Przejdź do zawartości

Feliks Tych

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Feliks Tych
Imię i nazwisko urodzenia

Fiszel Szpiro

Data i miejsce urodzenia

31 lipca 1929
Warszawa

Data i miejsce śmierci

16 lutego 2015
Warszawa

Miejsce spoczynku

cmentarz żydowski w Warszawie (Wola)

Zawód, zajęcie

historyk

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi
Multimedia w Wikimedia Commons
Grób Feliksa Tycha na cmentarzu żydowskim przy ul. Okopowej w Warszawie
Facing the Nazi genocide (Metropol Verlag, 2004)

Feliks Tych, ur. jako Fiszel Szpiro (ur. 31 lipca 1929 w Warszawie, zm. 16 lutego[1] 2015 tamże[2]) – polski historyk i publicysta, badacz Holocaustu i ruchu robotniczego, biografista, w latach 1995–2006 dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się jako Fiszel Szpiro, syn Abrama Mojżesza Szpira i Estery Chai z domu Szpichler, najmłodszy z dziewięciorga rodzeństwa[3].

Dzieciństwo spędził w Radomsku, gdzie jego ojciec posiadał niewielką fabrykę wyrobów metalowych. W okresie jego dzieciństwie rodzina doświadczyła ciężkiej sytuacji materialnej[4]. W wieku kilku lat zapisał się do biblioteki miejscowego oddziału Organizacji Młodzieży Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego. W wieku 6 lat jego starszy brat – Pinkus, zapisał go do szkoły powszechnej. Jakiś czas spędził w Warszawie, gdzie rodzice wysłali go do Kliniki Chorób Dziecięcych w związku z częstymi atakami astmy[5].

Po wybuchu II wojny światowej, w grudniu 1939 roku, rodzina Szpirów znalazła się w getcie w Radomsku, gdzie zakwaterowano ich w 12–metrowym mieszkaniu na poddaszu drewnianego domu[5]. 31 lipca 1942 roku w getcie zorganizowano mu bar micwę, a we wrześniu tego samego roku, niedługo przed likwidacją getta, opuścił getto i udał się do Warszawy, gdzie po aryjskiej stronie mieszkała jego siostra[6]. Następnie trafił pod opiekę Wandy Koszutskiej (córki Bronisława Koszutskiego)[6], z którą zamieszkał w Miedzeszynie. W tym czasie przyjął nazwisko Feliks Tych, pochodzące od barona von Tycha, antagonisty jednego z dziecięcych komiksów[7]. W czasie Holocaustu zginęli jego rodzice (zamordowani w obozie zagłady w Treblince) i część rodzeństwa wraz z ich rodzinami.

Jesienią 1944 roku wraz z Koszutską i innymi dziećmi, którymi się opiekowała, trafił do Lublina. W tym czasie poznał Lucynę Berman[8], wstąpił także do Związku Walki Młodych[9]. W 1945 roku przeniósł się do Łodzi, gdzie spotkał się z ocalałym rodzeństwem. Jako jedyny ocalały członek rodziny pozostał następnie w Polsce[10]. Uczęszczał do Gimnazjum i Liceum im. Tadeusza Kościuszki w Łodzi, gdzie w 1948 roku zdał maturę. Jako licealista angażował się w działalność Związku Walki Młodych, a następnie Związku Młodzieży Polskiej[9]. W 1948 roku należał do Polskiej Partii Robotniczej i od 1948 roku do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej[11].

W 1948 roku rozpoczął studia historyczne na Uniwersytecie Warszawskim, pracę magisterską obronił w 1951[12] lub 1952[13] roku. Po ukończeniu studiów otrzymał stypendium na studia podyplomowe na Uniwersytecie Moskiewskim. W 1955 roku doktoryzował się na podstawie pracy na temat rewolucji 1905 roku w Królestwie Polskim[12].

W 1956 roku rozpoczął pracę w Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk, gdzie był także członkiem Rady Naukowej Instytutu. Pracował także w Wydziale Historii Partii i Zakładzie Historii Partii przy KC PZPR[14]. W 1959 roku habilitował się na podstawie pracy PPS-Lewica w latach wojny 1914–1918[14][15].

W latach 60. XX wieku był rozpracowywany przez Służbę Bezpieczeństwa[15]. W 1968 roku na fali antysemickiej nagonki, będącej efektem wydarzeń marcowych, został zwolniony z pracy w Instytucie Historii PAN[16]. Od 1970 roku profesor nadzwyczajny, a od 1982 roku profesor zwyczajny, w latach 1971–1987 pracował w Centralnym Archiwum Komitetu Centralnego PZPR[17][18].

Od 1990 roku wykładał kolejno na uniwersytetach w Getyndze, Darmstadt, Fryburgu, Zentrum für Antisemitismusforschung Uniwersytetu Technicznego w Berlinie i Franz-Rosenzweig-Gastprofessur Uniwersytetu w Kassel. W 1990 roku został laureatem Austriackiej Nagrody Państwowej im. Victora Adlera.

W 1995 roku Marian Turski przekazał mu propozycję kierowania Żydowskim Instytutem Historycznym, którą następnie przyjął[18]. W 2000 roku, na jego wniosek, Wanda Koszutska została uhonorowana tytułem Sprawiedliwej wśród Narodów Świata[19].

27 stycznia 2010 roku wygłosił przemówienie okolicznościowe na uroczystym posiedzeniu Bundestagu, w związku z obchodami Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu[20].

