Digital Audio Broadcasting

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Radioodbiornik DAB
Rozkład kanałów DAB/DAB+ w paśmie III

Digital Audio Broadcasting (DAB) – technika pozwalająca nadawać programy radiowe w formie cyfrowej, używana w 21 krajach, głównie w Europie[1]. W Polsce korzysta z niej głównie Polskie Radio, posługując się nowoczesną wersją standardu (DAB+)[2][3][4].

Standardy DAB i DAB+[edytuj | edytuj kod]

Pierwsze nadajniki DAB posługiwały się kodekiem MP2 (MPEG Audio Layer II), po pewnym czasie zadecydowano jednak o migracji do kodeka HE-AAC v2, powołując do życia DAB+. Radioodbiorniki DAB nie są kompatybilne z nowszym standardem kompresji dźwięku, natomiast radioodbiorniki DAB+ są kompatybilne z obydwoma kodekami.

Nowością w DAB+ jest również zaimplementowanie kodowania korekcyjnego Reeda–Solomona, dzięki któremu eliminowane są błędy w transmisji. Niektóre radioodbiorniki DAB można przystosować do odbioru DAB+ poprzez aktualizację ich oprogramowania, opisywane są wówczas jako upgradeable[5]. Obecnie (stan na 2020 rok) w niektórych krajach (na przykład Wielkiej Brytanii) wykorzystywane są równocześnie oba standardy.

Cyfryzacja umożliwia emisję większej liczby programów, niższym kosztem, przy użyciu mniejszej liczby nadajników[2][6][7]. Stosowany w DAB+ kodek HE-AAC v2 zapewnia lepszą jakość dźwięku niż inne rozwiązania używane do wydajnej kompresji nadawanego materiału[8]. Potrzeba przepływności 300 kbps aby w transmisji nie dało się odczuć żadnych pogorszeń jakości (percepcyjnie transparentny system). Jeszcze przy przepływności 160 kbps jakość jest porównywalna ze zwykłą transmisją w standardzie FM, przy niższych wartościach jakość znacząco się pogarsza (w porównaniu z systemem FM). Żeby rywalizować z systemem FM wysokiej jakości należy użyć przepływność na poziomie 192 kbps, wtedy jakość dźwięku utrzymuje się na poziomie typowym, często występującym w eterze[9]. Nawet przy 128 kbps dźwięk jest bliski oryginałowi. Przy niższych przepływnościach straty są już słyszalne, jakkolwiek dzięki funkcjonującym w ramach HE-AAC v2 technikom Spectral Band Replication oraz Parametric Stereo jakość dźwięku nadal może być wysoka[8]. Nadawcy różnicują przepływność w zależności od profilu rozgłośni. Przykładowo w Polsce Program II Polskiego Radia zawierający programy z wrażliwą na jakość przekazu muzyką klasyczną posiada przepływność ustaloną na 128 kbps, a programy słowne takie jak Polskie Radio 24 czy Radio Poland wykorzystuje 64 kbps[10][2]. Odczytując te wartości należy mieć na uwadze, że przepływności deklarowane przez rozgłośnie w materiałach informacyjnych oraz wyświetlane na odbiornikach nie zawsze muszą odnosić się do przepływności samego dźwięku. Przykładowo, jeśli rozgłośnia deklaruje przepływność na poziomie maksymalnym w DAB+ (192 kbps) oznacza to, że przepływność audio wynosi nie więcej niż 175 kbps, a może być jeszcze niższa, jeśli stacja dołącza dane towarzyszące (Programme Associated Data)[11] takie jak slajdy czy dużą ilość informacji tekstowych.

Częstotliwości[edytuj | edytuj kod]

Na mocy Specjalnego Porozumienia Wiesbaden 1995, a także późniejszych ustaleń społeczności międzynarodowej, uchwalono, że dla potrzeb naziemnego radia cyfrowego przeznacza się w Europie częstotliwości z zakresu 174–230 MHz[12]. W kilku krajach (m.in. w Norwegii) radio cyfrowe zajmuje dodatkowo częstotliwości 230–240 MHz[13]. Europejskim nadawcom można również przyznawać prawo do korzystania z części pasma L (1452–1492 MHz), jednakże rzadko się to praktykuje[14].

