Park Narodowy Yosemite

Park Narodowy Yosemite^[a]
	Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Państwo	Stany Zjednoczone
Typ	przyrodniczy
Spełniane kryterium	VII, VIII
Numer ref.	308
Region	Europa i Ameryka Północna
	Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	1984; na 8. sesji
	↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ; ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO ;

Park Narodowy Yosemite
*Yosemite National Park*
	park narodowy
Państwo	Stany Zjednoczone
Stan	Kalifornia
Położenie	Sierra Nevada
Siedziba	Yosemite, Kalifornia
Data utworzenia	1890
Powierzchnia	3030 km²
Odwiedzający	3 691 191 (2013)
	Położenie na mapie Stanów Zjednoczonych Park Narodowy Yosemite
	Położenie na mapie Kalifornii Park Narodowy Yosemite
	37°44′55″N 119°35′14″W/37,748611 -119,587222
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Park Narodowy Yosemite [j o ʊ ˈ s ɛ m ɨ t i ː] (ang. Yosemite National Park) – park narodowy położony w USA, w środkowej Kalifornii, na zachodnich zboczach gór Sierra Nevada. Park zarządzany jest przez National Park Service (Służba Parków Narodowych) i zajmuje powierzchnię ok. 3030 km² (747 956 akrów)^[3]. Każdego roku jest odwiedzany przez przeszło 3,6 miliona turystów^[2], przy czym większość z nich spędza swój czas na obszarze Doliny Yosemite o powierzchni ok. 18 km². W 1984 r. park został wpisany na Listę światowego dziedzictwa UNESCO. Jest najbardziej znany ze względu na granitowe urwiska, wodospady, czyste potoki, skupiska mamutowców olbrzymich (sekwoi) oraz różnorodność biologiczną^[4]. Ponad 95% powierzchni parku stanowią tereny nieprzekształcone w znacznym stopniu przez człowieka^[5].

Wysokości na terenie parku wahają się od 648 do 3997 m n.p.m. Wyróżnia się tutaj pięć stref roślinności (m.in.: chaparral oraz strefę alpejską). Spośród ok. 7000 gatunków roślin, występujących w Kalifornii, połowa pojawia się na terenie gór Sierra Nevada, a ok. 20% na obszarze Parku Narodowego Yosemite. Jest to siedlisko dla ok. 160 gatunków zagrożonych^[4].

Podstawowe wiadomości

powierzchnia – ok. 3030 km²
najwyższy szczyt – Mount Lyell (3997 m n.p.m.)
główne jeziora – Eleanor, Tenaya, Mirror, Merced
główna rzeka – Merced
liczba turystów zwiedzających park – ponad 3 mln rocznie
lokalizacja – 3,5 godziny jazdy samochodem od San Francisco

Historia

Obszar dzisiejszego parku narodowego był według badań zamieszkany od 3500 lat. Mieli wtedy przybyć w to miejsce Indianie z ludu Miwok. Lokalne plemię zostało później nazwane Ahwahneechee. Plemię to prowadziło życie koczownicze, choć w dolinie Yosemite powstało kilka stałych osad. Sytuacja Indian w tym regionie pogorszyła się wraz z wybuchem gorączki złota w 1849 r. Zostali oni wtedy zmuszeni do rywalizacji o dobra naturalne ze znacznie lepiej uzbrojonymi amerykańskimi kolonizatorami. Rdzenna ludność starała się jednak stawiać opór górnikom, co spowodowało powstanie w 1851 r. Batalionu Mariposa, który miał zwalczać agresję ze strony Indian. Był on złożony z ochotników. Podczas pogoni za wycofującą się grupą Indian członkowie tej organizacji wkroczyli do Doliny Yosemite. Relację z tego miejsca opisał Lafayette Bunnell, co przyczyniło się do rozsławienia bogactw naturalnych tego miejsca^[6].

W wyniku rozpowszechnienia informacji o istnieniu Doliny Yosemite, pojawiło się zagrożenie nadmiernego wykorzystania środowiska przyrodniczego przez prywatnych inwestorów. Dlatego też Kongres, po złożeniu wniosku przez tamtejszych osadników, podjął decyzję o utworzeniu rezerwatu na terenie doliny. Obszar był od tego czasu zarządzany przez władze stanu Kalifornia. W 1890 r. na miejscu tym założono Park Narodowy Yosemite, który obejmował nie tylko teren Doliny Yosemite, ale też okoliczne obszary, a w 1906 r. połączono go z rezerwatem^[6].

