Skrętodziób

Skrętodziób
	Anarhynchus frontalis
	Quoy & Gaimard, 1830
	; Skrętodziób na XIX-wiecznej ilustracji
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	siewkowe
Podrząd	siewkowce
Parvordo	Charadriida
Nadrodzina	Charadrioidea
Rodzina	sieweczkowate
Podrodzina	sieweczki
Rodzaj	Anarhynchus
Gatunek	skrętodziób
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; narażony na wyginięcie
	Zasięg występowania
	; Zasięg występowania Sezon lęgowy Zimowanie
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Skrętodziób^[3] (Anarhynchus frontalis) – gatunek małego ptaka z rodziny sieweczkowatych (Charadriidae). Jako jedyny ptak na świecie ma dziób zakrzywiony w bok – stąd nazwa ptaka^[4]. Występuje endemicznie w środkowej części Wyspy Południowej i północnej części Wyspy Północnej (Nowa Zelandia). Jest narażony na wyginięcie.

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Gatunek ten opisali Jean René Constant Quoy i Joseph Paul Gaimard w 1830 roku w pierwszym z czterech poświęconych zoologii tomów, stanowiących część serii będącej relacją z podróży dookoła świata korwetą L’Astrolabe pod dowództwem d’Urville’a w latach 1826–1829^[3]^[5]^[6] (niektórzy podają rok 1832 jako prawdopodobną datę ukazania się tego tomu drukiem^[6]^[7]^[8]). Autorzy nadali skrętodziobowi nazwę Anarhynchus frontalis, czyniąc go gatunkiem typowym nowo utworzonego rodzaju Anarhynchus. Jako miejsce typowe wskazali zatokę Hauraki na Wyspie Północnej^[5]^[7].

Nie wyróżnia się podgatunków^[8].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Anarhynchus: gr. ανα- ana- – wstecz; ῥυγχος rhunkhos – dziób^[9].
frontalis: łac. frontalis – z przodu, czołowy, od frontalia lub frontale – łeb, od frons, frontis – czoło (odnosi się do charakterystycznego, kontrastowo plamistego czoła, zwykle czarnego lub czerwonego)^[10].

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Skrętodziób jest wielkości pliszki siwej, z większą rozpiętością skrzydeł; także cięższy. Brak dymorfizmu płciowego. Dorosłe ptaki w szacie godowej mają szaropiaskową głowę z białą brwią. Dziób jest czarny i na końcu zakrzywiony w prawo, co jest przystosowaniem do wydobywania pokarmu spod kamieni. Ma białe gardło i brzuch, które są od siebie oddzielone czarną półobrożą. Ogon (sterówki), pokrywy ogonowe także białe. Wierzch ciała szaropiaskowy, z jaśniejszymi brzegami piór i ciemniejszymi lotkami pierwszorzędowymi. Dorosłe w szacie spoczynkowej i ptaki młodociane nie mają obroży i pasa na czole.

Głos

Najczęściej odzywa się łiit, które powtarza w różnym tempie i przenikliwości. W zachowaniach agresywnych wydaje dźwięk czirring. Pieśń godowa jest miękkim trelem złożonym z kłit-łurr.

Wymiary: Długość ciała: 20 cm; Rozpiętość skrzydeł: 50 cm; Masa ciała: 42,5–71 g

Występowanie[edytuj | edytuj kod]

Zamieszkuje centralne i północne partie Wyspy Południowej i Wyspy Północnej. Zasięg występowania szacuje się na ok. 23 000 km²^[11]. Jest gatunkiem endemicznym.

W zależności od pory roku zasiedla różne biotopy: gniazduje w głębi lądu, nad kamienistymi brzegami rzek Wyspy Południowej, poza lęgami przebywa w ujściach rzek, a także wokół lagun Wyspy Północnej.

Pożywienie[edytuj | edytuj kod]

Zjada bezkręgowce wodne: pierścienice, owady, skorupiaki i mięczaki. Także pająki, mniejsze ryby i ich ikrę. W poszukiwaniu jedzenia przeczesuje błoto i wkłada swój zakrzywiony dziób pod kamienie, by wyciągać ukrywające się tam skorupiaki.

Lęgi[edytuj | edytuj kod]

Wyprowadza zwykle 2 lęgi w roku. Okres lęgowy trwa od września do października^[12], lęgi odbywają się głównie w środkowej części Wyspy Południowej. Gniazdo ma formę płytkiego dołka wyłożonego kamieniami. Samica składa 2 szarozielonkawe jaja w małe, czarne kropki. Inkubacja trwa 30–36 dni, wysiadują oboje rodzice^[12]^[13]. Młode są zdolne do lotu po 35–37 dniach od momentu wyklucia.

