Brzeźnica (województwo opolskie)
50°26′44″N 17°41′40″E/50,445556 17,694444
| wieś | |
 Widok wsi | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) |
256[2] |
| Strefa numeracyjna |
77 |
| Kod pocztowy |
48-220[3] |
| Tablice rejestracyjne |
OPR |
| SIMC |
0491179 |
Położenie na mapie gminy Biała  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu prudnickiego  | |
| 50°26′44″N 17°41′40″E/50,445556 17,694444[1]
| |
Brzeźnica (dodatkowa nazwa w j. niem. Bresnitz) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Biała[4]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Kotliny Raciborskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej. Przepływa przez nią rzeka Biała.
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.
Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 256 osób[2].
Geografia[edytuj | edytuj kod]
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 13 km od granicy z Czechami, w zachodniej części Kotliny Raciborskiej. Należy do Euroregionu Pradziad[5]. Ma charakter rolniczy. Głównymi uprawami są tutaj ziemniaki, pszenica i pszenżyto. Mało buraka cukrowego ze względu na niską klasę gleby[6]. Przez granice administracyjne wsi przepływa rzeka Biała.
Środowisko naturalne[edytuj | edytuj kod]
W Brzeźnicy panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,3 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Brzeźnicy wynoszą 608 mm. Dominują wiatry zachodnie[7].
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie miejscowość występuje pod polską nazwą Brześnica oraz nazwą zgermanizowaną Brzesnitz[8]. Topograficzny słownik Prus z 1835 roku notuje wieś pod polską nazwą Brześnica, a także zgermanizowaną Brzeznitz[9].
Ze względu na polskie pochodzenie nazistowska administracja III Rzeszy zmieniła nazwę na nową, całkowicie niemiecką Brese[10]. 1 czerwca 1948 r. nadano miejscowości, wówczas administracyjnie związanej z Górką Prudnicką, polską nazwę Brzeźnica[11].
W historycznych dokumentach nazwę miejscowości wzmiankowano w różnych językach oraz formach: Bresnicz (1384), Brzezniz (1784), Brzesnitz, Brzeźnica (1845), Brzeźnica, Bresnitz (1896), Brzeźnica, Brese, Bresnitz (1939), Brese – Brzeźnica, -y, brzeźnicki (1948), Brzeźnica, -cy (1980)[12].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsza wzmianka o Brzeźnicy pochodzi z 1384. W czasach średniowiecza wieś składała się z małej osady i folwarku. Od XVI wieku należała do majątku zamku w Chrzelicach. Hodowano w niej owce[6].
.jpg)
Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów[13]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[14]. W 1884 we wsi zbudowano szkołę ewangelicką[6]. Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu chłopa z kosą na ramieniu skierowanego w prawo, za postacią po prawej niezżęte zboże, po lewej dwa snopy, a w otoku napis: GEMEINDE BRESNITZ / KREIS NEUSTADT O/S. (pol. Gmina Brzeźnica / Powiat Prudnicki, Górny Śląsk)[15].
Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 416 mieszkańców Brzeźnicy 15 posługiwało się językiem niemieckim, a 401 językiem polskim[16]. W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Brzeźnica znalazła się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem[17], w obwodzie nr 8 powiatu prudnickiego[18]. Do głosowania uprawnione były w Brzeźnicy 374 osoby, z czego 202, ok. 54%, stanowili mieszkańcy (w tym 192, ok. 51,3% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 370 głosów (ok. 98,9% uprawnionych), w tym 370 (100%) ważnych; za Niemcami głosowało 351 osób (ok. 94,9%), a za Polską 19 osób (ok. 5,1%)[19].
W latach 1945–1950 Brzeźnica należała do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W spisie gromad i miejscowości w powiecie prudnickim na dzień 1 stycznia 1953 wymieniono Brzeźnicę jako przysiółek Górki Prudnickiej[20]. Według podziału administracyjnego województwa opolskiego na dzień 31 sierpnia 1964, Brzeźnica, jako przysiółek Górki Prudnickiej, należała do gromady Łącznik[21].
Mieszkańcy[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość zamieszkiwana jest przez mniejszość niemiecką oraz Ślązaków[22]. Mieszkańcy wsi posługują się gwarą prudnicką, będącą odmianą dialektu śląskiego.
Liczba mieszkańców wsi[edytuj | edytuj kod]
- 1885 – 431[23]
- 1925 – 412[23]
- 1933 – 368[23]
- 1966 – 366[24]
- 1998 – 281[25]
- 2002 – 257[25]
- 2009 – 250[25]
- 2011 – 256[25]
- 2013 – 252[26]
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisana jest[27]:
- kaplica-dzwonnica, z 1852 r. – XIX w., stoi w centrum wsi.
Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Brzeźnicy chronione są ponadto[28]:
- szkoła
- dom nr 26
- krzyż pokutny przy domu nr 35
Transport[edytuj | edytuj kod]
Brzeźnica posiada połączenia autobusowe z Białą, Głuchołazami, Korfantowem, Opolem, Prudnikiem, Rzymkowicami. We wsi znajduje się jeden przystanek autobusowy[29].
Transport autobusowy w Brzeźnicy obsługiwany był przez PKS Prudnik[30]. W 2004 prudnicki PKS został sprywatyzowany z udziałem Connex Polska[31]. W 2008, w wyniku połączenia spółek PKS Connex Prudnik i PKS Connex Kędzierzyn-Koźle, utworzona została spółka Veolia Transport Opolszczyzna[32], w 2013 przejęta przez Arriva Bus Transport Polska[33]. W 2019 Arriva wycofała się z Prudnika[34]. Wówczas organizacją przewozów pasażerskich w Brzeźnicy i okolicy zajęły się ościenne PKS-y[35]. W grudniu 2021 powołano Powiatowo-Gminny Związek Transportu „Pogranicze”, mający na celu poprawę jakości transportu[36].
Kultura[edytuj | edytuj kod]
W Brzeźnicy działa Niemieckie Koło Przyjaźni (Deutscher Freundeskreis) – oddział terenowy Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców na Śląsku Opolskim[37].
Religia[edytuj | edytuj kod]
Katolicy z Brzeźnicy należą do parafii Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Łączniku (dekanat Biała)[38].
Sport[edytuj | edytuj kod]
We wsi znajdują się: boisko piłkarskie, stadnina koni, paintball[6].
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Brzeźnicy[39].
Szlaki rowerowe[edytuj | edytuj kod]
Przez Brzeźnicę prowadzą szlaki rowerowe[40]:
Trasa rowerowa PTTK nr 261-c: Biała – Stare Miasto – Solec – Olbrachcice – Wierzch – Wilków – Rostkowice – Gostomia – Krobusz – Radostynia – Mokra – Łącznik – Brzeźnica – Górka Prudnicka – Ligota Bialska – Biała
Trasa rowerowa PTTK nr 262-z: Biała – Stare Miasto – Solec – Rostkowice – Gostomia – Nowa Wieś Prudnicka – Urszulanowice – Moszna – Ogiernicze – Łącznik – Chrzelice – Rzymkowice – Pogórze – Frącki – Brzeźnica – Górka Prudnicka – Ligota Bialska – Biała
Bezpieczeństwo[edytuj | edytuj kod]
W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń w Brzeźnicy i Górce Prudnickiej działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej[41].
Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 16 Komendy Powiatowej Policji w Prudniku (Posterunek Policji w Białej)[42].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 11416
- ↑ a b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2016-09-23].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 96 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ Mapa interaktywna [online], emapy.com [dostęp 2020-08-16].
- ↑ a b c d Brzeźnica – Urząd Miejski w Białej [online], biala.gmina.pl [dostęp 2020-08-16].
- ↑ Klimat: Brzeźnica: Klimatogram, wykres temperatury, tabela klimatu – Climate-Data.org [online], pl.climate-data.org [dostęp 2020-08-16].
- ↑ Knie 1830 ↓, s. 74.
- ↑ Muller 1835 ↓, s. 454.
- ↑ Konstanty Prus: Spis nazw miejscowości Śląska Opolskiego. Katowice: Wydawnictwo Instytutu Śląskiego, 1939, s. 22.
- ↑ Rozporządzenie Ministrów Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 1 czerwca 1948 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1948 r. nr 59, poz. 363).
- ↑ Kazimierz Rymut: Nazwy miejscowe Polski, t. I, A-B, hasło „Brzeźnica (8)”. Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN, 1996, s. 389. ISBN 83-85579-34-6.
- ↑ Johann Wolfgang Wieland, Principatus Silesiae Oppoliensis exactissima Tabula geographica, sistens Circulus Oppoliensem Ober-Glogau Gros Strehliz, Cosel, Tost, Rosenberg, Falckenberg & Lubleniz, Norimbergae: ab Homannianis Heredibus. Cum Spec. S. Caes. Rque Mtis Privilegio, 1736.
- ↑ Andrzej Dereń, XVIII-wieczna rewolucja, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 18 (441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 kwietnia 1999, s. 17, ISSN 1231-904X.
- ↑ 843 Bresnitz (Brzeźnica) II [online], Pieczęcie gminne na Śląsku, 12 sierpnia 2021 [dostęp 2024-01-11] (pol.).
- ↑ Kazimierz Nabzdyk, Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 73.