Skały

Większość spośród form skalnych występujących w okolicy jest zbudowana z granitów. Powstały one w wyniku powstania intruzji magmowej o kształcie batolitu^[7]. Około 5% form (głównie we wschodniej części parku) tworzą skały metamorficzne i osadowe^[8]. Większość charakterystycznych form, występujących na tym terenie, ukształtowanych zostało w wyniku działania erozji. Nie występują tu również uskoki^[7]. Początkowo dominowała w tym miejscu erozja rzeczna, która doprowadziła do powstania w tym miejscu dolin V-kształtnych. Działalność lodowców spowodowała natomiast ich przekształcenie w doliny U-kształtne. Charakterystycznymi formami parku są także liczne obiekty ostańcowe, takie jak Half Dome, czy North Dome^[7].

Wody

W parku narodowym źródła swoje mają rzeki Tuolumne oraz Merced. Wyrzeźbiły one głębokie na kilkaset metrów kaniony. Tuolumne odwadnia całą północną część parku o powierzchni ok. 1800 km², podczas gdy Merced wypływa w okolicy południowych szczytów parku i odwadnia obszar o powierzchni 1320 km². Procesy hydrologiczne, w tym zlodowacenia i powodzie, były istotne podczas tworzenia rzeźby parku^[9].

Ponadto, na terenie parku rozmieszczonych jest ok. 3200 jezior o powierzchni większej niż 100 m², dwa zbiorniki retencyjne i około 2700 km cieków wodnych, należących do dorzeczy rzek Tuolumne i Merced^[10]. Mokradła występują tutaj głównie w dolinach i są powiązane z okresowym wylewaniem okolicznych rzek i jezior oraz ruchami wód podziemnych. Łąki pojawiają się na wysokościach od 910 do 3350 m n.p.m. i pojawiają się na brzegach potoków^[11].

Park Narodowy Yosemite jest znany z dużej koncentracji wodospadów na stosunkowo małej powierzchni. Liczne progi skalne i wiszące doliny umożliwiają ich powstawanie, głównie w okresie wiosennych roztopów (od kwietnia do czerwca). Znajduje się tutaj m.in.: wodospad Yosemite o wysokości 739 m, co czyni go najwyższym wodospadem Ameryki Północnej. Ribbon jest natomiast najwyższym wodospadem o jednym progu. Innymi znanymi wodospadami są: Bridalveil Fall oraz Wapama^[12].

Geologia

W okresie prekambru oraz wczesnego paleozoiku obszar współczesnego parku stanowił fragment szelfu kontynentalnego. Osady były stopniowo odkładane w płytkiej wodzie, a następnie uległy metamorfozie. W wyniku podsuwania się oceanicznej płyty Farallon pod płytę północnoamerykańską na przełomie późnego dewonu i permu, powstał łuk wysp na zachodnim wybrzeżu Protoameryki. W jurze działalność wulkaniczna przykryła ten teren kolejną warstwą skał magmowych, co mogło być powiązane z powstaniem batolitu Sierra Nevada. 95% z tych skał zostało ostatecznie usuniętych w wyniku erozji^[7].

Pierwsza faza regionalnego plutonizmu rozpoczęła się w późnym triasie, ok. 210 milionów lat temu i trwała do okresu jurajskiego (zakończyła się ok. 150 milionów lat temu). W tym samym okresie ruchy górotwórcze uformowały łańcuch górski o wysokości do ok. 4600 m n.p.m. Druga faza zjawisk plutonicznych miała miejsce od 120 milionów do 80 milionów lat temu^[7].

Po wypiętrzeniu gór Sierra Nevada (od ok. 10 milionów lat temu) rozpoczęła się działalność erozyjna rzek, która poskutkowała powstaniem licznych dolin V-kształtnych. Teren został ponownie poddany modyfikacjom w okresie od 2-3 milionów do ok. 10 000 lat temu, kiedy to pojawiały się tu wielokrotnie lodowce górskie. Wystąpiły tu co najmniej cztery zlodowacenia o lokalnych nazwach Sherwin, Tahoe, Tenaya oraz Tioga, przy czym pierwsze z nich było największe i pokryło znaczny obszar dzisiejszego parku. W wyniku działalności lodowców w miejscu tym ukształtowały się liczne doliny U-kształtne^[7].

