Przejdź do zawartości

Julian Fałat

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Julian Fałat
Ilustracja
Julian Fałat (1904 r.)
Data i miejsce urodzenia

30 lipca 1853
Tuligłowy

Data i miejsce śmierci

9 lipca 1929
Bystra

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

malarstwo

Epoka

realizm, impresjonizm

Muzeum artysty

Muzeum w Bielsku-Białej – Willa Juliana Fałata

Ważne dzieła
Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Komandor Orderu Franciszka Józefa (Austro-Węgry) Order Korony Żelaznej III klasy (Austro-Węgry)
Julian Fałat, Autoportret (1896) Muzeum Narodowe w Warszawie
Kamienica przy ul. Fosa Staromiejska 28 w Toruniu, w której w latach 1919-1922 mieszkał Julian Fałat

Julian Fałat (ur. 30 lipca 1853 w Tuligłowach, zm. 9 lipca 1929 w Bystrej) – polski malarz, jeden z najwybitniejszych polskich akwarelistów, przedstawiciel realizmu i impresjonistycznego pejzażu; w latach 1895–1909 rektor Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Wykształcenie artystyczne zdobył dzięki własnym środkom finansowym, bez pomocy rodziny czy stypendiów. Zapisany do szkół między innymi we Lwowie, kilkakrotnie z nich rezygnował. Gimnazjum ukończył w Przemyślu, a w 1869 r. zapisał się do Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie. Nie stać go było na farby olejne, więc zainteresował się malarstwem akwarelowym.

Po ukończeniu studiów wyjechał na rok na daleką Ukrainę, gdzie znalazł zatrudnienie jako rysownik przy wykopaliskach archeologicznych. Pracował później w pracowni architekta Feliksa Gąsiorowskiego w Odessie. Następnie wyjechał na dalsze studia do Zurychu i Monachium (w połowie października 1875 r. zgłosił się do Akademii Sztuk PięknychAntikenklasse)[1]. Studia przerwał, aby na nie zarobić, i rozpoczął pracę jako technik przy budowie kolei. Studiował do 1880 i w tym okresie malował głównie pejzaże, sceny rodzajowe i portrety.

Następnie wyjechał na rok do Rzymu. Z tego okresu pochodzi obraz Modlący się starzec (1881). W latach 1882–1886 związany był ze środowiskiem artystów warszawskich. Aby móc się utrzymać, wykonywał sceny rodzajowe, np. Obrazki z życia podwórzowego Warszawy, opublikowane w „Kłosach” (1882). W 1884 wyjechał na rok do Hiszpanii, a potem w podróż dookoła świata. Podróż tę dokumentował, wykonując akwarele, z których do dziś przetrwało zaledwie kilka. Po powrocie do Polski w 1887, w malarstwie Fałata pojawiły się sceny myśliwskie. Do bardziej znanych należą Oszczepnicy (1890) i Powrót z polowania na niedźwiedzia (1892). Przedstawiał zwierzęta – jelenie, sarny, a od 1891 także łosie. Jest autorem zimowego pejzażu w panoramie Berezyna, który w 1907 roku Kossakowie pocięli na części.

W latach 1886–1895 pracował na dworze cesarza Wilhelma II w Berlinie. Zdobywał medale na wystawach w Berlinie, Monachium i Wiedniu. W kwietniu 1895 został dyrektorem krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych, w której przeprowadził reformę, wprowadzając nowych profesorów. Powołana została katedra pejzażu, którą objął Jan Stanisławski. Był jednym z założycieli Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”.