Status, zagrożenie i ochrona[edytuj | edytuj kod]

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) od 1994 roku uznaje skrętodzioba za gatunek narażony (VU – Vulnerable); wcześniej, od 1988 roku klasyfikowano go jako gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Jego populacja maleje, obecnie wynosi 4500–5000 osobników (w tym 3000–3300 osobników dorosłych)^[11]. Zagraża mu głównie niszczenie stanowisk lęgowych oraz introdukowane na Nową Zelandię drapieżniki.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Anarhynchus frontalis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ BirdLife International, Anarhynchus frontalis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2022-2 [dostęp 2023-03-06] (ang.).
↑ ^a ^b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Charadriinae Leach, 1820 - sieweczki (wersja: 2022-09-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-03-06].
↑ Mały słownik zoologiczny. Ptaki T. II. Przemysław Busse (red.). Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 259. ISBN 83-214-0043-4.
↑ ^a ^b J.R.C. Quoy & J.P.J.R.C.Q.& J.P. Gaimard J.R.C. Quoy & J.P.J.R.C.Q.& J.P., Voyage de la corvette l'Astrolabe : exécuté par ordre du roi, pendant les années 1826–1827–1828–1829, t. 1 Zoology, Paryż [1830], s. 252 (fr.).
↑ ^a ^b JiříJ. Mlíkovský JiříJ., The dating of the ornithological part of Quoy and Gaimard's "Voyage de l'Astrolabe", „Zoological Bibliography”, 2 (2&3), 2012, s. 59–69 (ang.).
↑ ^a ^b D. Lepage: Wrybill Anarhynchus frontalis. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-03-06]. (ang.).
↑ ^a ^b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-03-06]. (ang.).
↑ The Key to Scientific Names ↓, Anarhynchus [dostęp 2023-03-06] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, frontalis [dostęp 2023-03-06] .
↑ ^a ^b Wrybill Anarhynchus frontalis. BirdLife International. [dostęp 2019-10-21]. (ang.).
↑ ^a ^b Wrybill (Anarhynchus frontalis). [w:] ARKive [on-line]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-06)]. (ang.).
↑ J.E. Dowding: Wrybill | ngutu pare. [w:] C.M. Miskelly (red.) New Zealand Birds Online [on-line]. 2013 [aktualizacja 2022]. [dostęp 2023-03-06]. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

David Chandler, Dominic Couzens, Euan Dunn, Jonathan Elphic, Rob Hume i inni: Fakty o zwierzętach świata: Ptaki. Warszawa: MULTICO, 2008, s. 54. ISBN 978-83-7073-583-8.
The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Anarhynchus frontalis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] BirdLife International, Anarhynchus frontalis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2022-2 [dostęp 2023-03-06] (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-3] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Charadriinae Leach, 1820 - sieweczki (wersja: 2022-09-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-03-06].

[Busse-4] Mały słownik zoologiczny. Ptaki T. II. Przemysław Busse (red.). Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 259. ISBN 83-214-0043-4.

[oryg-5] J.R.C. Quoy & J.P.J.R.C.Q.& J.P. Gaimard J.R.C. Quoy & J.P.J.R.C.Q.& J.P., Voyage de la corvette l'Astrolabe : exécuté par ordre du roi, pendant les années 1826–1827–1828–1829, t. 1 Zoology, Paryż [1830], s. 252 (fr.).

[jm-6] JiříJ. Mlíkovský JiříJ., The dating of the ornithological part of Quoy and Gaimard's "Voyage de l'Astrolabe", „Zoological Bibliography”, 2 (2&3), 2012, s. 59–69 (ang.).

[avibase-7] D. Lepage: Wrybill Anarhynchus frontalis. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-03-06]. (ang.).

[ioc-8] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-03-06]. (ang.).

[9] The Key to Scientific Names ↓, Anarhynchus [dostęp 2023-03-06] .

[10] The Key to Scientific Names ↓, frontalis [dostęp 2023-03-06] .

[birdlife-11] Wrybill Anarhynchus frontalis. BirdLife International. [dostęp 2019-10-21]. (ang.).

[arkive-12] Wrybill (Anarhynchus frontalis). [w:] ARKive [on-line]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-06)]. (ang.).

[nz-13] J.E. Dowding: Wrybill | ngutu pare. [w:] C.M. Miskelly (red.) New Zealand Birds Online [on-line]. 2013 [aktualizacja 2022]. [dostęp 2023-03-06]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]