Grabina (województwo opolskie)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Grabina
wieś
Ilustracja
Widok wsi
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

prudnicki

Gmina

Biała

Liczba ludności (2011)

430[2]

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

48-210[3]

Tablice rejestracyjne

OPR

SIMC

0491268

Położenie na mapie gminy Biała
Mapa konturowa gminy Biała, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Grabina”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Grabina”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Grabina”
Położenie na mapie powiatu prudnickiego
Mapa konturowa powiatu prudnickiego, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Grabina”
Ziemia50°26′32″N 17°38′45″E/50,442222 17,645833[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Grabina (dodatkowa nazwa w j. niem. Grabine, cz. Hrabyně[4]) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Biała[5][6]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Kotliny Raciborskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 430 osób[2].

Wieś posiada przysiółek Śmieciak i kolonię Kolonia Otocka[5][6].

Geografia[edytuj | edytuj kod]

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 13 km od granicy z Czechami, w zachodniej części Kotliny Raciborskiej. Należy do Euroregionu Pradziad[7]. Leży na obszarze 603 ha. Ma charakter rolniczy[8].

Środowisko naturalne[edytuj | edytuj kod]

W Grabinie panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,2 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Grabiny wynoszą 610 mm. Dominują wiatry zachodnie[9].

Integralne części wsi[edytuj | edytuj kod]

Integralne części wsi Grabina[5][10]
SIMC Nazwa Rodzaj
0491274 Kolonia Otocka kolonia
0491280 Śmieciak przysiółek

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

Miejscowość ma metrykę średniowieczną i jest notowana od XIII wieku. Po raz pierwszy w 1285 w obecnej formie Grabina, 1743 Grabin, 1784 Grabin, 1845 Grabin, Grabina, 1865 Grabine, Grabina[11], 1939 Grabina, Gershain, 1947 Grabina[12].

Nazwa pochodzi od nazwy pospolitej grabina (prasłowiańskie *grabъ / *grabrъ + -*ina), oznaczającej las grabowy lub drewno grabowe[12].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Grabina była posiadłością kasztelani bialskiej. Wieś po raz pierwszy wzmiankowana była w 1279, kiedy to kasztelanem w Białej był rycerz Henryk z Grabiny[13]. Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego bialskiego w Monarchii Habsburgów[14]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[15].

Pieczęć Grabiny (1859)

Do czasu parcelacji majątku ziemskiego w 1842, ludność Grabiny wynosiła około 400 mieszkańców[13]. W 1842 hrabia Matuschka sprzedał swoje dobra w rejonie Białej, w tym Grabinę panom von Gersdorf, którzy w następnych latach rozparcelowali dobra i sprzedali resztę Müllerowi[16]. We wsi założono szkołę[16]. W 1861 zbudowano kościół parafialny Matki Boskiej Szkaplerznej[17], a następnie plebanię. W 1886 wzniesiono klasztor elżbietanek[18]. W 1881 w miejscowości mieszkało 83 osadników. Wieś liczyła 1283 morg rozległości i znajdowała się w niej kaplica oraz 2-klasowa szkoła katolicka[19]. W XIX wieku w Grabinie funkcjonował młyn napędzany kołem wodnym[20]. Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu chłopa z łopatą na ramieniu kroczącego w prawo, pod nim murawa, a w otoku napis: GRABINER: GEM: SIEGEL / NEYSTAETER CREYS (pol. Gmina Grabina / Powiat Prudnicki)[21].

Pomnik upamiętniający mieszkańców Grabiny poległych w I i II wojnie światowej

Według spisu Pruskiego Urzędu Statystycznego z 1 grudnia 1910 we wsi mieszkało 801 osób w tym 379 mężczyzn i 422 kobiety z czego 52 osoby było Niemcami, a 749 Polakami[22]. W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Grabina znalazła się po stronie zachodniej, poza terenem plebiscytowym[23].

