Portal:Śródziemie/Artykuł miesiąca/2017
Zestawienie artykułów prezentowanych w Portalu Śródziemie w rubryce Artykuł miesiąca w 2017 roku.
Styczeń[edytuj | edytuj kod]
Nortowie – grupa plemion ludzi zamieszkujących Rhovanion, spokrewnionych z Edainami.
W Drugiej Erze część Nortów była związana bliskim sojuszem z krasnoludzkiem Plemieniem Durina. Jego członkowie przyjmowali z języka sprzymierzeńców „zewnętrzne” imiona. Zwyczaj ten utrzymał się wśród nich na stałe, pomimo upadku przymierza w wyniku agresji Saurona.
W Trzeciej Erze Nortowie z równin północno-wschodniego Rhovanionu odgrywali dość znaczącą rolę, związani bliskim sojuszem z królestwem Gondoru. Skutecznie wspierali wtedy to państwo w odpieraniu najazdów Easterlingów aż do czasu przybycia Woźników. Od Nortów wywodzili się Éothéodzi i Rohirrimowie, jak również mieszkańcy Dale oraz Esgaroth.
Tworząc mitologię Śródziemia, Tolkien przypisał Nortom posługiwanie się najstarszym znanym językiem germańskim – gockim.
Luty[edytuj | edytuj kod]
Rozwój quenyi przebiega od etapu prajęzyka wspólnego dla wszystkich języków elfów ze stworzonej przez Tolkiena mitologii Śródziemia do etapu osadzonego w czasie akcji Władcy Pierścieni. Quenya cechuje się złożoną morfologią, zawierającą zarówno cechy fleksyjne, jak i aglutynacyjne. W dużej mierze opiera się na wykorzystaniu zrostków; używa także przegłosu. W quenyi występuje bogata deklinacja i syntetyczna koniugacja. Liczba przypadków zmieniała się w ciągu tworzenia quenyi przez Tolkiena. Słownictwo było tworzone niezależnie od słownictwa znanych autorowi języków naturalnych – było raczej związane ze słownictwem innych języków Śródziemia. Pisarz uważał, że tło w postaci historii, poezji oraz pieśni daje Starodawnej Mowie, jak określano quenyę, przewagę nad innymi sztucznymi językami.
W mitologii Śródziemia quenyą posługiwali się Vanyarowie i Ñoldorowie mieszkający w Amanie. Na kontynencie Śródziemia quenya miała zabrzmieć po ucieczce Ñoldorów z Amanu. Tam – według mitologii – niedługo potem przestała funkcjonować jako mowa używana na co dzień, a przetrwała wśród Ñoldorów oraz Edainów jako język kultury elitarnej.
Marzec[edytuj | edytuj kod]
Jedną z najważniejszych batalii Wojny o Pierścień była bitwa o Rogaty Gród stoczona 3–4 marca 3019 roku Trzeciej Ery pomiędzy wojskami Rohanu a armią Sarumana.
Oddziały zdradzieckiego Czarodzieja z Isengardu rozpoczęły atak na Riddermarchię w końcu lutego tego roku. W jego trakcie doszło do dwóch bitew u brodów na Isenie. Siły broniące zachodnich granic królestwa były osłabione, więc Théoden, po uzdrowieniu przez Gandalfa Białego, wyruszył ku brodom, by wesprzeć walczących tam wojowników pod wodzą Erkenbranda. Władca Rohanu i jego następca, Éomer, prowadzili ze sobą około 1000 jeźdźców, wśród których znaleźli się także członkowie Drużyny Pierścienia – Gandalf, Aragorn, Legolas i Gimli.
Gdy jednak późnym popołudniem 3 marca dotarły do monarchy wieści o sforsowaniu obrony Rohirrimów u brodów, postanowił skierować się do Helmowego Jaru i stawić czoła najeźdźcom w Rogatym Grodzie, twierdzy zamykającej dostęp tego górskiego wąwozu. Po drodze dołączyło do niego kilka grup żołnierzy wycofujących się z okolic brodów, natomiast Gandalf Biały udał się w sobie wiadomym celu gdzieś na północ. W samym jarze, pod osłoną fortecy schroniło się wielu okolicznych mieszkańców, uciekających przed żołdakami Sarumana.
Przed północą nadeszła armia Isengardu, złożona z około 10 000 orków, Uruków i Dunlendingów. Mając przewagę liczebną nad obrońcami (w sile około 3000 ludzi), najeźdźcy rozpoczęli zaciekłe szturmy na twierdzę, które trwały przez całą noc. Mimo sforsowania części umocnień, nie pokonali całkowicie Rohirrimów, a ostateczne rozstrzygnięcie bitwy nastąpiło dopiero o świcie, 4 marca.
Kwiecień[edytuj | edytuj kod]
Bilbo Baggins – hobbit z Shire’u, właściciel Bag End w Hobbitonie. Podróżnik, uczony, Powiernik Pierścienia od czasu pamiętnej wyprawy Thorina Dębowej Tarczy.