- ↑ Natomiast z pow. prudnickiego należą do terenu plebiscytowego tylko następujące gminy, które tutaj poniżej według polskich i niemieckich nazw imiennie podajemy, „Instrukcja dla Komitetów Parytetycznych”, 2, 1921, s. 22.
- ↑ Plebiscyt na Śląsku, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 3 (426), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 21 stycznia 1999, s. 10, ISSN 1231-904X.
- ↑ Landsmannschaft der Oberschlesier in B-W [online], web.archive.org, 29 stycznia 2017 [dostęp 2020-08-16] [zarchiwizowane z adresu 2017-01-29].
- ↑ 11. Powiat Prudnicki (siedziba m. Prudnik), „Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu”, 6, Opole: Prezydium WRN, 20 maja 1953, s. 41.
- ↑ Podział administracyjny województwa opolskiego według stanu na dzień 31 sierpnia 1964 r., „Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu”, 9, Opole: Urząd Wojewódzki w Opolu, 3 września 1964, s. 13.
- ↑ Ludność Ziemi Prudnickiej, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 52 (266), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 24 grudnia 1995, s. 10, ISSN 1231-904X.
- ↑ a b c Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Neustadt in Oberschlesien [online], verwaltungsgeschichte.de [zarchiwizowane z adresu 2017-07-08].
- ↑ Ludność wiejska. Wyniki badania struktury ludności wsi z dnia 15 X 1966, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Opolu, 1969, s. 219.
- ↑ a b c d Brzeźnica [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-09-26], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Andrzej Dereń, Jak wyludniła się Twoja miejscowość: sprzedam wieś pod Prudnikiem, „Tygodnik Prudnicki”, 2 (1202), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 8 stycznia 2014, s. 11, ISSN 1231-904X.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 102. [dostęp 2013-01-08].
- ↑ Ewidencja – Gmina Biała [online], bip.wuozopole.pl [dostęp 2023-02-11].
- ↑ Rozkład jazdy PKS na przystanku Brzeźnica, gm. Biała [online], e-podroznik.pl [dostęp 2023-08-18].
- ↑ PKS Connex Prudnik / Przewozy pasażerskie / Rozkład jazdy [online], pks-prudnik.com.pl [dostęp 2024-04-08] [zarchiwizowane z adresu 2006-10-23].
- ↑ Damian Wicher, Nowy PKS, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 49 (732), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 8 grudnia 2004, s. 5, ISSN 1231-904X.
- ↑ Zbigniew Taylor, Ariel Ciechański, Deregulacja i przekształcenia przedsiębiorstw transportu lądowego w Polsce na tle polityki spójności UE: Deregulation and transformation among Poland’s surface-transport companies against the background of the EU cohesion policy, IGiPZ PAN, 29 grudnia 2017, s. 126, ISBN 978-83-61590-74-3 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
- ↑ Arriva przejmuje Veolia Transport Polska. infobus.pl, 2013-06-06. [dostęp 2024-04-08].
- ↑ Arriva zamyka komunikację lokalną w sześciu ośrodkach [online], transport-publiczny.pl, 28 listopada 2018 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
- ↑ Maciej Dobrzański, Kto od lipca obsłuży przewozy pasażerskie? [online], Prudnik24, 16 lutego 2019 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
- ↑ Maciej Dobrzański, Powołują związek, który ma ułatwić komunikację [online], Prudnik24, 18 sierpnia 2021 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
- ↑ DFK Brzeźnica / Bresnitz
- ↑ Parafie według dekanatów [online], diecezja.opole.pl [dostęp 2023-05-02] (pol.).
- ↑ Regulamin Odznaki Krajoznawczej Ziemi Prudnickiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-01].
- ↑ Okolice Prudnika, [w:] Karol Kawałko, Szlaki rowerowe Śląska Opolskiego, Piła: Wydawnictwo BIK: na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Opolskiego, 2009, s. 13, ISBN 978-83-7618-031-1.
- ↑ Jednostki OSP oraz OSP KSRG – Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Prudniku [online], gov.pl [dostęp 2024-02-24] (pol.).
- ↑ Posterunek Policji w Białej [online], prudnik.policja.gov.pl [dostęp 2024-02-25] (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Johann Georg Knie, Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865 (niem.).
- J.C. Muller: Bollständiges geographisch-statistisch-topographisches Wörterbuch des preußischen Staates Erster band A-E. Erfurt: J.E. Muller Buchhandlung, 1835.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Brzeźnica 2.) wś, powiat prudnicki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 412.
- Brzeźnica, [w:] Archiwum wycinków prasowych, Instytut Śląski [dostęp 2023-10-09].
- Siedziba gminy: Biała
| Miasto | |
|---|---|
| Wsie | |
| Osady leśne | |
| Części miasta | |
| Części wsi | |
| Kolonie wsi | |
| Przysiółki wsi | |
| Nieoficjalne części wsi |