Historia wdrażania[edytuj | edytuj kod]

Profesjonalne odbiorniki DAB produkowano już w połowie lat 90[15], natomiast modele konsumenckie pojawiły się na rynku latem 1998 roku[16]. Radioodbiorniki domowego użytku w wersji unowocześnionej (DAB+) zaczęto sprzedawać pod koniec roku 2007[17]. W 2016 roku pojawił się pierwszy smartfon obsługujący DAB+: LG Stylus 2[18][19].

Technologia Digital Audio Broadcasting nie wyparła w większości krajów analogowych transmisji FM. Choć jest dostępna na obszarze zamieszkiwanym przez ponad pół miliarda osób[20], to liczbę zakupionych radioodbiorników DAB/DAB+ oszacowano na ponad 30 milionów (dane z 2014 roku). W Europie odnotowuje się jednak znaczne postępy w budowie infrastruktury DAB+, wobec czego w kilku krajach opracowano plany rezygnacji z radia analogowego, a Norwegia wyłączyła analogowe nadajniki FM w 2017 roku[21]. Szwajcaria może przeprowadzić wyłączenia w latach 2020–2024, Szwecja w 2022 lub 2024 roku[22]. W popularyzacji naziemnej radiofonii cyfrowej mogą pomóc działania producentów samochodów – niektórzy z nich oferują radioodbiorniki DAB/DAB+ jako standardowe wyposażenie auta[23]. W przeciwieństwie do cyfryzacji telewizji, Unia Europejska nie wymogła na krajach członkowskich wyłączenia sygnału analogowego czy uruchomienia radia cyfrowego[24], niewykluczone jednak, że w przyszłości zostanie podjęta unijna decyzja dotycząca cyfryzacji radia – w 2015 roku o wsparcie dla tego procesu zabiegała w Komisji Europejskiej organizacja WorldDMB, promująca wdrażanie DAB/DAB+[25]. Wciąż, w niektórych krajach Unii (na przykład Portugalii) w ogóle nie prowadzi się testów tego systemu.

Sprzęt i oprogramowanie DAB/DAB+[edytuj | edytuj kod]

Sprzęt nadawczy produkuje wiele różnych firm, m.in. Rohde & Schwarz, Plisch, Harris, Electrolink, NEC Corporation[26]. Oprócz profesjonalnych komercyjnych nadajników i radioodbiorników DAB/DAB+ funkcjonują również udokumentowane sprzętowe i programowe rozwiązania open source, pozwalające niezależnym informatykom samodzielnie konstruować urządzenia DAB/DAB+ dla rozgłośni i użytkowników domowych. O ich rozwój dba m.in. szwajcarska organizacja non-profit Opendigitalradio[27][28].

W 2013 roku wygasły europejskie prawa patentowe do technologii DAB, nadal chronione są patenty stosowane w DAB+. Osoba lub firma konstruująca sprzęt lub oprogramowanie musi pamiętać m.in. o wniesieniu opłaty licencyjnej za kodek[29].

Krytyka systemu[edytuj | edytuj kod]

Choć stosowany w DAB+ kodek HE-AAC v2 zapewnia lepszą jakość dźwięku niż inne rozwiązania używane do wydajnej kompresji nadawanego materiału[8], to wielu nadawców emituje swoje programy w niższym od zalecanego bitrate. Przykładowo, niemieckie Radio Horeb nadaje z przepływnością 48kbps[30], a niektóre programy muzyczne (między innymi BBC Asian Network) nadawane są w Wielkiej Brytanii w jakości 64kbps mp2[31], co odpowiada około 50kbps w standardzie mp3[32]. Liczba ta oznacza siedem razy mniejszą przepływność dźwięku, niż najlepszy jakościowo przekaz dostępny na stronie internetowej nadawcy, mający jakość 360kbps[32][33][34]. Poza tym, w odróżnieniu od stacji FM, które mogą być odbierane z szumami, zakłócenia w odbiorze sygnału lub oddalenie się od nadajnika radia cyfrowego spowodują całkowite przerwanie odbioru[35]. Mocniej niż w FM zauważalne są także zakłócenia związane z przemieszczaniem się[36]. Dodatkowo, do odbioru sygnału DAB+ wymagany jest kompatybilny odbiornik, co powoduje dodatkowy koszt dla odbiorcy przekazu.