W 1927 założono jednostkę ochotniczej straży pożarnej[24]. Od czerwca 1931 w wiosce funkcjonowała prywatna szkoła polska, która była zlokalizowana w 1-izbowej salce na piętrze, wynajętej od właściciela domu Jana Augustyna, który na szkolne boisko przeznaczył część swojego pola. W okresie międzywojennym w miejscowości funkcjonowały polskie organizacje: oddział Związku Polaków w Niemczech, Polskie Towarzystwo Szkolne, Towarzystwo Polek. W każdą niedzielę odbywało się polskie nabożeństwo w miejscowym kościele katolickim, prowadzone przez Karola Koziołka[25].

Po dojściu do władzy w Niemczech narodowych socjalistów nazwa miejscowości zmieniona została na ahistoryczną, niemiecką nazwę Gershain. Polscy mieszkańcy wsi stali się obiektem prześladowań ze strony nowej władzy. W maju 1939 do Polski wysiedlony został nauczyciel miejscowej szkoły Franciszek Michałowski[25]. W 1939 w sierpniu i we wrześniu prudnickie Gestapo na czele z Maxem Krausem przystąpiło do aresztowania polskich powstańców i działaczy Związku Polaków w Niemczech. Wśród aresztowanych znalazł się Jan Augustyn, który następnie został zamordowany przez nazistów w niemieckim obozie koncentracyjnym Buchenwald[26].

Po II wojnie światowej, od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim[27]. Mieszkańcom Grabiny, posługującym się dialektem śląskim bądź znającym język polski, pozwolono pozostać we wsi po otrzymaniu polskiego obywatelstwa.

W latach 1945–1950 Grabina należała do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Śmicz[28], a w latach 1954–1972 do gromady Ligota Bialska. Podlegała urzędowi pocztowemu w Ścinawie Małej[29].

Pierwszy powojenny polski nauczyciel przybył do Grabiny 26 maja 1945[30]. Wówczas otwarto nową Publiczną Szkołę Powszechną w budynku byłej niemieckiej szkoły. We wsi powstał pomnik upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas wojny. W 2010 Grabina przystąpiła do Programu Odnowy Wsi Opolskiej[31].

Liczba mieszkańców wsi[edytuj | edytuj kod]

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Kościół

Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Grabinie chronione są[35]:

Transport[edytuj | edytuj kod]

Grabina posiada połączenia autobusowe z Korfantowem, Prudnikiem. We wsi znajduje się jeden przystanek autobusowy[36].

Transport autobusowy w Grabinie obsługiwany był przez PKS Prudnik[37]. W 2004 prudnicki PKS został sprywatyzowany z udziałem Connex Polska[38]. W 2008, w wyniku połączenia spółek PKS Connex Prudnik i PKS Connex Kędzierzyn-Koźle, utworzona została spółka Veolia Transport Opolszczyzna[39], w 2013 przejęta przez Arriva Bus Transport Polska[40]. W 2019 Arriva wycofała się z Prudnika[41]. Wówczas organizacją przewozów pasażerskich w Grabinie i okolicy zajęły się ościenne PKS-y[42]. W grudniu 2021 powołano Powiatowo-Gminny Związek Transportu „Pogranicze”, mający na celu poprawę jakości transportu[43].

Oświata[edytuj | edytuj kod]

W Grabinie znajduje się Niepubliczna Szkoła Podstawowa im. Bernarda Augustyna, z oddziałem przedszkolnym. Uczęszczają do niej uczniowie z Grabiny, Otok oraz Rzymkowic. W roku szkolnym 2013/2014 w placówce uczyło się 48 uczniów[44]. W latach 2001–2017 szkołę prowadziło Koło Grabina Związku Górnośląskiego. W 2017 kierownictwo szkoły przejęło Stowarzyszenie Rozwoju Edukacji w Grabinie[45].

