Rejencja opolska: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m →Okres pruski 1815-1922: poprawa linków |
drobne merytoryczne |
||
Linia 1: | Linia 1: | ||
'''Rejencja opolska''' ([[język niemiecki|niem.]] '''Regierungsbezirk Oppeln''') - pruska i niemiecka jednostka administracyjna funkcjonująca na terenie części [[Górny Śląsk|Górnego Śląska]] |
'''Rejencja opolska''' ([[język niemiecki|niem.]] '''Regierungsbezirk Oppeln''') - pruska i niemiecka jednostka administracyjna funkcjonująca w latach 1815-1945 na terenie części [[Górny Śląsk|Górnego Śląska]] oraz części Dolnego Śląska (Nysa, Grodków, Kluczbork)<ref>K. Orzechowski, ''Państwo i Prawo'' [w:] ''Historia Śląska t.2, 1763-1830 część II, 1807-1850'', pod red. M. Czapliński, Wrocław 2002</ref> Rejencję opolską zwyczajowo nazywano "Śląskiem Górnym" (''Oberschlesien''), mimo, że nie obejmowała całości ziem górnośląskich (w różnych okresach historii znajdowały się one także na terenie Austrii, Polski i Czechosłowacji). |
||
Wersja z 14:24, 30 kwi 2010
Rejencja opolska (niem. Regierungsbezirk Oppeln) - pruska i niemiecka jednostka administracyjna funkcjonująca w latach 1815-1945 na terenie części Górnego Śląska oraz części Dolnego Śląska (Nysa, Grodków, Kluczbork)[1] Rejencję opolską zwyczajowo nazywano "Śląskiem Górnym" (Oberschlesien), mimo, że nie obejmowała całości ziem górnośląskich (w różnych okresach historii znajdowały się one także na terenie Austrii, Polski i Czechosłowacji).
Okres pruski 1815-1922
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7c/Plebiscyt_na_G%C3%B3rnym_%C5%9Al%C4%85sku-mapa.gif/400px-Plebiscyt_na_G%C3%B3rnym_%C5%9Al%C4%85sku-mapa.gif)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/20/Schlesien_Kr_Rosenberg.png)
Rejencja opolska powstała w 1815 roku w wyniku nowego podziału administracyjnego Prus. Obejmowała wschodnie tereny prowincji Śląsk, początkowo złożyły się na nią następujące powiaty:
- Opole
- Pszczyna
- Olesno
- Lubliniec
- Strzelce Opolskie
- Bytom
- Gliwice
- Kluczbork
- Koźle
- Racibórz
- Prudnik
- Głubczyce
- Niemodlin
- Grodków
- Nysa.
W 1818 roku z terenów powiatów Pszczyna, Gliwice-Toszek i Racibórz powstał powiat rybnicki.
W miarę rozwoju przemysłu i miast śląskich zmieniał się wewnętrzny podział administracyjny rejencji. Opole, Gliwice i Racibórz zostały miastami wydzielonymi z powiatu, a okręg bytomski podzielono w 1873 roku na następujące jednostki:
- Powiaty miejskie (Stadtkreise)
- Powiaty ziemskie (Landkreise)
Okres Republiki Weimarskiej i III Rzeszy
Po podziale Górnego Śląska w 1922 roku między Polskę a Niemcy od rejencji opolskiej odpadła prawie cała wschodnia część przemysłowa. Do Polski przeszły następujące okręgi:
- Powiaty miejskie (Stadtkreise)
- Powiaty ziemskie (Landkreise)
Do RP odeszły też prawie całe powiaty tarnogórski i lubliniecki, a także niewielkie części gliwickiego, zabrskiego, raciborskiego i bytomskiego bez ich stolic.
Na mocy traktatu wersalskiego zamieszkana przez Czechów część powiatu raciborskiego (tzw. Kraik Hulczyński) przeszła pod jurysdykcję Czechosłowacji.
W wyniku podziału z 1922 roku na terenie rejencji opolskiej powstał nowy powiat Dobrodzień (z terenów lublinieckiego), resztki powiatu Tarnowskie Góry zjednoczono zaś z Bytomiem w okręg Beuthen-Tarnowitz.
w 1919 r. z pozostałych przy Niemczech części rejencji utworzono prowincję Górny Śląsk.
Skład etniczny
Spisy ludności w Niemczech, zwłaszcza na terenach o ludności mieszanej narodowościowo podporządkowane były celom politycznym i zmierzały do pomniejszenia roli mniejszości narodowych.
Według pruskiego spisu narodowego z 1828 roku za całkowicie lub prawie całkowicie niemieckie powiaty rejencji uznać można Nysę i Grodków (0% ludności polskojęzycznej), Głubczyce z Niemodlinem (odpowiednio: 8.6% i 10% mówiących po polsku). Powiat Prudnik miał prawie wyrównane proporcje ludności polsko- i niemieckojęzycznej, w pozostałych jednostkach przeważała aż do wybuchu I wojny światowej ludność polska, choć z dekady na dekadę proporcje zmieniały się na korzyść Niemców.
W powiecie Racibórz jedną trzecią ludności aż do 1914 roku stanowili Czesi.
Według spisu z 1910 w rejencji opolskiej wykazano 53 % ludności z językiem polskim jako ojczystym (ponad 581 tys.) i tylko 4 % (ponad 51 tys.) tzw. dwujęzycznych (polskim i niemieckim). 40 % ludności przyznawało się do niemczyzny. Już jednak w spisie z 1925 jako dwujęzyczni zadeklarowało się ponad 384 tys. a z językiem polskim tylko ponad 151 tys. Podczas spisu w 1933 deklarowanie polskiego było zabronione, można było podać "górnośląsko-polski", uczyniło to ponad 99 tys. osób. W spisie z 1939 podano już tylko 2 % jako odsetek ludności polskiej. Półoficjalne i poufne badania niemieckie (np.Bund Deutscher Osten) szacowały liczbę ludności polskiej na 550 tys., szacunki polskie z tego okresu oceniały tę wielkość na 800 tys. Spisy przeprowadzane w warunkach presji politycznej, ekonomicznej i administacyjnej, niekiedy przy jawnym i zamaskowanym terrorze, zmierzały m.in. do germanizacji ludności[2].
II wojna światowa
Na skutek agresji niemieckiej z 1939 roku i włączenia całego polskiego Górnego Śląska wraz z częścią Małopolski do prowincji Śląsk (od 1941 roku Górny Śląsk) rejencja opolska po raz trzeci w historii zmieniła granice. Do rejencji katowickiej odeszły miasta Bytom, Zabrze i Gliwice, a także powiaty Bytom-Tarnowskie Góry i Gliwice-Toszek. Do rejencji opolskiej przyłączono za to powiat Lubliniec z dawnego woj. śląskiego, który na powrót połączono z okręgiem Dobrodzienia, oraz powiaty Zawiercie i Blachownia. W tym kształcie rejencja opolska przetrwała do 1945 roku.
Dalsze losy
Po II wojnie światowej tereny tej jednostki administracyjnej wcielono prawie w całości do województwa śląskiego z siedzibą w Katowicach, przesiedlono licznych Zabużan. Od 1950 roku województwo opolskie odpowiada mniej lub bardziej rejencji z 1945 roku, z wyjątkiem powiatu Lubliniec, okręgów Blachowni i Zawiercia, które pozostają pod jurysdykcją Katowic, jak i włączonych do Opolszczyzny terenów Dolnego Śląska (Namysłów i Brzeg).