Przejdź do zawartości

Konstanty Ildefons Gałczyński

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Joanna Kośmider (dyskusja | edycje) o 20:15, 29 wrz 2015. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
{{{imię i nazwisko}}}
ilustracja
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa
Popiersie poety przed muzeum w leśniczówce Pranie
Sylwetka poety w leśniczówce Pranie
Kamień pamiątkowy w miejscu niezachowanej kamienicy przy ul. Towarowej 54 w Warszawie, w której w latach 1905–1914 oraz 1918–1931 mieszkał Konstanty Ildefons Gałczyński
Tablica pamiątkowa przy wejściu na posesję przy ul. Marii Skłodowskiej-Curie 17 w Szczecinie, gdzie poeta mieszkał w latach 1948–1949
Grób Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego i jego żony Natalii na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

Konstanty Ildefons Gałczyński, pseud. Karakuliambro (ur. 23 stycznia 1905 w Warszawie, zm. 6 grudnia 1953 tamże) – polski poeta.

Najbardziej znany za sprawą paradramatycznej serii podszytych absurdem humoresek Teatrzyk Zielona Gęś, w której pojawiła się galeria postaci takich jak Osiołek Porfirion, Piekielny Piotruś, Hermenegilda Kociubińska czy Zielona Gęś.

Życiorys

Pochodził z rodziny drobnoszlacheckiej, która pieczętowała się herbem Sokola.

Rodzina Gałczyńskich mieszkała na pierwszym piętrze niezachowanej kamienicy przy ul. Towarowej 54[1]. Po wybuchu I wojny światowej Konstanty został wraz z rodzicami ewakuowany z Warszawy i w latach 1914–1918 mieszkał w Moskwie, gdzie uczęszczał do polskiej szkoły. Po powrocie do Warszawy studiował filologię angielską oraz klasyczną.

Jego debiut literacki w prasie nastąpił w 1923. Związany był z grupą poetycką Kwadryga oraz pismami satyrycznymi i politycznymi stolicy, należał do bohemy artystycznej. Jego utwory publikowała także „Tęcza”, pismo społeczno-literackie wydawane w Poznaniu. W 1930 poślubił Natalię Awałow (ślub odbył się w soborze metropolitalnym Świętej Równej Apostołom Marii Magdaleny w Warszawie). W latach 1931–1933 przebywał w Berlinie na stanowisku attaché kulturalnego. W latach 1934–1936 Gałczyńscy mieszkali w Wilnie[2], na Zarzeczu (w domu przy ulicy Młynowej 2, obecnie Malunu 2) i tam w 1936 urodziła się ich córka Kira. W szeregu swoich utworów Gałczyński nawiązuje do atmosfery Wilna i śladów, jakie pozostawił w nim Adam Mickiewicz. W 1936 Gałczyńscy wrócili do Warszawy. W tymże roku został opublikowany w Prosto z Mostu, wiersz Skumbrie w tomacie, gorzka satyra na Polaków, którzy nie troszczą się o jedność państwa[3].

Wraz z początkiem II wojny światowej, powołany do wojska, brał udział w kampanii wrześniowej. Trafił do niewoli radzieckiej, z której został przekazany do niewoli niemieckiej. Okres okupacji spędził w stalagu XI A w Altengrabow. Podczas okupacji jego wiersze ukazały się w drukowanych konspiracyjnie antologiach poezji „Werble wolności” i „Słowo prawdziwe”. Po wojnie w latach 1945–1946 przebywał w Brukseli i Paryżu, w 1946 urodził się jego syn, także Konstanty Ildefons. Do Polski powrócił w 1946 i zamieszkał w Krakowie. W 1948 i w 1949 roku mieszkał w Szczecinie, gdzie założył (wspólnie z Heleną Kurcyusz i Jerzym Andrzejewskim[4]) Klub 13 Muz. W Szczecinie napisał m.in. wiersze: „Polskie gwiazdy”, „Satyra na Bożą krówkę”, „Wiosna w Szczecinie”, „Przygoda w Szczecinie”, „Szczecin”, „Wesoły sierpień”. 3 czerwca 1949 uległ zawałowi serca. Podjęto decyzję o leczeniu w Warszawie. Po leczeniu i rekonwalescencji zlikwidował mieszkanie w Szczecinie i zamieszkał na stałe przy Alei Róż[5].

Współpracował m.in. z tygodnikami „Bluszcz”, „Prosto z Mostu” (przed wojną), a po powrocie do kraju z „Przekrojem” i „Tygodnikiem Powszechnym” oraz krakowskim kabaretem Siedem kotów. Wiele z jego powojennych utworów – w tym Poemat dla zdrajcy (atak na Czesława Miłosza), „Podróż Chryzostoma Bulwiecia do Ciemnogrodu” czy panegiryk „Umarł Stalin” (1953)[6] – napisanych zostało w konwencji socrealistycznej. W roku 1950 sam stał się obiektem walki ideologicznej – jego twórczość została potępiona na Zjeździe Literatów Polskich przez Adama Ważyka jako drobnomieszczańska.

