 2015 roku do 6 stycznia 2016 roku[50]).
  • Radia Literatura (nadawane od 22 czerwca do 9 lipca 2018 roku z okazji festiwalu Dwa Teatry w Sopocie)[potrzebny przypis].

Odmiany lokalne[edytuj | edytuj kod]

Do części ogólnopolskiej multipleksu na podstawie decyzji rezerwacyjnej częstotliwości, w zależności od decyzji rozgłośni z grupy Audytorium 17, mogą zostać dołożone po dwie dodatkowe stacje na region – antena regionalna i program specjalistyczny, na który została wydana koncesja (głównie wykorzystywane są koncesje kablowe, na przykład taką posiada Radio Opole 2[51]) przez Krajową Radę Radiofonii i Telewizji. Rozgłośnie koszalińska, kielecka, krakowska, opolska, szczecińska i wrocławska wykorzystują oba miejsca, zaś pozostałe nie wykorzystują miejsca dla stacji tematycznej. Nadajniki DAB+ na dzień 5 sierpnia 2018[4][25]:

Miasto Lokalizacja Kanał Moc Częstotliwość Polaryzacja Kierunkowość Stacje regionalne Operator
Białystok Krynice 5C 2 kW 178,352 MHz pozioma kierunkowa Polskie Radio Białystok Emitel
Bydgoszcz Trzeciewiec 11C 10 kW 220,352 MHz pionowa kierunkowa Polskie Radio PiK Emitel
Gdańsk Chwaszczyno 5B 10 kW 176,640 MHz pozioma kierunkowa Radio Gdańsk Emitel
Katowice Mysłowice 11A 6 kW 216,928 MHz pozioma dookólna Radio Katowice Emitel
Kielce Targowa 10D 1,2 kW 215,072 MHz pionowa kierunkowa Radio Kielce[52]
Folk Radio 		Emitel
Kielce Święty Krzyż 10D 10 kW 215,072 MHz pionowa kierunkowa Radio Kielce[52]
Folk Radio 		Emitel
Kołobrzeg Stramnica 11B 1,5 kW 218,640 MHz pionowa kierunkowa Radio Koszalin
Radio Słupsk 		Emitel
Koszalin Góra Chełmska 11B 3,2 kW 218,640 MHz pionowa kierunkowa Radio Koszalin
Radio Słupsk 		Emitel
Kraków Chorągwica 11B 10 kW 218,640 MHz pionowa kierunkowa Radio Kraków / Radio Kraków Transmisje
OFF Radio Kraków[53] 		Emitel
Krosno Sucha Góra 11A 10 kW 216,928 MHz pionowa kierunkowa Radio Rzeszów Emitel
Lublin ul. Raabego 11B 0,79 kW 218,640 MHz pionowa kierunkowa Radio Lublin Emitel
Lublin Piaski 11B 6,5 kW 218,640 MHz pionowa kierunkowa Radio Lublin Emitel
Łódź Komin EC-4 5C 10 kW 178,352 MHz pionowa dookólna Radio Łódź[54] Arkena
Olsztyn Pieczewo 11B 5,5 kW 218,640 MHz pionowa kierunkowa Radio Olsztyn Emitel
Opole Komin ECO 11C 10 kW 220,352 MHz pionowa dookólna Radio Opole[54]
Radio Opole 2 		Arkena
Opole Góra Świętej Anny 11C 2 kW 220,352 MHz pionowa dookólna Radio Opole[54]
Radio Opole 2 		Arkena
Poznań Piątkowo 12A 1 kW 223,936 MHz pionowa kierunkowa Radio Poznań Emitel
Poznań Śrem 12A 7,6 kW 223,936 MHz pozioma dookólna Radio Poznań Emitel
Rzeszów Baranówka 11A 0,8 kW 216,928 MHz pionowa kierunkowa Radio Rzeszów Emitel
Solec Kujawski RCN 11A 10 kW 216,928 MHz pionowa dookólna Polskie Radio PiK Polskie Radio
Szczecin Kołowo 11A 20 kW 216,928 MHz pozioma kierunkowa Radio Szczecin [54]
Radio Szczecin Extra 		Emitel
Toruń Moniuszki 11C 3 kW 220,352 MHz pionowa kierunkowa Polskie Radio PiK Emitel
Warszawa PKiN 6B 6 kW 183,648 MHz pozioma dookólna Polskie Radio RDC Emitel
6D 0,8 kW 187,072 MHz pozioma dookólna emisja testowa [55] Emitel
Wrocław Żórawina 5B 2,5 kW 225,648 MHz pionowa kierunkowa Radio Wrocław [54]
RW Kultura[56] 		Emitel
Zielona Góra Ptasia 11C 1,5 kW 220,352 MHz pionowa kierunkowa Radio Zachód Emitel
