Śmicz

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Śmicz
wieś
Ilustracja
Kościół pw. św. Katarzyny
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

prudnicki

Gmina

Biała

Liczba ludności (2011)

494[2]

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

48-210[3]

Tablice rejestracyjne

OPR

SIMC

0491558

Położenie na mapie gminy Biała
Mapa konturowa gminy Biała, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Śmicz”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Śmicz”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Śmicz”
Położenie na mapie powiatu prudnickiego
Mapa konturowa powiatu prudnickiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Śmicz”
Ziemia50°24′41″N 17°36′47″E/50,411389 17,613056[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Śmicz (dodatkowa nazwa w j. niem. Schmitsch, cz. Smecz[4]) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Biała[5][6]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Wysoczyzny Bialskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 494 osoby[2].

Wieś posiada przysiółek Podlesie[5][6].

Geografia[edytuj | edytuj kod]

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 10 km od granicy z Czechami, na Wysoczyźnie Bialskiej. Należy do Euroregionu Pradziad[7]. Wieś ulokowana została wokół zbiornika wodnego leżącego na Potoku Śmiczowskim. Jest jednym z największych sołectw w gminie Biała. Ogólna powierzchnia gruntów wynosi 1290,5 ha, z czego użytki rolne zajmują powierzchnię 1213,9 ha. Wysoka kultura gleby pozwala na osiąganie wysokich zbiorów opłacalnych upraw. Leży na terenie Nadleśnictwa Prudnik (obręb Prudnik)[8].

Środowisko naturalne[edytuj | edytuj kod]

W Śmiczu panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,0 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Śmicza wynoszą 618 mm. Dominują wiatry zachodnie[9].

Integralne części wsi[edytuj | edytuj kod]

Integralne części wsi Śmicz[5][10]
SIMC Nazwa Rodzaj
0491564 Podlesie przysiółek

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

W 1235 występuje pod nazwą Smesh, w łacińskim dokumencie wydanym w 1333 roku w zlatynizowanej formie Smece[11], a w kolejnym Smecz[12]. W 1379 figuruje jako Smotsch, a w 1845 jako Schmitsch. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod polską nazwą Smice, a także niemiecką Schmitsch we fragmencie: „Schmitsch (1223 Smogez, 1379 Schmotsch, polnisch Smice)”[13]. Ze względu na polskie pochodzenie nazwy od 1936 roku naziści w ramach akcji germanizacji nazw miejscowych w III Rzeszy przemianowali nazwę na nową, całkowicie niemiecką Lößtal.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Pieczęć Śmicza (1751)

Wieś wzmiankowana po raz pierwszy w łacińskim dokumencie z 1223 roku wydanym przez biskupa wrocławskiego Wawrzyńca, gdzie zanotowana została w zlatynizowanej formie Smogoz[14]. Wówczas biskup Wawrzyniec włączył wieś do parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kazimierzu. W 1335 we wsi istniał już kościół parafialny św. Katarzyny Aleksandryjskiej, nad którym patronat obejmował klasztor dominikanów we Wrocławiu[15].

Wieś stała się punktem centralnym dóbr możnowładcy Zbrosława z prawem przywileju targowego dla Ścinawy Małej[potrzebny przypis]. W 1562 właścicielem Śmicza był Maciej sen. von Logau[16]. W 1657 w Śmiczu wybuchł pożar, w którym spłonął kościół[15]. Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego bialskiego w Monarchii Habsburgów[17]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[18]. W 1750 w Śmiczu wzniesiono nowy kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej według projektu Jana Innocentego Töppera z Prudnika[19].

Pieczęć Śmicza (1880)

Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu chłopa z toporem na ramieniu, a w otoku napis: SCHMITZER: GEM: SIGEL / NEYSTAETER CREYS (pol. Gmina Śmicz / Powiat Prudnicki)[20]. W 1832 w Śmiczu została założona szkoła[15] na terenie gruntów parafialnych. Wizytacja dnia 6 czerwca 1888 podała kierownika szkoły – Michał Fridek[potrzebny przypis].

Pomnik poległych w I i II wojnie światowej

Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 1055 mieszkańców Śmicza 256 posługiwało się językiem niemieckim, 750 językiem polskim, a 49 było dwujęzycznych[21]. W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Śmicz znalazł się po stronie zachodniej, poza terenem plebiscytowym[21]. W latach 20. XX wieku przy głównej ulicy w Śmiczu powstał pomnik upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas I wojny światowej (rozbudowany po II wojnie światowej)[22]. W 1922 wzniesiono remizę ochotniczej straży pożarnej[15].