Był jedynym dzieckiem Bunga Bagginsa i jego żony Belladonny z domu Tuk. Po śmierci rodziców wiódł spokojne, dostatnie życie. Cieszył się powszechnym szacunkiem w okolicy. Jego młodzieńcze zainteresowanie elfami i przygodami od dawna niczym się nie przejawiało, gdy pewnego dnia spotkał u drzwi swego domu Gandalfa Szarego, czarodzieja, którego znał z czasów dzieciństwa.
Ku wielkiemu zdziwieniu samego Bilba krótka rozmowa z przybyszem zaowocowała najpierw ugoszczeniem w domu hobbita trzynastu krasnoludów pod wodzą słynnego Thorina, a następnie udziałem Bagginsa w ich wyprawie na wschód, po skarby Samotnej Góry, strzeżone przez smoka Smauga.
Ta eskapada, która miała służyć jedynie plemieniu Durina, okazała się niezwykle ważnym wydarzeniem dla całego Śródziemia, a to za sprawą samego Bilba, który w podziemiach korytarzach goblinów, w Górach Mglistych, znalazł złoty pierścień.
Maj[edytuj | edytuj kod]
Frodo Baggins – hobbit z Shire’u, właściciel Bag End w Hobbitonie. Krewny Bilba Bagginsa, usynowiony przez niego. Powiernik Pierścienia i bohater Wojny o Pierścień.
Był jedynym dzieckiem Droga Bagginsa i Primuli z domu Brandybuck. Po tragicznej śmierci rodziców wychowywał się u rodziny matki, w Bucklandzie, do czasu, gdy Bilbo nie roztoczył nad nim swojej opieki. Frodo, po części pod jego wpływem, wykazywał zainteresowanie ludami i wieściami z szerokiego świata, opanował też w pewnym stopniu języki elfów, sindarin i quenyę. Był też bardziej skłonny do refleksji niż większość pobratymców.
Po opuszczeniu przez Bilba Shire’u, Frodo żył samotnie, acz radośnie, przyjaźnił się z kilkoma młodszymi hobbitami, m.in. Pippinem Tukiem i Merrym Brandybuckiem. Ta spokojna egzystencja została przerwana w 3018 roku Trzeciej Ery, kiedy to czarodziej Gandalf Szary, odkrył, iż magiczny klejnot pana Bagginsa, zostawiony mu przez Bilba, to Jedyny Pierścień Saurona.
W trylogii filmowej Władca Pierścieni Petera Jacksona w roli Froda wystąpił Elijah Wood.
Czerwiec[edytuj | edytuj kod]
Nirnaeth Arnoediad (sind. „łzy nieprzeliczone”) – piąta z wielkich Bitew o Beleriand, stoczona w 473 roku Pierwszej Ery, pomiędzy wojskami Eldarów i Edainów, skupionymi pod sztandarem Ligi Maedhrosa, a armiami Morgotha.
Nazwa tego starcia odnosi się do jego wyniku, bowiem bitwa zakończyła się tak wielką klęską elfów i ludzi, że „żadna opowieść ani pieśń nie była zdolna wysłowić ogromu poniesionych w niej strat”. Władca Ciemności, posługując się podstępem i zdradą, odniósł pełny triumf – państwo Fingona przestało istnieć, a Hithlum został zajęty przez Easterlingów, poddanych Morgotha, zaś synowie Fëanora, po utracie swoich ziem, „błąkali się po dzikich puszczach u stóp Ered Lindon, wśród Elfów Zielonych z Ossiriandu, odarci z dawnej mocy i chwały”.
W bitwie brał udział Húrin Thalion, co wpłynęło na losy całej jego rodziny.
Lipiec[edytuj | edytuj kod]
Boromir – Dúnadan z Gondoru, starszy syn namiestnika Denethora II i brat Faramira, członek Drużyny Pierścienia.
Od młodości pasjonowała go walka i broń. Okazał się znakomitym wojownikiem i dowódcą. Z tych powodów był wysoko ceniony, zarówno w Gondorze, jak i Rohanie. Denethor stawiał go dużo wyżej niż Faramira, co jednak nie popsuło relacji między synami władcy.
Bracia jednak kochali się szczerze od dzieciństwa (...). Później też nie powstała między nimi nigdy zazdrość ani rywalizacja o łaski ojcowskie i o pochwały ludzkie.
Wydarzenia Wojny o Pierścień rzuciły Boromira daleko od ojczystego królestwa, do którego nigdy już nie powrócił.
W filmowej ekranizacji Władcy Pierścieni, reżyserowanej przez Petera Jacksona, w jego postać wcielił się Sean Bean.
Sierpień[edytuj | edytuj kod]
Ithilien, „ogród Gondoru” i „kraina tysiąca źródeł”, region skąpany na srebrno w świetle księżyca, pachnąca kraina bujnej roślinności, było świadkiem wielu wojen. Z tego powodu pod koniec Trzeciej Ery jego jedynymi mieszkańcami byli Strażnicy Ithilien, partyzanci kryjący się w tajnych schronach takich jak Henneth Annûn, do którego można było wejść przez sztucznie utworzony wodospad. Nieopodal południowej granicy Ithilien wznosił się kurhan Haudh in Gwanûr, upamiętniający pomoc Rohanu w bitwie z 2885 roku Trzeciej Ery.