Zielona Góra Jemiołów 11C 3 kW 220,352 MHz pionowa kierunkowa Radio Zachód Emitel

Multipleksy komercyjne[edytuj | edytuj kod]

W 2015 roku odbyły się konsultacje społeczne dotyczące możliwości emisji w Polsce kolejnych dwóch multipleksów radiowych, tym razem przeznaczonych na rozgłośnie komercyjne[57], jednakże nie pojawiły się jeszcze informacje dotyczące ewentualnego uruchomienia multipleksów.

Pozostałe emisje[edytuj | edytuj kod]

Poza Polskim Radiem emisję swoich programów w systemie DAB+ testują inni nadawcy:

Miasto Lokalizacja Kanał Moc nadajnika Częstotliwość Polaryzacja Kierunkowość Skład multipleksu Operator Start emisji Uwagi
Andrychów ul. Żwirki i Wigury 75 8D 0,1 kW 201.072 MHz pionowa dookólna Radio Andrychów
Radio Profeto 		Radio Andrychów[58] 29.04.2019 Na podstawie artykułu o starcie emisji[59]
Bielsko-Biała Góra Szyndzielnia 5B 1 kW 176,640 MHz pionowa kierunkowa Radio Bielsko
Radio Express
Disco Radio
Mega Radio
Radio Nuta
Radio Profeto
Radio Maryja 		Radio Bielsko[60] 10.12.2018 Na podstawie artykułu o starcie emisji[61]
Gdańsk Budynek Centrum Techniki Okrętowej 5D 1 kW 180.064 MHz pionowa dookólna Radio Kolor 103 FM
Radio MUZO.FM
Radio Maryja
Radio Kaszëbë 		BCAST 30.04.2019 Na podstawie artykułu o starcie emisji[62]
Rzeszów Góra Magdalenka 10A 1 kW 209,936 MHz pionowa dookólna Radio Leliwa
Radio Via
LEM.fm
Radio 7
RDN Małopolska 		TRANSMISJA Łukasz Studencki[63] 07.03.2017 Na podstawie artykułu o starcie emisji[64][65]
Siedlce Błonie 10A 1 kW 209,936 MHz pionowa kierunkowa Radio Podlasie[66] Diecezja siedlecka[25] 05.02.2016[66] W marcu 2017 roku emisję zawieszono, przy czym nie wykluczono powrotu emisji w przypadku rozpowszechnienia się systemu radia cyfrowego[67]
Szczawnica Przehyba 10B 1 kW 211,648 MHz pionowa kierunkowa RDN Małopolska[68]
RDN Nowy Sącz[68]
Radio Via[68]
Radio Doxa[68]
Radio eM Kielce[68]
OFF Radio Kraków[69]
Radio Profeto[70]
Radio Fiat[71] 		Diecezja tarnowska[25] 15.01.2016[68]
Warszawa Hotel Marriott 10A 1 kW 209,936 MHz pionowa dookólna muzo.fm
Radio Kolor
Radio Maryja
Radio RAM 		BCAST[25] 24.08.2018 Na podstawie artykułu o starcie emisji[72]
Wrocław Al. Karkonoska 10
(Radio Wrocław) 		11A 0,250 kW 216,928 MHz pionowa dookólna Radio Wrocław
Radio Wrocław Kultura
Radio RAM
Radio Rodzina
Akademickie Radio Luz 		Instytut Łączności
Radio Wrocław
Politechnika Wrocławska 		19.01.2018 Na podstawie artykułu o starcie emisji[73]
ul. Swojczycka 38
(Instytut Łączności o/Wrocław) 		0,5 kW
ul. Długa
(Politechnika Wrocławska) 		1 kW
Budynek Sky Tower 10A 0,5 kW 209,936 MHz pionowa dookólna muzo.fm
Radio Kolor
Radio Maryja
Radio RAM 		BCAST 28.11.2018 Na podstawie artykułu o starcie emisji [74]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ W ramach przekazu oferowany jest wybór audycji Polskiego Radia w językach obcych (angielskim, niemieckim, rosyjskim, białoruskim i ukraińskim) oraz programy innych stacji radiowych, między innymi BBC World Service, RFI i Głosu Ameryki.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ WorldDMB: Country Information (ang.). strona internetowa WorldDMB, 2013. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-26)].