Kultura[edytuj | edytuj kod]

W Grabinie działa Niemieckie Koło Przyjaźni (Deutscher Freundeskreis) – oddział terenowy Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców na Śląsku Opolskim[46]. 28 maja 2001 powołano Koło Grabina Związku Górnośląskiego[47], które do 2017 prowadziło we wsi niepubliczną szkołę podstawową i przedszkole[48].

Religia[edytuj | edytuj kod]

Kaplica św. Urbana

W Grabinie znajduje się katolicki kościół Matki Boskiej Szkaplerznej, który jest siedzibą parafii Matki Boskiej Szkaplerznej (dekanat Biała)[49][50]. We wsi działa placówka Zgromadzenia Sióstr św. Elżbiety. W domu zakonnym pod wezwaniem św. Józefa elżbietanki prowadzą Dom Pomocy Społecznej dla Dorosłych[51]. We wsi stoi kaplica św. Urbana, wzniesiona w 1874[18].

Turystyka[edytuj | edytuj kod]

Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Grabinie[52]. Przez Grabinę przebiega trasa Kolarskiego Rajdu Dookoła Ziemi Bialskiej, za przejechanie którego PTTK Prudnik przyznaje odznakę[53].

Szlaki turystyczne[edytuj | edytuj kod]

Przez Grabinę prowadzi szlak turystyczny:

Szlaki rowerowe[edytuj | edytuj kod]

Przez Grabinę prowadzi szlak rowerowy[55]:

Bezpieczeństwo[edytuj | edytuj kod]

Remiza OSP Grabina

W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń w Grabinie działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej[56].

Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 16 Komendy Powiatowej Policji w Prudniku (Posterunek Policji w Białej)[57].

Ludzie związani z Grabiną[edytuj | edytuj kod]

  • Karol Koziołek (1856–1938) – ksiądz katolicki, działacz narodowy, proboszcz w Grabinie
  • Jan Augustyn (1882–1940) – rolnik, działacz społeczny, urodzony w Grabinie
  • Alfred Liczbański (1900–1978) – nauczyciel, działacz społeczny i narodowy, żołnierz, kierownik szkoły w Grabinie
  • Waleria Nabzdyk (1901–1999) – nauczycielka, działaczka społeczna, powstaniec śląski, żołnierz AK, urodzona w Grabinie
  • Paweł Kwoczek (1904–1975) – działacz społeczny i narodowy na Górnym Śląsku, urodzony w Grabinie