Pierwotnie kraina ta była domeną Isildura. Jej stolica, Minas Ithil, bliźniacza twierdza dla Minas Anor na zachodzie, została siedzibą Upiorów Pierścienia – od tego czasu zwano ją Minas Morgul. Z Ithilien pochodził ród Namiestników Gondoru, a po zjednoczeniu Gondoru i Arnoru księciem krainy został namiestnik króla Elessara, Faramir. Wtedy też Minas Morgul zburzono, a do Ithilien przybyli elfowie z Mrocznej Puszczy pod wodzą Legolasa. Pokój przyniósł tym ziemiom opinię jednego z najpiękniejszych miejsc w Śródziemiu.
Wrzesień[edytuj | edytuj kod]
Drugiego września 1973 roku, w wieku osiemdziesięciu jeden lat zmarł John Ronald Reuel Tolkien, angielski filolog, filozof chrześcijański i jeden z prekursorów gatunku fantasy jako twórca opowieści osadzonych w Śródziemiu.
Opublikował ponad sto prac z dziedziny filologii i literatury dawnej, współpracował przy powstaniu największego słownika języka angielskiego, Oxford English Dictionary. Zajmował się głównie językiem staroangielskim, a jego esej poświęcony eposowi Beowulf otworzył nowy rozdział w dziejach badań nad tym dziełem. Światową sławę przyniosła mu jednak twórczość pisarską, przede wszystkim zaś powieść Władca Pierścieni, napisana jako kontynuacja Hobbita.
Za dorobek naukowy i literacki otrzymał wiele nagród i honorowych doktoratów w Holandii, Irlandii, Anglii, Francji i Stanach Zjednoczonych, oraz najwyższe wyróżnienie państwowe – Order Imperium Brytyjskiego, przyznawany najwybitniejszym brytyjskim twórcom i najsłynniejszym osobistościom.
Październik[edytuj | edytuj kod]
Rivendell – słynna siedziba elfów w Śródziemiu, położona w ukrytej dolinie o stromych stokach, opodal przełomu rzeki Bruinen, u podnóży Gór Mglistych.
Założona została w 1697 roku Drugiej Ery, w czasie wojny między elfami a Sauronem. Była bezpiecznym schronieniem dla resztek Gwaith-i-Mírdain, których z podbitego Eregionu, wyprowadził Elrond.
W ciągu reszty Drugiej, jak i przez całą Trzecią Erę Rivendell, w sindarinie zwane mianem Imladris, było bezpiecznym schronieniem dla wielu wędrowców, przeciwników Władcy Ciemności. Miejsce to związane zostało z dziejami wyprawy Thorina Dębowej Tarczy, jak i przede wszystkimi z wydarzeniami Wojny o Pierścień.
Listopad[edytuj | edytuj kod]
Bitwa Pięciu Armii – batalia stoczona 23 listopada 2941 roku Trzeciej Ery pomiędzy armią goblinów i wargów a połączonymi siłami ludzi, elfów, krasnoludów i orłów.
Doszło do niej kilkanaście dni już po śmierci smoka Smauga. Podczas gdy ludzie z Esgaroth i elfowie z Mrocznej Puszczy toczyli spór z krasnoludami Thorina Dębowej Tarczy o bogactwa Samotnej Góry, nadciągnęła wielka armia goblinów, których zamysłem było wykorzystanie zamieszania i podbicie całości okolicznych ziem. W obliczu tego ataku zwaśnione strony stanęły do wspólnej walki z najeźdźcami.
Bitwa, w której brał też udział Bilbo Baggins, była niezwykle dramatyczna w przebiegu. Zwycięstwo raz było bliżej sojuszników, a raz szala przechylała się na stronę goblinów. O jej wyniku ostatecznie przesądziło przybycie Beorna.
Grudzień[edytuj | edytuj kod]
Drużyna Pierścienia – dziewięciu wędrowców, których misja miała decydujące znaczenia w wielkim konflikcie z Sauronem w końcu Trzeciej Ery. Wywodzili się spośród Wolnych Ludów Śródziemia: elfów, krasnoludów, ludzi i hobbitów.
Dziewięciu Piechurów, jak ich również nazywano, wyruszyło w drogę z Rivendell 25 grudnia 3018 roku Trzeciej Ery.
Najważniejszego i zarazem najtrudniejszego zadania, spośród członków Drużyny, podjął się Frodo Baggins, którym miał dotrzeć z Jedynym Pierścieniem do Góry Przeznaczenia w Mordorze, krainie Saurona, bowiem tylko tam można było zniszczyć złowrogi, magiczny klejnot.
Pozostali uczestnicy wyprawy, do której zgłosili się z własnej woli, nie mieli obowiązku towarzyszyć mu do końca. Każdy z nich mógł w wybranej przez siebie chwili zawrócić lub udać się w inne miejsce. Ich plany pokrzyżowały wydarzenia, które rozegrały się 26 lutego 3019 roku Trzeciej Ery pod Amon Hen.