  2. ↑ a b c Polskie Radio: Radio Cyfrowe DAB+ -- wszystko o cyfryzacji radia. strona internetowa Polskiego Radia, 2015. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-11)].
  3. ↑ IAR: Polskie Radio rozpoczęło nadawanie w systemie cyfrowym. strona internetowa Polskiego Radia, 2013-10-01. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-02)].
  4. ↑ a b EmiTel: Aktualne parametry emisji radia DAB+ w Polsce (pol.). strona internetowa spółki EmiTel. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-20)].
  5. ↑ Joan Warner. DAB+ makes business sense for broadcasters. „Eureka! Online”, 2013-09-05. London: WorldDMB (ang.). [dostęp 2014-02-01]. 
  6. ↑ WorldDMB: Spectrum & Regulation (ang.). strona internetowa WorldDMB, 2013. [dostęp 2014-02-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-26)].
  7. ↑ WorldDMB: Glossary (ang.). strona internetowa WorldDMB, 2014. [dostęp 2014-01-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-26)].
  8. ↑ a b c Stefan Meltzer, Gerald Moser. MPEG-4 HE-AAC v2 — audio coding for today’s digital media world. „EBU Technical Review”, s. 2, 7, 12, styczeń 2006. Genewa: European Broadcasting Union (ang.). [dostęp 2014-01-23]. 
  9. ↑ Leif Nyberg: Digital radio requires high data rate (ang.). Luleå University of Technology, 2013-11-18. [dostęp 2015-02-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-05)].
  10. ↑ Paweł Mathia: Status of the digital radio implementation in Poland (ang.). strona internetowa Europejskiej Unii Nadawców, 2015-02-11. s. 20. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-11)].
  11. ↑ ETSI: Digital Audio Broadcasting (DAB); Transport of Advanced Audio Coding (AAC) audio (ang.). oficjalna strona internetowa Europejskiego Instytutu Norm Telekomunikacyjnych, 2010, ETSI TS 102 563 V1.2.1 (2010-05) s. 7. [dostęp 2015-03-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-01)].
  12. ↑ Urząd Komunikacji Elektronicznej: Konsultacje – cyfrowa RTV w paśmie VHF (pol.). strona internetowa UKE, 2010. s. 2. [dostęp 2014-01-07].
  13. ↑ Eoghan O'Sullivan: The use of band III in Europe (ang.). strona internetowa Europejskiej Unii Nadawców, 2014-09-01. s. 1. [dostęp 2015-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-03)].
  14. ↑ redakcja „EBU Technical Review”: CEPT paves the way for Mobile Services in L-Band (ang.). strona internetowa czasopisma „EBU Technical Review”, 2012-10-11. [dostęp 2014-01-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-21)].
  15. ↑ Frank van de Laar, Norbert Philips, Jos Huisken. Towards the next generation of DAB receivers. „EBU Technical Review”. Summer, s. 46, 1997. Genewa: European Broadcasting Union (ang.). [dostęp 2014-01-09]. 
