Kiwi brunatny
| Apteryx australis[1] | |||
| Shaw, 1813[2] | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
kiwi brunatny | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 – występowanie Apteryx australis | |||
Kiwi brunatny[5] (Apteryx australis) – gatunek dużego nielotnego ptaka z rodziny kiwi (Apterygidae).
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Wyróżnia się dwa podgatunki: A. australis australis Shaw, 1813 i A. australis lawryi Rothschild, 1893[6][7]. Dawniej za podgatunek kiwi brunatnego uznawano także kiwi północnego (A. mantelli)[8].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Kiwi brunatny występuje w zależności od podgatunku[6]:
- A. australis australis – południowo-zachodnia Wyspa Południowa.
- A. australis lawryi – Wyspa Stewart.
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała 50–65 cm, długość dzioba samic 130–205 mm, samców 110–155 mm; masa ciała samic 2060–3850 g, samców 1440–3060 g[6].
Jest nielotem. Ma szczątkowe skrzydła ukryte pod przypominającym włosy upierzeniem. Brak ogona, małe ciemnobrązowe oczy. Słabo widzi, ale ma dobrze rozwinięty słuch i węch[9].
Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Nazwa tego ptaka pochodzi od dźwięku „kiwi”, którym samce nawołują samice w okresie godowym.
Żyje w parach, ale niekiedy w grupach rodzinnych złożonych z 6–12 ptaków[9]. Prowadzi nocny tryb życia. Żywi się owadami i ich larwami, robakami, pająkami, owocami, czasem gadami i płazami.
Gniazduje zwykle w norach lub innych zagłębieniach, takich jak dziuple w zwalonych drzewach lub szczeliny skalne[9]. Samica składa 1–2 wielkie białe jaja, z tym że ewentualne drugie jajo składane jest 25–30 dni po pierwszym[9]. Okres inkubacji wynosi 75–84 dni, a zajmują się nią oboje rodzice[9]. Pisklęta przychodzą na świat dobrze rozwinięte. Opiekuje się nimi przez jakiś czas samiec. Opuszczają gniazdo po około 5–6 dniach od wyklucia. Samce osiągają dojrzałość płciową po 14 miesiącach, a samice po 2 latach[9]. Rekordowa odnotowana długość życia to 35 lat.
Status[edytuj | edytuj kod]
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje kiwi brunatnego za gatunek narażony (VU – Vulnerable) nieprzerwanie od 1996 roku. Liczebność populacji szacuje się na około 19 900 dorosłych osobników, a jej trend jest spadkowy. Jako główne zagrożenie dla gatunku podaje się obecność introdukowanych drapieżnych ssaków, które zjadają jaja, pisklęta i osobniki młodociane, a niekiedy także dorosłe[4]. Według danych nowozelandzkiego departamentu ochrony przyrody, obecnie 9 na 10 piskląt wykluwających się w środowisku naturalnym pada ich ofiarą już w pierwszym roku życia. Nowa Zelandia prowadzi programy ochronne polegające na monitorowaniu liczebności gatunku, ograniczeniu liczebności zagrażających mu drapieżników, ponadto zabiera się jaja, inkubuje je, a na wolność wypuszcza się odchowane osobniki, zdolne stawić czoła drapieżnikom[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Apteryx australis, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ a b G. Shaw: The naturalist’s miscellany, or Coloured figures of natural objects; drawn and described immediately from nature. T. 24. London: Nodder & Co., 1813, s. ryc. 1057, 1058 i tekst. (ang.).
- ↑ a b c W. Rothschild. Notes on the Genus Apteryx. „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 1 (10), s. 61, 1893. (ang.).
- ↑ a b c BirdLife International, Apteryx australis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020 [online], wersja 2020-1 [dostęp 2020-07-04] (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Apterygidae Gray,GR, 1840 - kiwi - Kiwis (wersja: 2017-12-14). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-07-04].
- ↑ a b c A. Folch, F. Jutglar & E.F.J. Garcia: Southern Brown Kiwi (Apteryx australis), version 1.0. W: (red.): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2020. DOI: 10.2173/bow.sobkiw1.01. [dostęp 2020-07-04]. (ang.).
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-08-03]. (ang.).
- ↑ Brown Kiwi (Apteryx australis). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-10)]. (ang.).
- ↑ a b c d e f N. Bouglouan: Southern Brown Kiwi. [w:] oiseaux-birds.com [on-line]. [dostęp 2021-08-03]. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).