Kazimierz Leski

Kazimierz Leski
pułkownik pilot
Data i miejsce urodzenia	21 czerwca 1912 Warszawa
Data i miejsce śmierci	27 maja 2000 Warszawa
Przebieg służby
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa, powstanie warszawskie, powstanie antykomunistyczne w Polsce 1944–1953
Późniejsza praca	naukowiec
Odznaczenia

Grób Kazimierza Leskiego i jego rodziny

Tablica pamiątkowa na domu przy ul. Nowy Świat 2 w Warszawie

Kazimierz Leski, pseudonim „Bradl”, „37", „Leon Juchniewicz”, „Karol Jasiński”, „Juliusz Kozłowski”, „gen. Julius von Hallman”, „gen. Karl Leopold Jansen”, „Pierre”, „Jules Lefebre” (ur. 21 czerwca 1912 w Warszawie, zm. 27 maja 2000 tamże) – polski inżynier-mechanik, wynalazca, doktor nauk humanistycznych (1973); żołnierz Armii Krajowej i uczestnik powstania warszawskiego (1944), w latach 1994–1997 prezes Związku Powstańców Warszawskich.

Życiorys

Młodość

Był synem neofity pochodzenia żydowskiego inżyniera Juliusza Stanisława Natanson-Leskiego i Marii z domu Olszyńskiej herbu Pniejnia. Do 1930 r. uczęszczał do VIII Liceum Ogólnokształcącego im. Króla Władysława IV w Warszawie.

W 1936 r. wyjechał do Holandii, do pracy w centralnym holenderskim biurze konstrukcyjnym okrętów – Nederlandse Verenigde Scheepsbouw Bureaus B.V. w Hadze, gdzie początkowo pracował jako kreślarz. W Holandii kontynuował naukę zostając absolwentem Wydziału Budowy Okrętów Politechniki w Delft.

Po zakończeniu kariery kreślarza, Kazimierz Leski rozpoczął pracę w dziale okrętów podwodnych. Do jego obowiązków należało umiejscawianie w projektach okrętów wytypowanych urządzeń i maszyn, wraz z zaprojektowaniem i obliczeniami wytrzymałościowymi mocowań i zawieszeń. W tym czasie uczestniczył m.in. w projektowaniu okrętów podwodnych ORP „Sęp” i ORP „Orzeł”, które budowano w stoczni Koninklijke Maatschappij na zamówienie polskiej marynarki wojennej. Dość szybko dał się poznać jako twórczy konstruktor, opracowując m.in. nowe, zasadniczo inne niż dotychczas stosowane, elastyczne posadowienie szybkoobrotowych (20 000 obr./min) dmuchaw powietrznych stosowanych do szasowania balastów, co usunęło źródło dość częstych i trudnych do naprawy ich awarii w morzu. W czasie budowy ORP „Orzeł” Leski odpowiedzialny był za sprawy siłowni.

II wojna światowa

Na początku II wojny światowej jako pilot samolotu Lublin R-XVIII F, został zestrzelony przez Armię Czerwoną; ranny i wzięty do niewoli, uciekł z niej do Lwowa, a następnie przedostał się do Warszawy.

Włączył się do polskiej konspiracyjnej organizacji wywiadowczej Muszkieterzy, gdzie pełnił funkcję szefa komórki kontrwywiadu tej organizacji. Następnie, po jej rozwiązaniu, przeniesiony do Związku Walki Zbrojnej, a następnie do II Oddziału Komendy Głównej Armii Krajowej. Zajmował się wywiadem komunikacyjnym i kontrwywiadem, a także tworzeniem szlaków kurierskich na froncie zachodnim. Według własnych relacji jako generał wojsk technicznych, Julius von Hallman, zdobył plany fortyfikacyjne jednego z odcinków Wału Atlantyckiego. Występował także pod fałszywym nazwiskiem gen. Karla Leopolda Jansena. Jednak historycy wątpią w tę wersję, ponieważ w dokumentach AK nie ma najmniejszej informacji o jego podróżach w mundurze niemieckiego generała.

Powstanie warszawskie

W powstaniu warszawskim walczył jako dowódca kompanii „Bradl” batalionu Miłosz. Za męstwo został odznaczony Krzyżem Virtuti Militari i 3-krotnie Krzyżem Walecznych. Po kapitulacji uciekł z kolumny jenieckiej. Pełnił funkcję szefa Sztabu Obszaru Zachodniego AK, a następnie Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj.

W chwili wejścia wojsk radzieckich do Polski, podjął pracę w Stoczni Gdańskiej, utrzymując cały czas kontakt z podziemiem. Był szefem sztabu obszaru zachodniego Delegatury Sił Zbrojnych. Został aresztowany w 1945 r., jednak udało mu się uciec. W lipcu 1945 roku ponownie został aresztowany przez UB.

Prześladowania powojenne

3 lutego 1947 w procesie I Komendy WiN (innymi podsądnymi byli: Jan Rzepecki, Antoni Sanojca, Jan Szczurek-Cergowski, Tadeusz Jachimek, Marian Gołębiewski, Henryk Żuk, Józef Rybicki, Ludwik Muzyczka i Emilia Malessa) Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie skazał go na 12 lat więzienia. Wyrok zmniejszono do sześciu lat. Po odbyciu kary Kazimierza Leskiego skazano ponownie na 10 lat „za współpracę z okupantem”. Wyszedł po odbyciu niespełna połowy kary, w 1955 r.

Rehabilitacja i życie na wolności

Po rehabilitacji w 1957 r. pracował w przemyśle okrętowym, a później został pracownikiem naukowym i dyrektorem Ośrodka Informacji Naukowej Polskiej Akademii Nauk. Był autorem wielu patentów i ok. 150 prac naukowych. Był organizatorem ruchu wynalazczego i honorowym prezesem Stowarzyszenia Polskich Wynalazców i Racjonalizatorów.

W latach 1994–1997 był prezesem Związku Powstańców Warszawskich.

Autor wielokrotnie wznawianych wspomnień: Życie niewłaściwie urozmaicone: wspomnienia oficera wywiadu i kontrwywiadu AK (wyd. 4: Oficyna Wydawnicza Volumen, Warszawa 2001; ​ISBN 83-7233-041-7​). W 1995 r. Instytut Jad Waszem przyznał mu tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.

Zmarł 27 maja 2000 r., został pochowany na Starych Powązkach (kwatera 24-6-1/2).

W 2016 roku na zlecenie Związku Powstańców Warszawskich powstał film pt. "Kazimierz Leski" w reżyserii Małgorzaty Bramy.

Rodzina

Ojciec dziennikarza Krzysztofa Leskiego (matka: prof. Elżbieta Pleszczyńska). W 1959 r. wziął ślub z Marią Bonifacją z Woźniaków, byłą łączniczką AK w Powstaniu Warszawskim.

Upamiętnienie

28 lipca 2020 r. w Warszawie odsłonięto tablicę upamiętniającą pułkownika Kazimierza Leskiego ps. „Bradl”. Tablica zawisła na budynku siedziby Związku Powstańców Warszawskich.

W uroczystości udział brała Halina Jędrzejewska ps. „Sławka”

Kontrowersje

Podczas procesu, prowadzonego w latach 50. został uniewinniony z zarzutu przeciwko działaniom na szkodę władz komunistycznych. Stwierdził wówczas, że rozpracowywał organizację Muszkieterów na zlecenie ZWZ.

Odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski – 1994
• Krzyż Walecznych – trzykrotnie
• Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami

Linki zewnętrzne

• Kazimierz Leski, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [online] [dostęp 2018-08-11] .