  16. ↑ Franc Kozamernik, Nigel Laflin, Terry O’Leary. Satellite DSB systems — and their potential impact on the planning of terrestrial DAB services in Europe. „EBU Technical Review”, s. 10, styczeń 2002. Genewa: European Broadcasting Union (ang.). [dostęp 2014-01-09]. 
  17. ↑ David Baxter: Worlds First Plug-and-Play DAB+ Radio Launched (ang.). strona internetowa firmy Revo Technologies Ltd, jednego z producentów radioodbiorników DAB+, 2007-12-08. s. 1. [dostęp 2015-03-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-04)].
  18. ↑ Mateusz Tomczak: LG Stylus 2 debiutuje w Polsce (pol.). portal Benchmark.pl, 2016-05-06. [dostęp 2016-07-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-20)].
  19. ↑ Krzysztof Mocek: LG Stylus 2 z technologią DAB+ (pol.). internetowe wydanie czasopisma PC Format, 2016-05-07. [dostęp 2016-07-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-20)].
  20. ↑ WorldDMB: Technology & Rollout (ang.). strona internetowa WorldDMB, 2014. [dostęp 2014-01-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-26)].
  21. ↑ WorldDMB: Further boost for DAB+ digital radio as Sweden and Switzerland announce roadmaps for digital radio switchover (ang.). materiały prasowe organizacji WorldDMB, 2014-12-02. [dostęp 2014-12-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-10)].
  22. ↑ WorldDMB: Digital radio in-car (ang.). strona internetowa WorldDMB, 2014. [dostęp 2014-01-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-20)].
  23. ↑ wp.pl: Polskie stacje radiowe do cyfryzacji! Jesteś przygotowany? (pol.). portal Wirtualna Polska, 2013-07-29. [dostęp 2014-01-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-10)].
  24. ↑ WorldDMB: Digital Radio and the Connected Digital Single Market Strategy (ang.). serwer Komisji Europejskiej, IV 2015. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-07)].
  25. ↑ a b c d e UKE: Pozwolenia DAB 2016 03 14 (pol.). strona internetowa Urzędu Komunikacji Elektronicznej, 2016-03-14. [dostęp 2016-07-20].
  26. ↑ Opendigitalradio: Organisation (ang.). strona internetowa organizacji Opendigitalradio. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-13)].
  27. ↑ Mathias Coinchon: Local DAB+ broadcasting using mmbtools (ang.). strona internetowa Europejskiej Unii Nadawców, 2014-09-30. s. 1-7. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-06)].
  28. ↑ Bernie O: DAB and DAB+ Patent information (ang.). strona internetowa WorldDMB, 2014-08-21. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-16)].
  29. ↑ http://fmscan.org/net.php?r=d&m=m&itu=D&bouq=1&pxf=DR+Deutschland
  30. ↑ http://fmscan.org/net.php?m=s&pxf=BBC+National+DAB
  31. ↑ Why DAB radio in the UK is broken, and how to fix it | TechRadar, www.techradar.com [dostęp 2017-11-22] (ang.).
  32. ↑ Why DAB radio in the UK is broken, and how to fix it | TechRadar, www.techradar.com [dostęp 2017-11-22] (ang.).
  33. ↑ DAB sound quality? | What Hi-Fi?, www.whathifi.com [dostęp 2017-11-22] (ang.).
  34. ↑ Link do przekazu BBC Asian Network w jakości 360kbps, dostępnego wyłącznie z terenu Zjednoczonego Królestwa
  35. ↑ Audiences condemn digital radio because of poor quality signal | Daily Mail Online, www.dailymail.co.uk [dostęp 2017-11-22] (ang.).
  36. ↑ Why DAB radio in the UK is broken, and how to fix it: Page 2 | TechRadar, www.techradar.com [dostęp 2017-11-22] (ang.).