DAB+ w Polsce[edytuj | edytuj kod]

Pierwsze testy systemu DAB w Polsce sięgają roku 1996, kiedy to 26 kwietnia rozpoczęto próbne nadawanie z PKiN na częstotliwości 105,360 MHz z mocą 250 W. Na przełomie 1996/1997 roku powstał projekt sieci pracującej na częstotliwości 104 – 108 MHz, natomiast w 1998 roku powstał projekt sieci pracującej w trybie SFN na częstotliwościach 180,064 MHz, 202,928 MHz i 204,640 MHz, jednak nie doczekały się realizacji. W 1999 roku Polskie Radio zainwestowało w kompletny zestaw nadajnika o mocy 400W ERP pracujący w kanale 10B (211,648 MHz), lecz trudności związane z uzyskaniem pozwolenia spowodowały, że emisja nastąpiła dopiero 18 października 2001 roku. Nadawano tylko przez jeden dzień, bowiem sygnał DAB powodował zakłócenia w odbiorze sąsiedniego kanału telewizyjnego[37].

2 czerwca 2009 roku Polskie Radio Wrocław, Instytut Łączności (oddział we Wrocławiu) oraz firma Emitel rozpoczęły pierwsze w Polsce testy DAB+[38]. W ramach testu uruchomiono transmisję trzech programów. Do celów emisji testowej wybrano blok 5B (176,640 MHz). Nadajnik na obiekcie RTON Wrocław/Żórawina nadawał z mocą 3,4 kW, nadajnik wspomagający (tzw. gap-filler) na Instytucie Łączności przy ul. Swojczyckiej z mocą 100 W. Po kilku latach dalszych prób, przeprowadzanych w kilku ośrodkach nadawczych, technologia DAB+ była już w Polsce wdrażana na dużą skalę[potrzebny przypis], na początku 2016 roku zasięg emisji cyfrowej wynosił 53,8% populacji i 31% powierzchni kraju i rozpoczęły się testy realizowane przez innych nadawców[39].

Między 2016 a 2019 rokiem nowe kierownictwo Polskiego Radia wstrzymało rozwój technologii DAB+[40], utrzymując w wywiadach prasowych, iż projekt „jest wątpliwy”, a ilość odbiorców cyfrowych stacji jest „bliska zeru” – wciąż jednak działały uruchomione dotąd stacje oraz emisje sygnału[41]. W 2019 roku uruchomiono jednak przetargi na kolejne lokalizacje[42], a w październiku 2020 roku uruchomiono dziesięć nowych nadajników[43]. Wdrażanie technologii DAB+ w Polsce wspiera Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji[44]. Obecnie emisje można podzielić na realizowane przez Polskie Radio w ramach MUX-R3 (osiągane na terenie całej Polski) oraz inicjatywy prywatne (osiągane lokalnie, na małych obszarach). Obecnie trwa konkurs na ogólnopolski multipleks DAB+ ze stacjami prywatnymi, którego organizacją zajmuje się Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji[45][46]; w jego ramach całe pasmo VHF miałoby zostać przeznaczone wyłącznie dla radiofonii cyfrowej, co oznaczałoby konieczność likwidacji ósmego multipleksu naziemnej telewizji cyfrowej.

Multipleks Polskiego Radia (MUX-R3)[edytuj | edytuj kod]

Ogólnopolska część multipleksu, będąca podstawowym składnikiem regionalnych przekazów zawiera dziewięć stacji, zarówno tych znanych z przekazów radiofonii konwencjonalnych, jak i tych emitowanych głównie w DAB+. Obecnie emitowane w systemie rozgłośnie znajdują się w tabeli.

Rozgłośnia[47] Identyfikator
(SId)[48] 		Przepływność
(bit rate) 		Algorytm
kompresji 		Stereofonia Emisja UKF FM Emisja LW AM
Polskie Radio Program I 3211 112kbps AAC tak tak tak
Polskie Radio Program II 3222 112kbps AAC tak tak nie
Polskie Radio Program III 3233 96kbps AAC tak tak nie
Polskie Radio 24 32A6 64kbps AAC+ nie tak nie
Polskie Radio Czwórka 3223 96kbps AAC tak nie nie
Polskie Radio Chopin 32A3 112kbps AAC tak nie nie
Polskie Radio Dzieciom 32A4 96kbps AAC+ tak nie nie
Polskie Radio Kierowców 32A1 96kbps AAC tak nie nie
Radio Poland[a] 332A 64kbps AAC nie nie nie
UR-1[b] 32A2 72kbps AAC nie tak[c] nie

Według zapewnień Polskiego Radia z początku procesu cyfryzacji, planowane było uruchomienie adresowanego do osób starszych Radia Retro i popularnonaukowego Radia Eureka[49]. Następnie Polskie Radio proponowało uruchomienie kanału sportowego, ostatecznie jednak podało, iż na razie nie ma planu uruchamiania nowych stacji[50].