Po II wojnie światowej, od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim[23]. Mieszkańcom Śmicza, posługującym się dialektem śląskim bądź znającym język polski, pozwolono pozostać we wsi po otrzymaniu polskiego obywatelstwa.

W latach 1945–1950 Śmicz należał do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś była siedzibą gminy Śmicz[24], a w latach 1954–1972 należała do gromady Kolnowice. Podlegała urzędowi pocztowemu w Ścinawie Małej[25]. We wsi funkcjonował punkt sanitarny Polskiego Czerwonego Krzyża[26].

W wyniku działań wojennych ucierpiał kościół, którego odbudowa trwała do 1953. W 1967 w ramach czynu społecznego zbudowano we wsi ośrodek zdrowia[15]. W 2007 Śmicz przystąpił do Programu Odnowy Wsi Opolskiej[27].

Liczba mieszkańców wsi[edytuj | edytuj kod]

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Kaplica
Domy

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[32]:

  • kościół par. pw. św. Katarzyny, z XVIII w., przebudowany w 1839, z polichromiami F. Sebastiniego[30] (wypis z księgi rejestru)

Inne zabytki:

Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Śmiczu chronione są ponadto[33]:

  • kapliczka przy domu nr 21
  • kapliczka przy domu nr 64
  • kapliczka przy głównej ulicy wiejskiej
  • cmentarz katolicki, przykościelny

Pomniki i obiekty upamiętniające[edytuj | edytuj kod]

  • Pomnik poległych w I i II wojnie światowej – pomnik przy głównej ulicy Śmicza powstały w latach 20. XX wieku jako upamiętnienie mieszkańców wsi, którzy polegli w I wojnie światowej. Dostawiono do niego dwie tablice z nazwiskami mężczyzn, którzy zginęli podczas II wojny światowej. Na każdej tablicy znajduje się symbol Krzyża Żelaznego. Na pomniku figuralne przedstawienie św. Jerzego w walce ze smokiem[34]. Zgodnie z kryteriami w sprawie upamiętnień na obszarze RP żołnierzy niemieckich przyjętymi w uchwale Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w 1995, pomnik został uznany za nieprawidłowy[22].
  • Pomnik 800-lecia Śmicza – pomnik upamiętniający 800-lecie istnienia Śmicza, odsłonięty w 2023[35].

Gospodarka[edytuj | edytuj kod]

Śmicz jest typowo rolniczą wsią. W 2023 we wsi funkcjonował sklep, piekarnia z punktem pocztowym, działały usługi stolarskie, mechaniczne, budowlane i rolnicze, w pasiecie produkowany był miód[15].

Śmicz wraz z całą gminą Biała podlega pod inspektorat ZUS w Prudniku[36].

Transport[edytuj | edytuj kod]

Śmicz posiada połączenia autobusowe z Białą, Korfantowem, Prudnikiem, Rzymkowicami. We wsi znajduje się jeden przystanek autobusowy[37].

Transport autobusowy w Śmiczu obsługiwany był przez PKS Prudnik[38]. W 2004 prudnicki PKS został sprywatyzowany z udziałem Connex Polska[39]. W 2008, w wyniku połączenia spółek PKS Connex Prudnik i PKS Connex Kędzierzyn-Koźle, utworzona została spółka Veolia Transport Opolszczyzna[40], w 2013 przejęta przez Arriva Bus Transport Polska[41]. W 2019 Arriva wycofała się z Prudnika[42]. Wówczas organizacją przewozów pasażerskich w Śmiczu i okolicy zajęły się ościenne PKS-y[43]. W grudniu 2021 powołano Powiatowo-Gminny Związek Transportu „Pogranicze”, mający na celu poprawę jakości transportu[44].

Oświata[edytuj | edytuj kod]

W Śmiczu pod numerem 106 znajduje się szkoła filialna Publicznej Szkoły Podstawowej im. Jarosława Iwaszkiewicza w Białej, wchodzącej w skład Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Białej[45].

Kultura[edytuj | edytuj kod]

W Śmiczu działa Niemieckie Koło Przyjaźni (Deutscher Freundeskreis) – oddział terenowy Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców na Śląsku Opolskim[46], Stowarzyszenie Przyjaciół Śmicza, a także Młodzieżowa Orkiestra Dęta. Do budynku ochotniczej straży pożarnej przylega świetlica wiejska z tarasem i altaną[15].

Religia[edytuj | edytuj kod]

W Śmiczu znajduje się katolicki kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej, który jest siedzibą parafii św. Katarzyny Aleksandryjskiej (dekanat Biała)[47]. Przy kościele znajduje się cmentarz parafialny, a także cztery kapliczki, służące jako ołtarze podczas procesji Bożego Ciała[15].