W 1900 r. Julian Fałat ożenił się z Włoszką Marią Luizą Comello Stuckenfeld, z którą doczekał się trojga dzieci: Heleny (późniejsza żona aktora Igo Syma), Kazimierza i Lucjana. Do swego dorobku artystycznego dołączył w tym czasie pejzaż zimowy – najwcześniejszy stworzył w 1902 roku, najpóźniejszy nosi datę 1913 r. Fałat malował także motywy krakowskie – widoki na mury miejskie, obserwowane z okien pracowni w różnych porach dnia (np. „Autoportret na tle panoramy Krakowa z pracowni” z 1903). Często odwiedzał Zakopane, uwieczniając przy tym pejzaże górskie (Dolina Kościeliska, 1894; Pod Nosalem, 1909). W 1902 zbudował willę z pracownią w Bystrej, a w 1910, po rezygnacji ze stanowiska rektora ASP, zamieszkał tam na stałe (obecnie: Fałatówka). 27 stycznia 1919, w czasie agresji czechosłowackiej na Śląsk Cieszyński, zgłosił się na ochotnika do wojska polskiego. Służył jako pomocnik w sztabie dywizjonu 2 Pułku Szwoleżerów Rokitniańskich, stacjonującym w Pierśćcu.

Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, włączył się w odbudowę narodowego życia kulturalnego. W latach 1919–1922 mieszkał w Toruniu, gdzie kupił dom przy pl. Teatralnym 42 (obecnie Fosa Staromiejska 28), który stał się ośrodkiem życia kulturalnego tego miasta. Zbierali się tam artyści, dyplomaci i ludzie kultury z Torunia i z kraju. Po śmierci syna Lucjana, przekazał swój dom Pomorskiemu Towarzystwu Opieki nad Dziećmi. Został współzałożycielem i „pierwszym majstrem” (prezesem) Konfraterni Artystów. Podczas czwartkowych spotkań rodziły się kolejne ważne inicjatywy, np. Pomorskie Towarzystwo Muzyczne, Konserwatorium Muzyczne, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych. Uczestniczył w posiedzeniach rady miejskiej, gdy dyskutowano o sprawach kultury; zasiadał w komitetach honorowych, swym autorytetem wspierał różne akcje społeczne. Malował krajobrazy nadwiślańskie i zakątki Torunia. Do końca życia pozostał majstrem Konfraterni i był związany z Toruniem. Obejmował stanowisko dyrektora Departamentu Sztuki w gabinecie ministra Antoniego Ponikowskiego. Organizował wystawy retrospektywne w Krakowie i Warszawie w 1925 roku.

Został pochowany w grobie rodzinnym na cmentarzu w Bystrej[2].

Narzędzia pracy

[edytuj | edytuj kod]

Fałat miał w swojej pracy wykorzystywać fotorewolwer Brandla[3].

Ważniejsze dzieła

[edytuj | edytuj kod]

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

Galeria

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. I. Królewska Akademia Sztuk Pięknych..., [w:] H. Stępień, M. Liczbińska, Artyści polscy w środowisku monachijskim w latach 1828–1914 (materiały źródłowe), wyd. II, Kraków: Agencja Wydawniczo-Reklamowa Chors, 1994, s. 12, ISBN 83-903086-1-4.
  2. W dziesięciolecie zgonu Juljana Fałata. „Światowid”. Nr 29, s. 20, 16 lipca 1939. 
  3. 16 października 1889 r. Opatentowanie fotorewolweru Konrada Brandla - nowahistoria.interia.pl [online], nowahistoria.interia.pl [dostęp 2019-10-17] (pol.).
  4. Naganka na polowaniu w Nieświeżu.
  5. a b Agnieszka Kwiecień, Jacek Przybylski: Obrazy Fałata aresztowane. www.rp.pl, 2010-12-17. [dostęp 2011-03-09].
  6. Przed polowaniem w Rytwianach.
  7. M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 629 „za wybitne zasługi na polu działalności artystycznej”.
  8. Odznaczenie orderem „Polonia Restituta”. „Gazeta Lwowska”, s. 8, nr 260 z 11 listopada 1928. 
  9. Wysokie odznaczenie artysty malarza. „Gazeta Lwowska”, s. 4, nr 151 z 5 lipca 1929. 
  10. Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 17.
  11. Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie. Wiedeń: 1818, s. 165
  12. Telegramy „Kuriera Lwowskiego” Wiedeń Kurier Lwowski 1900 nr 323 s. 4.
  13. Słupsk – Ulica Fałata Juliana [online], eu/Slupsk/u108259,ul_Falata.html [dostęp 2024-04-23].
  14. Usiądź z Fałatem na ławce!. gokpromyk.pl. [dostęp 2024-07-19].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]