W listopadzie 2017 roku, po dwuletniej przerwie nastąpiła zmiana polegająca na wycofaniu Radia Rytm na rzecz Radia Chopin[51]. W maju 2020 roku Polskie Radio podało informację na temat planowanego na 1 września uruchomienia nowej stacji Polskie Radio Kierowców, dostępnej także poprzez DAB+[52]. Rozgłośnia ostatecznie ruszyła 16 października.

Poza wyżej określonymi rozgłośniami zdarzają się też emisje programów okolicznościowych:

  • Radia Chopin (nadawane od 23 września do 23 października 2015) z okazji Konkursu Chopinowskiego[53]
  • Radia Gwiazdka (emitujące kolędy i muzykę świąteczną, nadawane od 8 grudnia 2015 roku do 6 stycznia 2016 roku[54]).
  • Radia Literatura (nadawane od 22 czerwca do 9 lipca 2018 roku z okazji festiwalu Dwa Teatry w Sopocie)[potrzebny przypis].

Do ogólnopolskiej części multipleksu w zależności od decyzji rozgłośni regionalnej Polskiego Radia, mogą zostać dołożone po dwie dodatkowe stacje na region. Jedną z nich jest dostępna również na UKF antena regionalna, drugą zaś wybrany przez stację program specjalistyczny, na który wydano koncesję (głównie wykorzystywane są koncesje kablowe, na przykład taką posiada Radio Opole 2[55]) przez Krajową Radę Radiofonii i Telewizji. Niektóre stacje regionalne (na przykład Radio Kraków) rozszczepiają swój sygnał między UKF oraz DAB+, oferując dodatkowe programy (na przykład transmisje sportowe). Rozgłośnie gdańska, koszalińska, kielecka, krakowska, olsztyńska, opolska, szczecińska i wrocławska wykorzystują oba miejsca, zaś pozostałe nie wykorzystują miejsca dla stacji tematycznej[4][26]. Po uruchomieniu kolejnej transzy nadajników w październiku 2020[42] multipleks emitowano z trzydziestu pięciu miejsc[56].

Koncesjonowane multipleksy lokalne[edytuj | edytuj kod]

W maju 2019 KRRiT ogłosiła 7 konkursów na nadawanie w multipleksach lokalnych w Częstochowie, Katowicach, Poznaniu, Rzeszowie, Tarnowie, Toruniu i Warszawie[57][58]. Do konkursu oprócz stacji lokalnych zgłosiło się radio muzo.fm i Wirtualna Polska. Zostały one rozstrzygnięte w okresie od października do listopada 2019 roku, a koncesje przyznano Radiu Bezpieczna Podróż, radiu Open.fm, Radiu Profeto i radiu muzo.fm we wszystkich 7 multipleksach z wyjątkiem radia muzo.fm w przypadku Tarnowa oraz Trendy Radiu w Tarnowie, Waszemu Radiu FM w Poznaniu, Radiu Leliwa w Rzeszowie, Mega Radiu, Disco Radiu i Radiu Nuta w Warszawie, Częstochowie, Poznaniu i Katowicach oraz Radiu Kolor w Warszawie, Radiu Express w Katowicach i Częstochowie i Radiu Fiat i Radiu Jasna Góra w samej Częstochowie[59][60][61][62]. Z kolei w lipcu 2021 roku ogłoszono operatorów tych lokalnych multipleksów - spółka DABCOM została operatorem multipleksów w Częstochowie, Katowicach, Poznaniu, Tarnowie i Warszawie, a spółka PSN Infrastruktura została operatorem multipleksów w Rzeszowie i Toruniu[63][64].

W okresie od stycznia do lutego 2022 roku uruchomiona została emisja pierwszych 7 multipleksów lokalnych - jako pierwszy został uruchomiony multipleks w Tarnowie[65][66], następnie zostały uruchomione multipleksy w Rzeszowie i Toruniu[67][68][69], co zmusiło Telewizję Kablową Toruń do zmiany częstotliwości niektórych kanałów[70]. Potem uruchomiono multipleksy w Częstochowie[71][72], Warszawie i Poznaniu[73][74]. Jako ostatni został uruchomiony multipleks w Katowicach[75][76].