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 37166
  2. ↑ a b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2016-09-23].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 330 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ František Machát, Podrobná mapa Moravy a Slezska, digitalniknihovna.cz, 1922 [dostęp 2020-12-05] (cz.).
  5. ↑ a b c Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  6. ↑ a b GUS. Rejestr TERYT.
  7. ↑ Mapa interaktywna [online], emapy.com [dostęp 2020-08-17].
  8. ↑ Grabina – Urząd Miejski w Białej [online], biala.gmina.pl [dostęp 2020-08-17].
  9. ↑ Klimat: Grabina: Klimatogram, wykres temperatury, tabela klimatu – Climate-Data.org [online], pl.climate-data.org [dostęp 2020-08-17].
  10. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2023
  11. ↑ Triest 1865 ↓, s. 1093.
  12. ↑ a b Rymut 1997 ↓.
  13. ↑ a b Plan 2010 ↓, s. 2.
  14. ↑ Johann Wolfgang Wieland, Principatus Silesiae Oppoliensis exactissima Tabula geographica, sistens Circulus Oppoliensem Ober-Glogau Gros Strehliz, Cosel, Tost, Rosenberg, Falckenberg & Lubleniz, Norimbergae: ab Homannianis Heredibus. Cum Spec. S. Caes. Rque Mtis Privilegio, 1736.
  15. ↑ Andrzej Dereń, XVIII-wieczna rewolucja, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 18 (441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 kwietnia 1999, s. 17, ISSN 1231-904X.
  16. ↑ a b Plan 2010 ↓, s. 3.
  17. ↑ Plan 2010 ↓, s. 5.
  18. ↑ a b Plan 2010 ↓, s. 6.
  19. ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich t. II, hasło „Grabina”. nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1881. s. 767. [dostęp 2019-05-29].
  20. ↑ Zachariasz Mosakowski, Grabina, młyn wodny [online], Centralna Baza Danych o Młynach w Polsce, 10 marca 2020 [dostęp 2023-08-20].
  21. ↑ 892 Grabine (Grabina) [online], Pieczęcie gminne na Śląsku, 13 sierpnia 2021 [dostęp 2024-01-11] (pol.).
  22. ↑ Praca zbiorowa 1912 ↓, s. 52.
  23. ↑ Kazimierz Nabzdyk, Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 73.
  24. ↑ Plan 2010 ↓, s. 7.
  25. ↑ a b Praca zbiorowa 1973 ↓, s. 251–252.
  26. ↑ Hajduk 1968 ↓.
  27. ↑ Andrzej Dereń, Polska Ziemia Prudnicka, „Tygodnik Prudnicki”, 19 (754), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 11 maja 2005, s. 8, ISSN 1231-904X.
  28. ↑ Powiat Prudnicki (Prudnik), [w:] Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Według stanu na z dnia 1 VII 1952 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1952, s. 249–250.
  29. ↑ Wykaz gromad wchodzących w skład gminy, „Głos Prądnika”, Czesław Żelazny – redaktor naczelny, 3 (4), Prądnik [Prudnik]: Powiatowy Komitet Osadniczy, 23 listopada 1946, s. 5.
  30. ↑ 1000 dzieci bez nauki, „Głos Prądnika”, Czesław Żelazny – redaktor naczelny, 1, Prądnik [Prudnik]: Powiatowy Komitet Osadniczy, 25 grudnia 1945, s. 3.
  31. ↑ Grabina [online], Rozwój Wsi Opolskiej Program Odnowy Wsi, 8 lipca 2020 [dostęp 2023-05-04] (pol.).
  32. ↑ a b Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Neustadt in Oberschlesien [online], verwaltungsgeschichte.de [zarchiwizowane z adresu 2017-07-08].
  33. ↑ Ludność wiejska. Wyniki badania struktury ludności wsi z dnia 15 X 1966, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Opolu, 1969, s. 215.
  34. ↑ a b c d e Grabina [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-09-26], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  35. ↑ Ewidencja – Gmina Biała [online], bip.wuozopole.pl [dostęp 2023-02-11].
  36. ↑ Rozkład jazdy PKS na przystanku Grabina, gm. Biała [online], e-podroznik.pl [dostęp 2023-08-18].
  37. ↑ PKS Connex Prudnik / Przewozy pasażerskie / Rozkład jazdy [online], pks-prudnik.com.pl [dostęp 2024-04-08] [zarchiwizowane z adresu 2006-10-23].
  38. ↑ Damian Wicher, Nowy PKS, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 49 (732), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 8 grudnia 2004, s. 5, ISSN 1231-904X.