W ostatnich latach życia stworzył kilka większych form poetyckich:

  • Wielkanoc Jana Sebastiana Bacha (1950)
  • Niobe (1951)
  • Wit Stwosz (1952)
  • Kronika olsztyńska (1952)

W latach 1950–1953 związany był z leśniczówką Pranie nad Jeziorem Nidzkim, gdzie napisał wiele utworów, m.in. Kronikę olsztyńską (1950). Tam też znajduje się obecnie jego muzeum. Nieprawidłowe parametry: {53|36|29|N|21|30|04|E}

Wydał m.in. tomiki wierszy Zaczarowana dorożka (1948), Ślubne obrączki (1949), Pieśni (1953).

Autor tłumaczenia (a właściwie parafrazy) Snu nocy letniej Williama Szekspira (1952) oraz Ody do radości Friedricha Schillera.

Zmarł na skutek trzeciego zawału serca.

Gałczyński w piosenkach

Poezja K.I. Gałczyńskiego stała się inspiracją dla wielu twórców muzyki popularnej. Niektóre jego wiersze doczekały się kilku takich interpretacji. Teksty K.I. Gałczyńskiego wykorzystywane były także w kabaretach, takich jak: Kabaret Olgi Lipińskiej, Kabaret Potem czy też Barszcz z krokietem. W czasach PRL wykorzystano jego wiersz Ukochany kraj jako pieśń socjalistyczną. Natomiast w 2001 roku powstał musical Ukochany kraj w reżyserii Janusza Józefowicza w teatrze muzycznym Studio Buffo.

Do piosenek z tekstami Gałczyńskiego należą:

Upamiętnienie

  • Czesław Miłosz sportretował Gałczyńskiego w książce Zniewolony umysł jako Deltę.
  • Od 1998 w Szczecinie organizowany jest konkurs poetycki (biennale), na cześć poety nazywany jest Gałczynaliami.
  • Kamień pamiątkowy na rogu ulic Towarowej i Grzybowskiej w miejscu, w którym znajdowała się kamienica, w której w latach 1905–1914 oraz 1918–1931 mieszkał Konstanty Ildefons Gałczyński. Kamień ustawiono z inicjatywy córki poety, Kiry Gałczyńskiej[1].
  • W Szczecinie, w domu przy ul Marii Skłodowskiej-Curie 17, gdzie poeta wraz z rodziną mieszkał w latach 1948-1949, znajduje się tablica pamiątkowa.
  • We wrześniu 2007 powstała w Warszawie Fundacja Zielona Gęś imienia Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego.
  • Konstanty Ildefons Gałczyński jest patronem 30 szkół w całej Polsce[7].
  • W Szczecinie 8 maja 1997 roku odsłonięto rzeźbę w kształcie stylizowanej „Zaczarowanej dorożki”[8] z wiersza Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, upamiętniającą pobyt poety w tym mieście w latach 1948–1949. Autorem rzeźby jest Stanisław Biżek[9].
  • W Zabrzu organizowany jest Ogólnopolski Konkurs Recytatorski „Z Gałczyńskim łatwiej” pod honorowym patronatem Kiry Gałczyńskiej[10]

Wydania

  • Teatrzyk Zielona Gęś, Wydawnictwo Iskry 2009
  • Wiersze z Prania, Wydawnictwo Iskry 2003
  • Mydło, czyli radzimy się powiesić, Wydawnictwo Iskry 2010

W listopadzie 2014 roku wydawnictwo Prószyński i S-ka rozpoczęło edycję dzieł zebranych poety z okazji 110. rocznicy urodzin pod redakcją Michała Nalewskiego[11].

  1. ↑ a b Jerzy S. Majewski. Gałczyński w domu i w melinie. „Gazeta Stołeczna”, s. 12, 29 sierpnia 2014. 
  2. ↑ Julian Krzyżanowski (red.): Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1: A–M. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1984, s. 284. ISBN 83-01-05368-2.
  3. ↑ Mariusz Urbanek. Skumbrie w tomacie i ozór na szaro. „Odra”, 2013. (pol.). 
  4. ↑ Teresa Jasińska: Dom Kultury Środowisk Twórczych Klub „13 Muz”. W: op.cit. Encyklopedia Szczecina. s. 197.
  5. ↑ A wariat to lepszy gość: K.I. Gałczyński. [w:] Oficjalna witryna Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego [on-line]. kigalczynski.republika.pl. [dostęp 2014-08-30]. (pol.).
  6. ↑ „Umarł Stalin”, Konstanty Ildefons Gałczyński.
  7. ↑ Szkoły im. Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego
  8. ↑ BIP UM Szczecin: Ewidencja pomników, akcentów rzeźbiarskich, tablic pamiątkowych i miejsc pamięci
  9. ↑ Szczecin – pomniki
  10. ↑ Wydział Kontaktów Społecznych: konkurs recytatorski "Z Gałczyńskim łatwiej...". [w:] Serwis informacyjny Urzędu Miejskiego w Zabrzu [on-line]. um.zabrze.pl, 2011.10.07. [dostęp 2015-05-15].
  11. ↑ Szarlatanów nikt nie kocha. Wiersze zebrane. Tom 1. [w:] Strona internetowa Prószyński Media Sp. z o.o. [on-line]. www.proszynski.pl. [dostęp 2015-09-29].

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Konstanty_Ildefons_Gałczyński&oldid=43705688”