Pozostałe emisje[edytuj | edytuj kod]

W 2015 roku odbyły się konsultacje społeczne dotyczące możliwości emisji w Polsce kolejnych dwóch multipleksów radiowych, tym razem przeznaczonych na rozgłośnie komercyjne[77], jednakże nie pojawiły się jeszcze informacje dotyczące ewentualnego uruchomienia multipleksów. Poza Polskim Radiem emisję swoich programów w systemie DAB+ testują inni nadawcy – w styczniu 2016 roku pierwszą rozgłośnią niepubliczną testującą sygnał DAB+ była rozgłośnia RDN Małopolska[78], a w 2020 roku liczba emisji realizowanych przez rozgłośnie niepubliczne wynosiła dziesięć[56].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ W ramach przekazu oferowany jest wybór audycji Polskiego Radia w językach obcych (angielskim, niemieckim, rosyjskim, białoruskim i ukraińskim) oraz programy innych stacji radiowych, między innymi BBC World Service, RFI i Głosu Ameryki.
  2. ↑ Uruchomiony czasowo przekaz Pierwszego Programu Ukraińskiego Radia wraz z audycjami redakcji ukraińskiej Polskiego Radia.
  3. ↑ Program nadaje na terenie Ukrainy.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ WorldDMB: Country Information. strona internetowa WorldDMB, 2013. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-26)]. (ang.).
  2. ↑ a b c Polskie Radio: Radio Cyfrowe DAB+ -- wszystko o cyfryzacji radia. strona internetowa Polskiego Radia, 2015. [dostęp 2013-10-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-11)].
  3. ↑ IAR: Polskie Radio rozpoczęło nadawanie w systemie cyfrowym. strona internetowa Polskiego Radia, 2013-10-01. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-02)].
  4. ↑ a b EmiTel: Aktualne parametry emisji radia DAB+ w Polsce. strona internetowa spółki EmiTel. [dostęp 2016-07-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-20)]. (pol.).
  5. ↑ WorldDMB: Glossary. strona internetowa WorldDMB, 2014. [dostęp 2014-01-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-26)]. (ang.).
  6. ↑ Joan Warner. DAB+ makes business sense for broadcasters. „Eureka! Online”, 2013-09-05. London: WorldDMB. [dostęp 2014-02-01]. (ang.). 
  7. ↑ WorldDMB: Spectrum & Regulation. strona internetowa WorldDMB, 2013. [dostęp 2014-02-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-26)]. (ang.).
  8. ↑ a b c Stefan Meltzer, Gerald Moser. MPEG-4 HE-AAC v2 – audio coding for today’s digital media world. „EBU Technical Review”, s. 2, 7, 12, styczeń 2006. Genewa: European Broadcasting Union. [dostęp 2014-01-23]. (ang.). 
  9. ↑ Leif Nyberg: Digital radio requires high data rate. Luleå University of Technology, 2013-11-18. [dostęp 2015-02-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-05)]. (ang.).
  10. ↑ Paweł Mathia: Status of the digital radio implementation in Poland. strona internetowa Europejskiej Unii Nadawców, 2015-02-11. s. 20. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-11)]. (ang.).
  11. ↑ ETSI: Digital Audio Broadcasting (DAB); Transport of Advanced Audio Coding (AAC) audio. oficjalna strona internetowa Europejskiego Instytutu Norm Telekomunikacyjnych, 2010, ETSI TS 102 563 V1.2.1 (2010-05) s. 7. [dostęp 2015-03-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-01)]. (ang.).
  12. ↑ Urząd Komunikacji Elektronicznej: Konsultacje – cyfrowa RTV w paśmie VHF. strona internetowa UKE, 2010. s. 2. [dostęp 2014-01-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-17)]. (pol.).
