Józef Tischner

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez KamilosR (dyskusja | edycje) o 16:18, 30 cze 2014. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Józef Stanisław Tischner
Data i miejsce urodzenia

12 marca 1931
Stary Sącz

Data i miejsce śmierci

28 czerwca 2000
Kraków

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Inkardynacja

Archidiecezja krakowska

Prezbiterat

26 czerwca 1955

podpis
Odznaczenia
Order Orła Białego
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa
Izba Pamięci ks. prof. Józefa Tischnera w Łopusznej, tzw. Tischnerówka

Józef Stanisław Tischner, pseud. Wawrzek Chowaniec, Molinista, Józek Szkolny, Jegomość Józek (ur. 12 marca 1931 w Starym Sączu, zm. 28 czerwca 2000 w Krakowie) – polski prezbiter katolicki i filozof. Kawaler Orderu Orła Białego.

Starszy brat Mariana - profesora weterynarii i Kazimierza[1].

Biografia

Młodość

Urodzony na Sądecczyźnie, dzieciństwo spędził na Podhalu w Łopusznej, gdzie jego ojciec – Józef, pełnił funkcję kierownika szkoły, a matka – Weronika z Chowańców pochodząca z Jurgowa na Spiszu, była nauczycielką. Po ukończeniu I Liceum Ogólnokształcącego im. Seweryna Goszczyńskiego w Nowym Targu w 1949 postanowił wstąpić do seminarium. Ojciec miał sprzeciwiać się decyzji syna, uważając, że „Józef jest za młody”.

Wykształcenie

Przez rok Józef Tischner studiował prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim. Następnie w latach 1950–1955 odbył studia na Wydziale Teologicznym UJ. Ukończył także Wyższe Seminarium Duchowne Archidiecezji Krakowskiej. Święcenia kapłańskie przyjął w bazylice katedralnej na Wawelu 26 czerwca 1955 z rąk biskupa Franciszka Jopa. Po święceniach na kilka miesięcy został wikariuszem w jawiszowickiej parafii św. Marcina. Gdy władze państwowe odmówiły zatwierdzenia jego nominacji na wikariusza parafialnego w Jeleśni, kontynuował studia w Warszawie na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej Akademii Teologii Katolickiej, a następnie, od 1957, na Wydziale Filozoficzno-Historycznym UJ. Tam pod kierunkiem Romana Ingardena w 1959 uzyskał magisterium, a w 1963 obronił pracę doktorską Ja transcendentalne w filozofii Edmunda Husserla. W latach 1961-1963 pełnił funkcję sekretarza generalnego Polskiego Towarzystwa Teologicznego z siedzibą w Krakowie. Jesienią 1968 po raz pierwszy wyjechał za granicę, na roczne stypendium do Leuven. Efektem tego pobytu była praca Studia z teorii świadomości (Fenomenologia świadomości egotycznej), na której podstawie habilitował się w 1974 w ATK.

Od 1982 był kilkakrotnie dziekanem Wydziału Filozoficznego Papieskiej Akademii Teologicznej (wybrany na Rektora PAT, ze względów duszpasterskich odmówił przyjęcia funkcji), wieloletnim prezesem wiedeńskiego Instytutu Nauk o Człowieku. Został doktorem honoris causa Uniwersytetu Łódzkiego i Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie. Był wykładowcą krakowskiej PWST gdzie począwszy od 1980 prowadził monograficzne wykłady Filozofia dramatu[2]. Członek Collegium Invisibile[3].

Poglądy filozoficzne

W latach siedemdziesiątych stał się znaną postacią w życiu intelektualnym Polski. Okres ten zamknął w zbiorze esejów Świat ludzkiej nadziei, w których dyskutując z klasykami filozofii doby Oświecenia oraz egzystencjalistami (Sartre), wprowadził pojęcie Ja aksjologicznego. Kwestia dotyczyła szczególnie pojęć takich jak świadomość czy też wolność. W eseju Impresje aksjologiczne (1970) przedstawił opis źródłowego doświadczenia Ja jako elementarnej wartości, przeciwstawiając się Husserlowskiej koncepcji Ja transcendentalnego. W ten sposób, pozostając w ramach tradycji fenomenologicznej, zaczął wytyczać własną, oryginalną ścieżkę filozoficznej refleksji, która doprowadziła go później do filozofii dramatu i metafizyki dobra.