Flora Parku Narodowego Yosemite

Na południu parku znajduje się Mariposa Grove słynący z mamutowców olbrzymich, zwanych potocznie sekwojami. Najsłynniejszy okaz sekwoi w Yosemite to "Grizzly Giant", liczący 2700 lat. Jest on wysoki na 65 metrów, a jego średnica u podstawy liczy 9 metrów. W parku występuje osiem gatunków sosny, w tym

a także inne drzewa, z których warto wymienić:

Fauna Parku Narodowego Yosemite

Na terenie parku narodowego żyje przeszło 400 gatunków kręgowców. Duża różnorodność w świecie fauny jest spowodowana występowaniem w tym miejscu wielu siedlisk: od wysokogórskich łąk po gęste lasy. Wiele zwierząt zaaklimatyzowało się również do większej liczby habitatów. Przykładem jest lis rudy, który poluje na otwartych obszarach trawiastych, podczas gdy nocuje w lasach^[13]. Szeroko reprezentowana jest między innymi gromada ptaków. Powszechnie występują na tym terenie m.in.: przepióry, szpak zwyczajny, puzik, lasówka pstra, junko zwyczajny, modrosójka czarnogłowa, modrowronka kalifornijska, sikora górska, orzechówka popielata oraz mysikrólik złotogłowy^[14]. Spośród ssaków należy natomiast wymienić m.in.: baribala, rysia rudego, a także wiele gatunków nietoperzy i gryzoni^[15].

Zobacz też

Przypisy

↑ Statystyki parku. Natural Park Service. [dostęp 2014-04-14]. (ang.).
↑ ^a ^b Statystyki odwiedzających amerykańskie Parki Narodowe. NPS. [dostęp 2014-04-14]. (ang.).
↑ Nature & Science. National Park Service. [dostęp 2014-07-11]. (ang.).
↑ ^a ^b Nature and History. Yosemite National Park. [dostęp 2014-04-14]. (ang.).
↑ Yosemite Wilderness. National Park Service. [dostęp 2014-04-14]. (ang.).
↑ ^a ^b Anna Willman: Parki Narodowe USA (zachód). Warszawa: Mediaprofit, 2007, s. 65-73, seria: Podróże marzeń. ISBN 978-83-60174-60-9.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Ann G. Harris: Geology of National Parks. Hunt Publishing, 1998, s. 324-339. ISBN 0-7872-5353-7.
↑ The making of the landscape. Yosemite National Park. [dostęp 2014-04-14]. (ang.).
↑ Water Resources Overview. Yosemite National Park. [dostęp 2014-04-14]. (ang.).
↑ Hydrology and Watersheds. Yosemite National Park. [dostęp 2014-04-14]. (ang.).
↑ Wetland Vegetation. Yosemite National Park. [dostęp 2014-04-14]. (ang.).
↑ Eugene P. Kiver, David V. Harris: Geology of U.S. Parklands. Nowy Jork: John Wiley & Sons, 1999. ISBN 0-471-33218-6.
↑ Fauna parku. National Park Service. [dostęp 2014-04-14]. (ang.).
↑ Lista ptaków żyjących w parku. National Park Service. [dostęp 2014-04-14]. (ang.).
↑ Lista ssaków występujących w parku. National Park Service. [dostęp 2014-04-14]. (ang.).

Linki zewnętrzne

Oficjalna strona internetowa Parku Narodowego Yosemite (ang.)
Strona Yosemite Institute. yni.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-08-22)]. (ang.)

[3] Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO

[4] Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

[a-1] Statystyki parku. Natural Park Service. [dostęp 2014-04-14]. (ang.).

[b-2] Statystyki odwiedzających amerykańskie Parki Narodowe. NPS. [dostęp 2014-04-14]. (ang.).

[5] Nature & Science. National Park Service. [dostęp 2014-07-11]. (ang.).

[c-6] Nature and History. Yosemite National Park. [dostęp 2014-04-14]. (ang.).

[d-7] Yosemite Wilderness. National Park Service. [dostęp 2014-04-14]. (ang.).

[Willman-8] Anna Willman: Parki Narodowe USA (zachód). Warszawa: Mediaprofit, 2007, s. 65-73, seria: Podróże marzeń. ISBN 978-83-60174-60-9.

[Harris-9] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Ann G. Harris: Geology of National Parks. Hunt Publishing, 1998, s. 324-339. ISBN 0-7872-5353-7.

[10] The making of the landscape. Yosemite National Park. [dostęp 2014-04-14]. (ang.).

[Wody-11] Water Resources Overview. Yosemite National Park. [dostęp 2014-04-14]. (ang.).

[12] Hydrology and Watersheds. Yosemite National Park. [dostęp 2014-04-14]. (ang.).

[13] Wetland Vegetation. Yosemite National Park. [dostęp 2014-04-14]. (ang.).

[14] Eugene P. Kiver, David V. Harris: Geology of U.S. Parklands. Nowy Jork: John Wiley & Sons, 1999. ISBN 0-471-33218-6.

[15] Fauna parku. National Park Service. [dostęp 2014-04-14]. (ang.).

[16] Lista ptaków żyjących w parku. National Park Service. [dostęp 2014-04-14]. (ang.).

[17] Lista ssaków występujących w parku. National Park Service. [dostęp 2014-04-14]. (ang.).

[1]

[2]

[a]

[b]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]