  37. ↑ Które radio cyfrowe w Polsce? Radioelektronik 6/2002, str. 38-39 [1]
  38. ↑ Dariusz Więcek,Bartłomiej Gołębiowski, Daniel Niewiadomski: Weryfikacja zasięgów eksperymentalnej emisji DAB+ (pol.). Krajowa Konferencja Radiokomunikacji, Radiofonii i Telewizji, KKRRiT2010, Kraków. [dostęp 2010-06-16].
  39. ↑ Jan Dworak, Witold Graboś, Krzysztof Luft, Stefan Pastuszka, Sławomir Rogowski, Agnieszka Ogrodowczyk, Krystyna Rosłan-Kuhn, Mirosław Samsonowski, Barbara Stachowiak, Katarzyna Twardowska, Krzysztof Zalewski: Zielona Księga cyfryzacji radia w Polsce. Katarzyna Twardowska (red.), Joanna Kryńska (red.), Albert Woźniak (red.). Warszawa: Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, marzec 2016, s. 50. [dostęp 2016-07-19]. (pol.)
  40. ↑ Onet.pl (RZ): Barbara Stanisławczyk nową szefową Polskiego Radia (pol.). portal Onet.pl, 2016-01-08. [dostęp 2016-07-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-19)].
  41. ↑ Łukasz Brzezicki: Barbara Stanisławczyk: wstrzymujemy rozwój cyfryzacji Polskiego Radia, to wątpliwy projekt (wywiad) (pol.). portal Wirtualnemedia.pl, 2016-04-07. [dostęp 2016-07-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-19)].
  42. ↑ Jan Dworak, Witold Graboś, Krzysztof Luft, Stefan Pastuszka, Sławomir Rogowski, Agnieszka Ogrodowczyk, Krystyna Rosłan-Kuhn, Mirosław Samsonowski, Barbara Stachowiak, Katarzyna Twardowska, Krzysztof Zalewski: Zielona Księga cyfryzacji radia w Polsce. Katarzyna Twardowska (red.), Joanna Kryńska (red.), Albert Woźniak (red.). Warszawa: Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, marzec 2016, s. 4. [dostęp 2016-07-19]. (pol.)
  43. ↑ Nazwy według identyfikatorów w multipleksie DAB+ z Warszawy, aktualne na dzień 16 września 2017 roku
  44. ↑ DAB / DAB+ – skrócony wykaz nadajników (pol.). fmdx.pl. [dostęp 2016-09-22].
  45. ↑ Krzysztof Sagan: Polska: Czwórka brzmi lepiej w DAB+ (pol.). RadioPolska, 2016-09-22. [dostęp 2016-09-22].
  46. ↑ Janek Kruczkowski: Polskie Radio cyfrowe (pol.). Polskie Radio, 2014-02-20. [dostęp 2016-07-13].
  47. ↑ Jacek K: Cyfryzacja wciąż zamrożona, zmian przepływności (jakości) w DAB+ nie będzie (pol.). mvno-gsm.pl, 2017-04-25. [dostęp 2017-04-25].
  48. ↑ Krzysztof Sagan, Polska: Grał Rytm i bach... jest Chopin, „RadioPolska”, 9 listopada 2017 [dostęp 2018-09-08].
  49. ↑ RadioPolska • Polska: Okolicznościowe Radio Chopin w DAB+ | Blog, www.radiopolska.pl [dostęp 2017-11-22].
  50. ↑ RadioPolska • Polska: Cyfrowa Gwiazdka w DAB+ | Blog, www.radiopolska.pl [dostęp 2017-11-22].
  51. ↑ Wykaz koncesji i decyzji – Nadawcy koncesjonowani – Nadawcy i operatorzy – Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, www.krrit.gov.pl [dostęp 2017-11-22] (pol.).
  52. ↑ a b Kielce: Radio Kielce ponownie w DAB+, debiut Folk Radia w eterze, „RadioPolska”, 4 sierpnia 2018 [dostęp 2018-08-05].
  53. ↑ Paweł Gaik: OFF Radio Kraków już gra (pol.). portal Onet.pl, 2015-02-03. [dostęp 2015-02-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-05)].