Turystyka[edytuj | edytuj kod]

Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Śmiczu[48]. Przez Śmicz przebiega trasa Kolarskiego Rajdu Dookoła Ziemi Bialskiej, za przejechanie którego PTTK Prudnik przyznaje odznakę[49].

Szlaki turystyczne[edytuj | edytuj kod]

Przez Śmicz prowadzą szlaki turystyczne:

Szlaki rowerowe[edytuj | edytuj kod]

Przez Śmicz prowadzi szlak rowerowy[52]:

Bezpieczeństwo[edytuj | edytuj kod]

W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń w Śmiczu działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej[53].

Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 16 Komendy Powiatowej Policji w Prudniku (Posterunek Policji w Białej)[54].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 137123
  2. ↑ a b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2016-09-23].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1263 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ František Machát, Podrobná mapa Moravy a Slezska, digitalniknihovna.cz, 1922 [dostęp 2020-12-05] (cz.).
  5. ↑ a b c Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  6. ↑ a b GUS. Rejestr TERYT.
  7. ↑ Mapa interaktywna [online], emapy.com [dostęp 2020-08-22].
  8. ↑ Bank Danych o Lasach – Mapa [online], bdl.lasy.gov.pl [dostęp 2021-01-23].
  9. ↑ Klimat: Śmicz: Klimatogram, wykres temperatury, tabela klimatu – Climate-Data.org [online], pl.climate-data.org [dostęp 2020-08-22].
  10. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2023
  11. ↑ Colmar Grünhagen 1854 ↓, s. 184.
  12. ↑ Colmar Grünhagen 1854 ↓, s. 189.
  13. ↑ Triest 1865 ↓, s. 1092.
  14. ↑ Colmar Grünhagen 1866 ↓, s. 123.
  15. ↑ a b c d e f g h Jak to się stało, że osada Śmiczem została nazwana?, „Panorama Bialska”, Patryk Bania – redaktor naczelny, 6 (334), Biała: Gminne Centrum Kultury, czerwiec 2023, s. 5, ISSN 1232-7352.
  16. ↑ Roman Sękowski, Stosunki społeczne na wsiach księstw opolskiego i raciborskiego w epoce Habsburgów (XVI–XVII wiek) w świetle aktów prawnych i akt sądowych: Materiały, Chorzów: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji – Państwowego Instytutu Badawczego, 2016, s. 208, ISBN 978-83-941769-2-1.
  17. ↑ Johann Wolfgang Wieland, Principatus Silesiae Oppoliensis exactissima Tabula geographica, sistens Circulus Oppoliensem Ober-Glogau Gros Strehliz, Cosel, Tost, Rosenberg, Falckenberg & Lubleniz, Norimbergae: ab Homannianis Heredibus. Cum Spec. S. Caes. Rque Mtis Privilegio, 1736.
  18. ↑ Andrzej Dereń, XVIII-wieczna rewolucja, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 18 (441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 kwietnia 1999, s. 17, ISSN 1231-904X.
  19. ↑ Parafia w Śmiczu [online], parafia-smicz.pl [dostęp 2023-12-30].
  20. ↑ 1007 Schmitsch (Śmicz) III [online], Pieczęcie gminne na Śląsku, 18 sierpnia 2021 [dostęp 2024-01-11] (pol.).
  21. ↑ a b Kazimierz Nabzdyk, Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 73.
  22. ↑ a b Pomniki upamiętniające żołnierzy niemieckich, którzy zginęli w II wojnie światowej podlegające kontroli komisji wojewody opolskiego (29.10.2002 r., 5 i 12.11.2002 r.), „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 6 (636), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 5 lutego 2003, s. 12, ISSN 1231-904X.
  23. ↑ Andrzej Dereń, Polska Ziemia Prudnicka, „Tygodnik Prudnicki”, 19 (754), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 11 maja 2005, s. 8, ISSN 1231-904X.
  24. ↑ Powiat Prudnicki (Prudnik), [w:] Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Według stanu na z dnia 1 VII 1952 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1952, s. 249–250.
  25. ↑ Wykaz gromad wchodzących w skład gminy, „Głos Prądnika”, Czesław Żelazny – redaktor naczelny, 3 (4), Prądnik [Prudnik]: Powiatowy Komitet Osadniczy, 23 listopada 1946, s. 5.
  26. ↑ Śląsk: księga adresowa województwa śląskiego, Katowice: Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza Prasa, 1949, s. 167.
  27. ↑ Śmicz [online], Rozwój Wsi Opolskiej Program Odnowy Wsi, 8 lipca 2020 [dostęp 2023-05-30] (pol.).