  13. ↑ Eoghan O’Sullivan: The use of band III in Europe. strona internetowa Europejskiej Unii Nadawców, 2014-09-01. s. 1. [dostęp 2015-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-03)]. (ang.).
  14. ↑ redakcja „EBU Technical Review”: CEPT paves the way for Mobile Services in L-Band. strona internetowa czasopisma „EBU Technical Review”, 2012-10-11. [dostęp 2014-01-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-21)]. (ang.).
  15. ↑ Frank van de Laar, Norbert Philips, Jos Huisken. Towards the next generation of DAB receivers. „EBU Technical Review”. Summer, s. 46, 1997. Genewa: European Broadcasting Union. [dostęp 2014-01-09]. (ang.). 
  16. ↑ Franc Kozamernik, Nigel Laflin, Terry O’Leary. Satellite DSB systems – and their potential impact on the planning of terrestrial DAB services in Europe. „EBU Technical Review”, s. 10, styczeń 2002. Genewa: European Broadcasting Union. [dostęp 2014-01-09]. (ang.). 
  17. ↑ David Baxter: Worlds First Plug-and-Play DAB+ Radio Launched. strona internetowa firmy Revo Technologies Ltd, jednego z producentów radioodbiorników DAB+, 2007-12-08. s. 1. [dostęp 2015-03-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-04)]. (ang.).
  18. ↑ Mateusz Tomczak: LG Stylus 2 debiutuje w Polsce. portal Benchmark.pl, 2016-05-06. [dostęp 2016-07-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-20)]. (pol.).
  19. ↑ Krzysztof Mocek: LG Stylus 2 z technologią DAB+. internetowe wydanie czasopisma PC Format, 2016-05-07. [dostęp 2016-07-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-20)]. (pol.).
  20. ↑ WorldDMB: Technology & Rollout. strona internetowa WorldDMB, 2014. [dostęp 2014-01-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-26)]. (ang.).
  21. ↑ Andrew Griffin: Norway has become the first country in the world to completely switch off its FM radios.. The Independent, 2017-12-13. [dostęp 2020-10-04]. (ang.).
  22. ↑ WorldDMB: Further boost for DAB+ digital radio as Sweden and Switzerland announce roadmaps for digital radio switchover. materiały prasowe organizacji WorldDMB, 2014-12-02. [dostęp 2014-12-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-10)]. (ang.).
  23. ↑ WorldDMB: Digital radio in-car. strona internetowa WorldDMB, 2014. [dostęp 2014-01-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-20)]. (ang.).
  24. ↑ wp.pl: Polskie stacje radiowe do cyfryzacji! Jesteś przygotowany?. portal Wirtualna Polska, 2013-07-29. [dostęp 2014-01-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-10)]. (pol.).
  25. ↑ WorldDMB: Digital Radio and the Connected Digital Single Market Strategy. serwer Komisji Europejskiej, IV 2015. [dostęp 2016-08-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-07)]. (ang.).
  26. ↑ a b UKE: Pozwolenia DAB 2016 03 14. strona internetowa Urzędu Komunikacji Elektronicznej, 2016-03-14. [dostęp 2016-07-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-17)]. (pol.).
  27. ↑ Opendigitalradio: Organisation. strona internetowa organizacji Opendigitalradio. [dostęp 2015-07-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-13)]. (ang.).
  28. ↑ Mathias Coinchon: Local DAB+ broadcasting using mmbtools. strona internetowa Europejskiej Unii Nadawców, 2014-09-30. s. 1–7. [dostęp 2016-08-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-06)]. (ang.).
  29. ↑ Bernie O: DAB and DAB+ Patent information. strona internetowa WorldDMB, 2014-08-21. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-16)]. (ang.).