Natomiast w artykule Schyłek chrześcijaństwa tomistycznego (1970) zakwestionował prymat filozoficzny tomizmu, zarzucając mu zamykanie filozofii w jednym słusznym nurcie i tym samym zasłanianie Objawienia. Tischner uważał, iż filozofia jest niezależna i choć w wielu punktach przesiąknięta duchem chrześcijaństwa nie może się do niego sprowadzać. Przestrzegał jednocześnie przed redukcją religii do jedynie słusznej filozofii. Od czasu sporu z tomizmem nie było w polskim Kościele żadnej istotnej debaty, w której Tischner nie brałby udziału, a wiele z nich sam inicjował. Teksty z pierwszego okresu jego twórczości zawarte są w książkach Świat ludzkiej nadziei (1975) oraz Myślenie według wartości (1982). Pod koniec lat siedemdziesiątych w książce Polski kształt dialogu (1979) podjął również polemikę z marksizmem.

W artykułach zebranych w książkach Nieszczęsny dar wolności (1993), W krainie schorowanej wyobraźni (1997) oraz Ksiądz na manowcach (1999) wyrażał swoje poglądy w kwestii budowania nowego ładu społecznego, politycznego ale przede wszystkim etycznego. Kontynuował również pracę stricte filozoficzną. Dzieła, w których zawarł swoją własną, oryginalną filozofię, to przede wszystkim Filozofia Dramatu (1990) oraz Spór o istnienie człowieka (1998).

Związki z Podhalem

W 1980, przyjmując również funkcję kapelana Związku Podhalan, Józef Tischner postawił sobie za zadanie „skrystalizowanie idei góralszczyzny”. Organizował coroczne msze pod Turbaczem (w Kaplicy Papieskiej na Polanie Rusnakowej), wspierał rozwój kultury góralskiej. Dzięki jego inicjatywie, podhalańscy rolnicy uzyskali możliwość kształcenia w Austrii oraz znaczną pomoc materialną w sprzęcie rolniczym. Literackim owocem wspierania góralszczyzny były kazania wygłaszane w gwarze oraz teksty pisane, przede wszystkim Historia filozofii po góralsku (1997).

Związki z „Solidarnością”

W 1980 podjął na szerszą skalę działalność publiczną. Październikowe kazanie na Wawelu na mszy dla przywódców związków zawodowych (solidarność to jeden drugiego ciężary noście, najgłębsza solidarność jest solidarnością sumień) stało się początkiem serii tekstów publikowanych w „Tygodniku Powszechnym” i wydanych później jako Etyka Solidarności (1981), w których rozwijał refleksję nad etycznym wymiarem ówczesnych wydarzeń. Od tej pory uznawany był powszechnie za kapelana „Solidarności”. Jego kazanie wygłoszone na I Zjeździe Solidarności zaliczono w poczet oficjalnych dokumentów zjazdowych. W homilii wygłoszonej przez Jana Pawła II w 1987 w Gdańsku na Zaspie, papież cytował teksty Józefa Tischnera jako najlepiej oddające prawdę o „Solidarności”.

Związki z partiami politycznymi

Wystąpił w spocie Kongresu Liberalno-Demokratycznego. Później był członkiem rady programowej Unii Wolności[4].

Ostatnie lata

Grób Józefa Tischnera na cmentarzu w Łopusznej

Ostatnie lata jego życia naznaczone były chorobą – rakiem krtani. Jego aktywność pisarska w tym czasie obejmowała relacje wolności i łaski, miłosierdzia. Jan Paweł II w telegramie po śmierci Józefa Tischnera napisał: był człowiekiem Kościoła, zawsze zatroskanym o to, by w obronie prawdy nie stracić z oczu człowieka. Został pochowany na cmentarzu w Łopusznej.