  54. ↑ a b c d e Magdalena Lemańska: Polskie Radio poszerza cyfrowy zasięg (pol.). internetowe wydanie dziennika „Rzeczpospolita”, 2014-10-06. [dostęp 2014-10-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-17)].
  55. ↑ Warszawa: „Emisja testowa” na kanale 6D, RadioPolska, 30 listopada 2018 [dostęp 2018-12-26].
  56. ↑ KRRiT: Radio Wrocław Kultura (pol.). strona internetowa Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, 2015-02-03. [dostęp 2015-03-19].
  57. ↑ Anita Kazimierska: http://satkurier.pl/news/112422/beda-kolejne-mux-y-dab-ruszyly-konsultacje.html?newsId=112422&page=6 (pol.). satkurier.pl, 2015-02-27. [dostęp 2016-09-02].
  58. ↑ Radio Bielsko uruchomiło multipleks DAB+ (pol.). satkurier.pl, 2018-12-11.
  59. ↑ Krzysztof Sagan: RadioPolska • Andrychów: Radio Andrychów także w DAB+ (pol.). radiopolska.pl, 2019-04-28.
  60. ↑ Radio Bielsko uruchomiło multipleks DAB+ (pol.). satkurier.pl, 2018-12-11.
  61. ↑ Krzysztof Sagan: RadioPolska • Bielsko-Biała: Ruszył MUX Radia Bielsko z Szyndzielni | Blog (pol.). radiopolska.pl, 2018-12-09.
  62. ↑ Krzysztof Sagan: Gdańsk: DABCAST w eterze (pol.). radiopolska.pl, 2019-30-04.
  63. ↑ TRANSMISJA Łukasz Studencki (pol.). www.transmisja.info, 2017-03-13.
  64. ↑ Krzysztof Sagan: Rzeszów: VIA, Leliwa i LEM.fm w komercyjnym MUX-ie DAB+ (pol.). radiopolska.pl, 2017-03-09.
  65. ↑ Krzysztof Sagan: Rzeszów: Radio 7 i RDN Małopolska w MUX-ie Transmisji (pol.). radiopolska.pl, 2017-06-01.
  66. ↑ a b Krzysztof Sagan: Siedlce: Katolickie Radio Podlasie w DAB+ (pol.). serwis internetowy RadioPolska, 2016-02-07. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-24)].
  67. ↑ Krzysztof Sagan: Siedlce: Koniec testów DAB+ Katolickiego Radia Podlasie (pol.). serwis internetowy RadioPolska, 2017-03-08.
  68. ↑ a b c d e f Janusz Sulisz: Radio Profeto.pl w DAB+ z Szczawnicy (pol.). portal SATKurier.pl, 2016-01-27. [dostęp 2016-07-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-20)].
  69. ↑ Krzysztof Sagan: Podkarpacie: OFF Radio Kraków wyłączone (pol.). serwis internetowy RadioPolska, 2016-06-05. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-24)].
  70. ↑ Krzysztof Sagan: Szczawnica: Profeto i Fiat w DAB+ (pol.). serwis internetowy RadioPolska, 2018-01-27.
  71. ↑ Krzysztof Sagan: Szczawnica: Profeto i Fiat w DAB+ (pol.). serwis internetowy RadioPolska, 2018-01-27.
  72. ↑ Anita Kaźmierska: Testy nowego lokalnego multipleksu DAB+ w Warszawie (pol.). satkurier.pl, 2018-08-24.
  73. ↑ Jerzy Kruczek: Lokalny multipleks DAB+ ruszył we Wrocławiu (pol.). satkurier.pl, 2018-01-25.
  74. ↑ Anita Kaźmierska: Komercyjne stacje radiowe w DAB+ we Wrocławiu (pol.). satkurier.pl, 2018-11-27.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

W Wikimedia Commons znajdują się multimedia związane z tematem:
Digital Audio Broadcasting
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Digital_Audio_Broadcasting&oldid=57080798”