  39. ↑ Zbigniew Taylor, Ariel Ciechański, Deregulacja i przekształcenia przedsiębiorstw transportu lądowego w Polsce na tle polityki spójności UE: Deregulation and transformation among Poland’s surface-transport companies against the background of the EU cohesion policy, IGiPZ PAN, 29 grudnia 2017, s. 126, ISBN 978-83-61590-74-3 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  40. ↑ Arriva przejmuje Veolia Transport Polska. infobus.pl, 2013-06-06. [dostęp 2024-04-08].
  41. ↑ Arriva zamyka komunikację lokalną w sześciu ośrodkach [online], transport-publiczny.pl, 28 listopada 2018 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  42. ↑ Maciej Dobrzański, Kto od lipca obsłuży przewozy pasażerskie? [online], Prudnik24, 16 lutego 2019 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  43. ↑ Maciej Dobrzański, Powołują związek, który ma ułatwić komunikację [online], Prudnik24, 18 sierpnia 2021 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  44. ↑ Bartosz Sadliński, Niepubliczna szkoła ciągle w grze, „Panorama Bialska”, Rafał Magosz – redaktor naczelny, 7 (236), Biała: Gminne Centrum Kultury, sierpień 2014, s. 9, ISSN 1232-7352.
  45. ↑ Historia szkoły [online], szkolagrabina.pl [dostęp 2023-05-04].
  46. ↑ DFK Grabina / Grabine
  47. ↑ Ewa Kontny, Grabina – nasze koło na Śląsku Opolskim, „Górnoślązak”, Grzegorz Franki – redaktor naczelny, 1–2 (5), Związek Górnośląski: Katowice, luty 2015, s. 19–20, ISSN 2391-5331.
  48. ↑ Krzysztof Strauchmann, Rodzice z Grabiny samotnie walczą o utrzymanie historycznej polskiej szkoły [online], Nowa Trybuna Opolska, 30 marca 2017 [dostęp 2023-05-04] (pol.).
  49. ↑ Parafie według dekanatów [online], www.diecezja.opole.pl [dostęp 2023-05-02] (pol.).
  50. ↑ Rocznik Diecezji Opolskiej. Opole: Wydawnictwo Świętego Krzyża, 2006, s. 78. ISBN 83-7342-095-9. (pol.).
  51. ↑ Placówki [online], elzbietanki.nysa.pl [dostęp 2023-05-04].
  52. ↑ Regulamin Odznaki Krajoznawczej Ziemi Prudnickiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-01].
  53. ↑ Regulamin Odznaki Turystyczno-Krajoznawczej Kolarskiego Rajdu Dookoła Ziemi Bialskiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-08].
  54. ↑ Ścieżki rowerowe – Urząd Miejski w Białej [online], biala.gmina.pl [dostęp 2020-08-17].
  55. ↑ Okolice Prudnika, [w:] Karol Kawałko, Szlaki rowerowe Śląska Opolskiego, Piła: Wydawnictwo BIK: na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Opolskiego, 2009, s. 13, ISBN 978-83-7618-031-1.
  56. ↑ Jednostki OSP oraz OSP KSRG – Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Prudniku [online], gov.pl [dostęp 2024-02-24] (pol.).
  57. ↑ Posterunek Policji w Białej [online], prudnik.policja.gov.pl [dostęp 2024-02-25] (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Kazimierz Rymut: Nazwy miejscowe Polski, t. III E-I, hasła „Grabina (1)” i „Grabina (4)”. Kraków: Polska Akademia Nauk, Instytut Języka polskiego, 1999, s. 327–328. ISBN 83-87795-45-3.
  • Felix Triest, Topographisches Handbuch von Oberschlesien., Breslau: Wilh. Gottl. Korn, 1864–1865, OCLC 315739117 (niem.), Erste Hälfte, Zweite Hälfte.
  • Praca zbiorowa: Gemeindelexicon für die Regierungsbezirke Allenstein, Danzig, Marienwerder, Posen, Bromberg und Opplen Auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 1. Dezember 1910, Heft VI. Negierungsbezirk Oppeln. Berlin: Königlich preußischen Statistifchen Landesamte, 1912.
  • Praca zbiorowa: Leksykon Polactwa w Niemczech. Warszawa, Wrocław: Polskie Wydawnictwa Naukowe, Instytut Śląski w Opolu, 1973, s. 251–252.
  • Ryszard Hajduk. Bitwa o polskie słowo. „Kalendarz Opolski na rok 1969”, s. 86–87, 1968. Opole: Opolskie Towarzystwo Kulturalno-Oświatowe. 
  • Plan Odnowy Miejscowości Grabina na lata 2010–2017 [online], październik 2010 [dostęp 2023-05-04].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Gmina Biała
Miasto
Wsie
Osady leśne
Części miasta
Części wsi
Kolonie wsi
Przysiółki wsi
Nieoficjalne
części wsi

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Grabina_(województwo_opolskie)&oldid=73452165”