Pamięć o ks. Józefie Tischnerze

W 2001 ukazała się nakładem wydawnictwa Znak biografia księdza Tischnera autorstwa Wojciecha Bonowicza pt. Tischner[5].

Od 2001 jest przyznawana przez „miesięcznik” i Wydawnictwo „Znak” nagroda jego imienia. Wiedeński Instytut Nauk o Człowieku przyznaje od 2003 stypendia dla młodych polskich naukowców imienia Józefa Tischnera[6].

Jest patronem Zespołu Szkół Społecznych w Tarnowie (która jako pierwsza przyjęła go za patrona 10 marca 2001), Szkoły Podstawowej nr 153 w Krakowie (12 marca)[7] oraz Wyższej Szkoły Europejskiej w Krakowie. Jest także patronem Zespołu Szkół nr II w Żorach, Szkoły Gimnazjalnej w Szczawnicy, Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr 4 w Poznaniu, II Liceum Ogólnokształcącego w Wałczu, XXIII Liceum Ogólnokształcącego w Łodzi, II Liceum Ogólnokształcącego w Wodzisławiu Śląskim, Gimazjum nr 4 w Mszanie Górnej, II Liceum Ogólnokształcącego w Rabce-Zdroju, Zespołu Szkół nr 3 w Wadowicach, Gimnazjum nr 1 w Chrzanowie, Gimnazjum nr 2 w Zakopanem, Gimnazjum nr 67 w Poznaniu, Gimnazjum w Trzemeśni oraz Zespołu Szkół i Przedszkola w Domosławicach.

Od 2003 w Krakowie działa Fundacja „Instytut Myśli Józefa Tischnera”, która stawia sobie za cel ochronę i upowszechnianie intelektualnego dorobku swego patrona oraz twórczą kontynuację najważniejszych wątków jego filozofii.

Myśli Józefa Tischnera w opracowaniach Romana Kołakowskiego i Krzysztofa Trebuni-Tutki znalazły się na płycie Tischner.

Jego imię nosi Krakowskie Hospicjum dla Dzieci, działające od 2004 na terenie Małopolski.

Jego imię nosi również jeden z Elektrycznych Zespołów Trakcyjnych EN77-005 relacji Kraków-Zakopane.

Nagrody i odznaczenia

Otrzymał m.in. nagrody Pen Clubu, Złoty Mikrofon (1991), laureat Fundacji im. Stefana Kisielewskiego 1993, Fundacji Jurzykowskiego, w styczniu 1998 za książkę Historia filozofii po góralsku uhonorowany został Nagrodą Krakowska Książka Miesiąca.

We wrześniu 1999 prezydent Aleksander Kwaśniewski, na wniosek kapituły, odznaczył go Orderem Orła Białego.