  30. ↑ DR Deutschland (Germany), fmscan.org [dostęp 2020-10-04].
  31. ↑ BBC National DAB, fmscan.org [dostęp 2020-10-04].
  32. ↑ a b Why DAB radio in the UK is broken, and how to fix it | TechRadar, www.techradar.com [dostęp 2017-11-22] (ang.).
  33. ↑ DAB sound quality? | What Hi-Fi?, www.whathifi.com [dostęp 2017-11-22] (ang.).
  34. ↑ Link do przekazu BBC Asian Network w jakości 360kbps, dostępnego wyłącznie z terenu Zjednoczonego Królestwa.
  35. ↑ Audiences condemn digital radio because of poor quality signal | Daily Mail Online, www.dailymail.co.uk [dostęp 2017-11-22] (ang.).
  36. ↑ Why DAB radio in the UK is broken, and how to fix it: Page 2 | TechRadar, www.techradar.com [dostęp 2017-11-22] (ang.).
  37. ↑ Które radio cyfrowe w Polsce? Radioelektronik 6/2002, s. 38–39.
  38. ↑ Dariusz Więcek, Bartłomiej Gołębiowski, Daniel Niewiadomski: Weryfikacja zasięgów eksperymentalnej emisji DAB+. Krajowa Konferencja Radiokomunikacji, Radiofonii i Telewizji, KKRRiT2010, Kraków. [dostęp 2010-06-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-14)]. (pol.).
  39. ↑ Jan Dworak, Witold Graboś, Krzysztof Luft, Stefan Pastuszka, Sławomir Rogowski, Agnieszka Ogrodowczyk, Krystyna Rosłan-Kuhn, Mirosław Samsonowski, Barbara Stachowiak, Katarzyna Twardowska, Krzysztof Zalewski: Zielona Księga cyfryzacji radia w Polsce. Katarzyna Twardowska (red.), Joanna Kryńska (red.), Albert Woźniak (red.). Warszawa: Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, marzec 2016, s. 50. [dostęp 2016-07-19]. (pol.).
  40. ↑ Onet.pl (RZ): Barbara Stanisławczyk nową szefową Polskiego Radia. portal Onet.pl, 2016-01-08. [dostęp 2016-07-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-19)]. (pol.).
  41. ↑ Łukasz Brzezicki: Barbara Stanisławczyk: wstrzymujemy rozwój cyfryzacji Polskiego Radia, to wątpliwy projekt (wywiad). portal Wirtualnemedia.pl, 2016-04-07. [dostęp 2016-07-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-19)]. (pol.).
  42. ↑ a b Polska: +10 do DAB-u, RadioPolska, 1 października 2020 [dostęp 2020-10-04].
  43. ↑ Emitel zwiększa zasięg cyfrowego radia DAB+ dla Polskiego Radia S.A.. Emitel. [dostęp 2020-11-12]. (pol.).
  44. ↑ Jan Dworak, Witold Graboś, Krzysztof Luft, Stefan Pastuszka, Sławomir Rogowski, Agnieszka Ogrodowczyk, Krystyna Rosłan-Kuhn, Mirosław Samsonowski, Barbara Stachowiak, Katarzyna Twardowska, Krzysztof Zalewski: Zielona Księga cyfryzacji radia w Polsce. Katarzyna Twardowska (red.), Joanna Kryńska (red.), Albert Woźniak (red.). Warszawa: Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, marzec 2016, s. 4. [dostęp 2016-07-19]. (pol.).
  45. ↑ Krzysztof Sagan, KRRiT: 6 miejsc w MUX-R1 i częstotliwość w Nysie do rozdania, RadioPolska, 16 lutego 2022 [dostęp 2022-04-15].
  46. ↑ Krzysztof Sagan, KRRiT: Kolejne 3 miejsca w MUX-R1 i częstotliwość w Istebnej do rozdania, RadioPolska, 23 lutego 2022 [dostęp 2022-04-15].
  47. ↑ Nazwy według identyfikatorów w multipleksie DAB+ z Warszawy, aktualne na dzień 2 kwietnia 2022 roku.
  48. ↑ DAB / DAB+ – skrócony wykaz nadajników. fmdx.pl. [dostęp 2016-09-22]. (pol.).
  49. ↑ Janek Kruczkowski: Polskie Radio cyfrowe. Polskie Radio, 2014-02-20. [dostęp 2016-07-13]. (pol.).
  50. ↑ Jacek K: Cyfryzacja wciąż zamrożona, zmian przepływności (jakości) w DAB+ nie będzie. mvno-gsm.pl, 2017-04-25. [dostęp 2017-04-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-25)]. (pol.).
  51. ↑ Krzysztof Sagan, Polska: Grał Rytm i bach... jest Chopin, „RadioPolska”, 9 listopada 2017 [dostęp 2018-09-08].