Należał do Komitetu Redakcyjnego Polskiego Słownika Biograficznego, był również wieloletnim redaktorem naczelnym kwartalnika Z Pola Walki (od pierwszego numeru pisma w 1958 do 1971 roku – łącznie przez 54 numery)[21] oraz Słownika biograficznego działaczy polskiego ruchu robotniczego[22]. Był członkiem zarządu Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce[23] i członkiem Rady Muzeum Historii Żydów Polskich.

Był żonaty z Lucyną, córką Jakuba Bermana[24], z którą miał jednego syna[25]. Zmarł w Warszawie. 20 lutego 2015 roku został pochowany na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej[25][19].

Publikacje

[edytuj | edytuj kod]

Był autorem 5 monografii i 26 tomów publikacji źródłowych. Część z nich ukazała się w przekładach zagranicą (Niemcy, Francja, Włochy, Hiszpania, Japonia). Autor ponad 300 prac naukowych ogłoszonych w periodykach naukowych oraz edycjach materiałów konferencyjnych w Polsce i za granicą.

Wybrane prace z dziedziny historii ruchu robotniczego:

  • 1963: Problematyka wydawnictw źródłowych z zakresu historii najnowszej
  • 1976: Czwarte powstanie czy pierwsza rewolucja. Lata 1905–1907 na ziemiach polskich
  • 1981: Działalność pierwszych organizacji robotniczych w Żyrardowie
  • 1982: Druga Międzynarodówka (1889-1914) wobec kwestii narodowej
  • 1982: Socjalistyczna irredenta. Szkice z dziejów polskiego ruchu robotniczego pod zaborami
  • 1983: Encyklopedystyka ruchu robotniczego (historia, stan obecny, perspektywy)
  • 1983: Szkic programu Polskiej Partii Socjalistycznej (maj 1893)
  • 1985: W osiemdziesiątą rocznicę rewolucji 1905-1907
  • 1985: Stan źródeł do dziejów polskiego ruchu robotniczego. Materiały sympozjum zorganizowanego przez Centralne Archiwum KC PZPR 18.II.1983
  • 1986: Historia ruchu a historia jego uczestników. Kilka uwag
  • 1990: Rok 1905 (W cyklu „Dzieje Narodu i Państwa Polskiego”)

Wybrane prace z dziedziny historii Holocaustu:

  • 1999: Długi cień zagłady. Szkice historyczne
  • 2011: Monika Adamczyk-Garbowska i Feliks Tych (red.): Następstwa zagłady Żydów. Polska 1944-2010

Odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Feliks Tych – nekrolog. nekrologi.wyborcza.pl. [dostęp 2019-04-10].
  2. ↑ Zum Tod des polnisch-jüdischen Historikers Feliks Tych. Jüdische Allgemeine, 17 lutego 2015. [dostęp 2015-02-17]. (niem.).
  3. ↑ Sierwierski 2021 ↓, s. 264.
  4. ↑ Sierwierski 2021 ↓, s. 265.
  5. ↑ a b Sierwierski 2021 ↓, s. 266.
  6. ↑ a b Sierwierski 2021 ↓, s. 267.
  7. ↑ Sierwierski 2021 ↓, s. 268.
  8. ↑ Sierwierski 2021 ↓, s. 272.
  9. ↑ a b Sierwierski 2021 ↓, s. 275.
  10. ↑ Sierwierski 2021 ↓, s. 274.
  11. ↑ Kto jest kim w Polsce 1984. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984, s. 5. ISBN 83-223-2073-6.
  12. ↑ a b Sierwierski 2021 ↓, s. 276.
  13. ↑ Tomasz Wituch, Bogdan Stolarczyk: Studenci Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego 1945-2000, wyd. Arkadiusz Wingert, Kraków 2010, s. 643.
  14. ↑ a b Sierwierski 2021 ↓, s. 277.
  15. ↑ a b Sierwierski 2021 ↓, s. 278.
  16. ↑ Sierwierski 2021 ↓, s. 279.
  17. ↑ Tadeusz Rutkowski, Nauki historyczne w Polsce 1944-1970. Zagadnienia polityczne i organizacyjne, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2007, s. 248, przyp. 553, ISBN 978-83-235-0318-7.
  18. ↑ a b Sierwierski 2021 ↓, s. 280.
  19. ↑ a b Sierwierski 2021 ↓, s. 282.
  20. ↑ Pamięć o Holokauście sprawą całej Europy. www.dw.com/pl/, 27 stycznia 2010. [dostęp 2021-10-15].
  21. ↑ Z życia Instytutu Ruchu Robotniczego. 25-lecie kwartalnika „Z Pola Walki”. Posiedzenie Komitetu Redakcyjnego, w: Z Pola Walki, nr 3/1984, s. 201–207.
  22. ↑ Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego, t. 1: A-D, red. nacz. Feliks Tych, Warszawa: „Książka i Wiedza” 1978, s. 4.
  23. ↑ Zarząd. Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny w Polsce. [dostęp 2014-11-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-07)].
  24. ↑ Anna Sobór-Świderska: Jakub Berman. Biografia komunisty. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2009, s. 492. ISBN 978-83-7629-090-4.
  25. ↑ a b Feliks Tych. nekrologi.wyborcza.pl, 19 lutego 2015. [dostęp 2015-02-20].
  26. ↑ „Życie Partii”, nr 3 (541), 9 lutego 1989, s. 20.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Feliks_Tych&oldid=72724991”