Publikacje

  • 1963: Ja transcendentalne w filozofii Edmunda Husserla.
  • 1970: Schyłek świata tomizmu.
  • 1975: Świat ludzkiej nadziei. Kraków: Znak.
  • 1978–1979: Filozofia poznania. Kraków: Papieski Wydział Teologiczny.
  • 1979: Polski kształt dialogu. Kraków: Znak.
  • 1979: Filozofia chrześcijańska w dialogu z marksizmem. Kraków: Instytut Filozofii przy Papieskim Wydziale Teologicznym: Instytut Teologiczny Księży Misjonarzy.
  • 1981: Etyka Solidarności. Kraków: Znak.
  • 1982: Myślenie według wartości. Kraków: Znak.
  • 1990: Filozofia Dramatu. Paris: Éd. du Dialogue.
  • 1990: Książeczka pielgrzyma. Kalwaria Zebrzydowska: Calvarianum.
  • 1991: Polski młyn. Kraków: Nasza Przeszłość.
  • 1992: Boski młyn. Kraków: Oficyna Podhalańska: Secesja.
  • 1993: Nieszczęsny dar wolności. Kraków: Znak.
  • 1993: Spowiedź rewolucjonisty: czytając Fenomenologię ducha Hegla. Kraków: Znak.
  • 1993: Miłość niemiłowana. Kraków: Wydaw. Sławomira Grotomirskiego.
  • 1994: Idzie o honor. Kraków: Oficyna Podhalańska: "Secesja".
  • 1994: Jak żyć?. Wrocław: Tum.
  • 1994: Czytając Veritatis splendor. Kraków: Unum: Polskie Towarzystwo Teologiczne.
  • 1995: Między Panem a Plebanem. wraz z Adamem Michnikiem i Jackiem Żakowskim. Kraków: Znak.
  • 1996: Tischner czyta katechizm. Kraków: Znak.
  • 1997: W krainie schorowanej wyobraźni. Kraków: Znak.
  • 1997: Historia filozofii po góralsku. Kraków: Znak.
  • 1998: Spór o istnienie człowieka. Kraków: Znak.
  • 1999: Ksiądz na manowcach. Kraków: Wydaw. Znak.
  • 1999: Krótki traktat o naturze służby. Kraków.
  • 1999: Drogi i bezdroża miłosierdzia. Kraków: Wydaw. AA: Wydaw. M.
  • 2000: Pomoc w rachunku sumienia. Kraków: Znak.
  • 2000: Myśli wyszukane. Kraków: Znak.
  • 2000: Etyka solidarności. Kraków: Znak.
  • 2001: Miłość nas rozumie : rok liturgiczny z księdzem Tischnerem. Kraków: Znak.
  • 2001: Wobec wartości (wyd. 3). Poznań: W drodze.
  • 2001: Wieści ze słuchanicy. Kraków: Znak.
  • 2003: Słowo o ślebodzie: kazania spod Turbacza 1981–1997. Kraków: Znak.
  • 2003: Spotkanie / z ks. Józefem Tischnerem rozmawia Anna Karoń-Ostrowska. Kraków: Znak.
  • 2003: O człowieku: wybór pism filozoficznych. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
  • 2004: Myślenie w żywiole piękna. Kraków: Znak.
  • 2005: Wokół Biblii. Kraków: Znak.
  • 2005: Idąc przez puste błonia. Kraków: Znak.
  • 2006: Studia z filozofii świadomości. Kraków: Instytut Myśli Józefa Tischnera.
  • 2006: Zrozumieć własną wiarę. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.
  • 2009: Etyka a historia. Wykłady. Kraków: Instytut Myśli Józefa Tischnera.
  • 2009: Wiara ze słuchania. Kraków 2009: Znak 2009. Publikacja zawiera kazania wygłoszone przez księdza profesora w latach 1980–1992 w starosądeckim klasztorze Sióstr Klarysek[8].
  • 2012: Alfabet Tischnera. Wybrał i opracował Wojciech Bonowicz. Kraków: Wydawnictwo Znak[9].

Zobacz też

  1. ↑ http://ekai.pl/diecezje/krakowska/x62451/nowy-targ-kazimierz-tischner-brat-ksiedza-profesora-odznaczony-medalem-starosty/
  2. ↑ „Nie ma rzeczy niemożliwych”. Magazyn Kulturalny Tygodnika Powszechnego nr 7/8 (56/57), 8 lipca 2001. [dostęp 24 sierpnia 2013].
  3. ↑ Lista tutorów Collegium Invisibile. ci.edu.pl. [dostęp 24 sierpnia 2013].
  4. ↑ Artur Sporniak: Kłopot z Tischnerem. „Tygodnik Powszechny”. [dostęp 24 sierpnia 2013].
  5. ↑ Wojciech Bonowicz, Tischner; Kraków: Znak, 2001
  6. ↑ Józef Tischner Fellowships for Polish and Polish-American Scholars. iwm.at. [dostęp 24 sierpnia 2013]. (ang.).
  7. ↑ Szkoła Tischnera. „Tygodnik Powszechny” Nr 12, 25 marca 2001. [dostęp 24 sierpnia 2013].
  8. ↑ Jolanta Ciosek: Wiara ze słuchania. „Dziennik Polski”, 17 sierpnia 2009. [dostęp 24 sierpnia 2013].
  9. ↑ Alfabet Tischnera; Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 2012

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Józef_Tischner&oldid=39784183”