  52. ↑ Nowa stacja w Polskim Radiu: Polskie Radio Kierowców przez całą dobę, PolskieRadio.pl [dostęp 2020-06-15].
  53. ↑ RadioPolska • Polska: Okolicznościowe Radio Chopin w DAB+ | Blog, www.radiopolska.pl [dostęp 2017-11-22].
  54. ↑ RadioPolska • Polska: Cyfrowa Gwiazdka w DAB+ | Blog, www.radiopolska.pl [dostęp 2017-11-22].
  55. ↑ Wykaz koncesji i decyzji – Nadawcy koncesjonowani – Nadawcy i operatorzy – Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, www.krrit.gov.pl [dostęp 2017-11-22] (pol.).
  56. ↑ a b RadioPolska • Wykaz emisji DAB+, radiopolska.pl [dostęp 2020-10-04].
  57. ↑ KRRiT opublikowała informację o konkursach w siedmiu lokalizacjach w DAB+, www.wirtualnemedia.pl [dostęp 2022-04-15] (pol.).
  58. ↑ Krzysztof Sagan, KRRiT: Pierwsze „cyfrowe” Ogłoszenia w „Monitorze Polskim”, RadioPolska, 20 maja 2019 [dostęp 2022-04-15].
  59. ↑ Wirtualna Polska będzie mieć radio na multipleksie DAB+, www.wirtualnemedia.pl [dostęp 2022-04-15] (pol.).
  60. ↑ Wirtualna Polska i Muzo FM będą mieć radio na multipleksie DAB+, www.wirtualnemedia.pl [dostęp 2022-04-15] (pol.).
  61. ↑ KRRiT rozstrzygnęła konkursy na koncesje w DAB+ w Warszawie i Częstochowie, www.wirtualnemedia.pl [dostęp 2022-04-15] (pol.).
  62. ↑ KRRiT rozstrzygnęła konkursy na koncesje w DAB+ w Toruniu i Katowicach, www.wirtualnemedia.pl [dostęp 2022-04-15] (pol.).
  63. ↑ Krzysztof Sagan, UKE: Pięć dla DABCOM, dwie dla PSN Infrastruktura, RadioPolska, 20 lipca 2021 [dostęp 2022-04-15].
  64. ↑ UKE ogłosił wyniki konkursu na operatorów lokalnych DAB+, www.wirtualnemedia.pl [dostęp 2022-04-15] (pol.).
  65. ↑ Krzysztof Sagan, Tarnów: Pierwszy koncesjonowany MUX DAB+ już w eterze, RadioPolska, 8 stycznia 2022 [dostęp 2022-04-15].
  66. ↑ Jest pierwszy lokalny multipleks DAB+. Nadaje - pięć stacji z okolic Tarnowa, www.wirtualnemedia.pl [dostęp 2022-04-15] (pol.).
  67. ↑ Krzysztof Sagan, Rzeszów: MUX PSN w eterze, RadioPolska, 11 stycznia 2022 [dostęp 2022-04-15].
  68. ↑ Krzysztof Sagan, Toruń: MUX PSN na kanale 6C, RadioPolska, 11 stycznia 2022 [dostęp 2022-04-15].
  69. ↑ Ruszyły dwa nowe multipleksy cyfrowego radia, www.wirtualnemedia.pl [dostęp 2022-04-15] (pol.).
  70. ↑ DAB+ zakłóca telewizję kablową? „Sieci muszą być szczelne elektromagnetycznie”, www.wirtualnemedia.pl [dostęp 2022-04-15] (pol.).
  71. ↑ Krzysztof Sagan, Częstochowa: DAB+ (testowo) z Jasnej Góry, RadioPolska, 29 stycznia 2022 [dostęp 2022-04-15].
  72. ↑ W Warszawie i Poznaniu ruszają nowe multipleksy DAB+, www.wirtualnemedia.pl [dostęp 2022-04-15] (pol.).
  73. ↑ Krzysztof Sagan, Warszawa, Poznań: Kolejne multipleksy DABCOM-u, RadioPolska, 1 lutego 2022 [dostęp 2022-04-15].
  74. ↑ Multipleksy lokalne DAB+ w Warszawie i Poznaniu już działają, www.wirtualnemedia.pl [dostęp 2022-04-15] (pol.).
  75. ↑ Krzysztof Sagan, Katowice, Tarnów: Rozruch komercyjnego multipleksu DAB+ na Śląsku, pełna moc w Tarnowie, RadioPolska, 9 lutego 2022 [dostęp 2022-04-15].
  76. ↑ Multipleks lokalny DAB+ w Katowicach już działa, www.wirtualnemedia.pl [dostęp 2022-04-15] (pol.).
  77. ↑ Anita Kazimierska: Będą kolejne MUX-y DAB+? Ruszyły konsultacje. satkurier.pl, 2015-02-27. [dostęp 2016-09-02]. (pol.).
  78. ↑ Szczawnica: Diecezja tarnowska testuje DAB+, RadioPolska, 15 stycznia 2016 [dostęp 2020-10-04].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Digital_Audio_Broadcasting&oldid=68454979”