  28. ↑ a b Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Neustadt in Oberschlesien [online], verwaltungsgeschichte.de [zarchiwizowane z adresu 2017-07-08].
  29. ↑ Ludność wiejska. Wyniki badania struktury ludności wsi z dnia 15 X 1966, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Opolu, 1969, s. 215.
  30. ↑ a b c Małgorzata Boczyńska, Maria Irena Mileska (red.), Słownik geograficzno-krajoznawczy Polski, Wydanie I, Warszawa: Państ. Wydaw. Naukowe, 1983, s. 757, ISBN 978-83-01-03481-8.
  31. ↑ a b c d Śmicz [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-09-26], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  32. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 104.
  33. ↑ Ewidencja – Gmina Biała [online], bip.wuozopole.pl [dostęp 2023-02-11].
  34. ↑ Gerard Kosmala, Dagmara Chylińska, Trudne dziedzictwo. Upamiętnienia poległych podczas I wojny światowej żołnierzy niemieckich na Śląsku [online], Zakład Geografii Regionalnej i Turystyki Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytet Wrocławski, 2009 [dostęp 2023-12-29].
  35. ↑ 800 lat Śmicza, „Panorama Bialska”, Patryk Bania – redaktor naczelny, 6 (334), Biała: Gminne Centrum Kultury, czerwiec 2023, s. 1, ISSN 1232-7352.
  36. ↑ ZUS Inspektorat w Prudniku [online], zus.pl [dostęp 2024-04-17] (pol.).
  37. ↑ Rozkład jazdy PKS na przystanku Śmicz, gm. Biała [online], e-podroznik.pl [dostęp 2023-08-18].
  38. ↑ PKS Connex Prudnik / Przewozy pasażerskie / Rozkład jazdy [online], pks-prudnik.com.pl [dostęp 2024-04-08] [zarchiwizowane z adresu 2006-10-23].
  39. ↑ Damian Wicher, Nowy PKS, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 49 (732), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 8 grudnia 2004, s. 5, ISSN 1231-904X.
  40. ↑ Zbigniew Taylor, Ariel Ciechański, Deregulacja i przekształcenia przedsiębiorstw transportu lądowego w Polsce na tle polityki spójności UE: Deregulation and transformation among Poland’s surface-transport companies against the background of the EU cohesion policy, IGiPZ PAN, 29 grudnia 2017, s. 126, ISBN 978-83-61590-74-3 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  41. ↑ Arriva przejmuje Veolia Transport Polska. infobus.pl, 2013-06-06. [dostęp 2024-04-08].
  42. ↑ Arriva zamyka komunikację lokalną w sześciu ośrodkach [online], transport-publiczny.pl, 28 listopada 2018 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  43. ↑ Maciej Dobrzański, Kto od lipca obsłuży przewozy pasażerskie? [online], Prudnik24, 16 lutego 2019 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  44. ↑ Maciej Dobrzański, Powołują związek, który ma ułatwić komunikację [online], Prudnik24, 18 sierpnia 2021 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  45. ↑ Lesław Czerniak, Zespół Szkolno-Przedszkolny w Białej [online], bip.zspbiala.pl, 30 października 2011 [dostęp 2023-08-27].
  46. ↑ DFK Śmicz / Schmitsch
  47. ↑ Parafie według dekanatów [online], diecezja.opole.pl [dostęp 2023-05-02] (pol.).
  48. ↑ Regulamin Odznaki Krajoznawczej Ziemi Prudnickiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-01].
  49. ↑ Regulamin Odznaki Turystyczno-Krajoznawczej Kolarskiego Rajdu Dookoła Ziemi Bialskiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-08].
  50. ↑ Ścieżki rowerowe – Urząd Miejski w Białej [online], biala.gmina.pl [dostęp 2020-08-22].
  51. ↑ Szlakiem zabytkowych kościołów [online], turystyka.biala.gmina.pl [dostęp 2020-08-22] (pol.).
  52. ↑ Okolice Prudnika, [w:] Karol Kawałko, Szlaki rowerowe Śląska Opolskiego, Piła: Wydawnictwo BIK: na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Opolskiego, 2009, s. 13, ISBN 978-83-7618-031-1.
  53. ↑ Jednostki OSP oraz OSP KSRG – Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Prudniku [online], gov.pl [dostęp 2024-02-24] (pol.).
  54. ↑ Posterunek Policji w Białej [online], prudnik.policja.gov.pl [dostęp 2024-02-25] (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Gmina Biała
Miasto
Wsie
Osady leśne
Części miasta
Części wsi
Kolonie wsi
Przysiółki wsi
Nieoficjalne
części wsi

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Śmicz&oldid=73533784”