Trembowla

Trembowla

Теребовля

Zamek w Trembowli
Herb Flaga
Państwo	Ukraina
Obwód	tarnopolski
Prawa miejskie	1389
Powierzchnia	10,69 km²
Wysokość	270 m n.p.m.
Populacja (2012) • liczba ludności • gęstość	13 796 1290 os./km²
Nr kierunkowy	+380-3548
Kod pocztowy	48100
Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie Ukrainy Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:town}

{{Miejscowość infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | współrzędne = Nieznane pola: "sekundN", "sekundE", "stopniN", "stopniE", "minutE" oraz "minutN".

Dawny kościół karmelitów (po lewej), cerkiew św. Mikołaja (po prawej)

Kościół św. Piotra i Pawła

Położenie na mapie województwo tarnopolskiego w roku 1939

Zamek w Trembowli. Schemat

Przedwojenny herb

Trembowla (ukr. Теребовля) – miasto rejonowe na zachodniej Ukrainie w obwodzie tarnopolskim, nad rzeką Gniezna, dopływem rzeki Seret. W 2012 miasto zamieszkiwało 13,796 mieszkańców. Do 17 września 1939 miasto powiatowe w województwie tarnopolskim w Polsce.

Historia

Trembowla to jedna z najstarszych osad ziemi halickiej. W XI wieku była siedzibą księstwa Rościsławowiców. W roku 1340 przeszła w posiadanie króla Kazimierza Wielkiego, który zbudował tu zamek, o czym wspominają kroniki Janka z Czarnkowa i Jana Długosza. W roku 1389 Władysław Jagiełło wydał w Sieradzu dokument (znany z kopii z roku 1766), w którym nadał Trembowli prawo magdeburskie, z tym zastrzeżeniem, że w sprawach cywilnych, których wójt i rajcy rozstrzygnąć by nie zdołali, odnosić się mają do magistratu lwowskiego, celem ostatecznego rozpoznania i uzyskania wyroku. Nadanie to potwierdzali i rozszerzali następni królowie. Król Kazimierz Jagiellończyk wracając z Kamieńca Podolskiego zatrzymał się tu 14 września 1448 roku.

W XV w. Trembowla stała się siedzibą sądów szlacheckich dla okolicznej szlachty: sądu ziemskiego i sądu grodzkiego, które funkcjonowały do rozbiorów.

W roku 1498 miasto ucierpiało podczas najazdu hospodara mołdawskiego Stefana III, który pojmanych jeńców kazał stracić w Podhajcach. Po najeździe miasto otrzymało od Jana Olbrachta zwolnienie od podatków na osiem lat.

Gdy 13 marca 1515 roku Tatarzy napadli na ziemię halicką, przeciw nim ruszył z Buczacza hetman polny koronny Jan Tworowski, prowadząc siedmiuset jezdnych i obronił miasto. W rok później stoczyli tu walkę z czambułami tatarskimi wojewoda podolski Marcin Kamieniecki i wojewoda sandomierski, Stanisław Lanckoroński. W roku 1534 kasztelan krakowski Andrzej Tęczyński wzniósł tu nowy zamek. Podczas najazdu tatarskiego z roku 1575 Trembowla, broniona przez Jakuba Pretwicza, uległa zniszczeniu.

Za Zygmunta III Wazy, w roku 1594, kozacy Semena Nalewajki wkroczyli na Podole, dotarli do Trembowli i obrabowali mieszczan, zabierając im 160 koni, żywność, zapasy broni, prochu, towarów. W XV, XVI i XVII wieku miasto było niszczone podczas kolejnych wypraw Turków, Tatarów i Kozaków.

20 września 1675 roku 10 tys. Turków przystąpiło do oblężenia zamku w Trembowli. Załoga zamku składała się z 80 żołnierzy piechoty oraz z niewielkiej liczby szlachty wraz z ok. 200 chłopami i mieszczanami z miasteczka i okolicy. Całością obrony dowodził kapitan Jan Samuel Chrzanowski. Załoga, zagrzewana przez żonę komendanta Annę Dorotę, stawiła Turkom zacięty opór i odparła wszystkie szturmy armii tureckiej.

Konfederacja barska zawiązana została przez starostę trembowelskiego Joachima Karola Potockiego i szlachtę w 1768 roku. Na skutek I rozbioru Polski w 1772 roku miasto zostało zajęte przez Austriaków, zachowując funkcję miasta powiatowego. W 1809 roku przeszedł na mocy traktatu w Schönbrunn we władanie Imperium Rosyjskiego. W 1815 roku na mocy postanowień kongresu wiedeńskiego powrócił do Cesarstwa Austriackiego.

W roku 1913 miasto liczyło 10 tysięcy mieszkańców, w tym 4 tys. Polaków, 3,2 tys. Rusinów i 2,8 tys. Żydów. W okresie austro-węgierskim poprowadzono przez Trembowlę linię kolejową, wybudowano również dworzec. Od 18 listopada 1918 do 9 czerwca 1919 roku miasto znalazło się we władaniu ZURL.

W II Rzeczypospolitej Polskiej była to siedziba powiatu. W koszarach w tym czasie stacjonował 9 Pułk Ułanów Małopolskich. W 1939 roku nadano jej ponownie prawa miejskie. Od 17 września 1939 do czerwca 1941 i w latach 1944-1991 w ZSRR. W latach 1941-1944 zajęta przez Niemców. W połowie 1941 roku w Trembowli mieszkało około 1,7 tys. Żydów. Do likwidacji getta przystąpiono w 1943 roku. Sipo z Trembowli przy pomocy niemieckiej żandarmerii i ukraińskiej policji dokonała trzech akcji eksterminacyjnych w pobliżu wsi Plebanówka (getto w Trembowli).

W czasie II wojny światowej oddziały UPA, przy czynnym udziale miejscowej cywilnej ludności ukraińskiej, na terenie powiatu trembowelskiego wymordowały około 3 000 Polaków. W 1945 niemal cała polska ludność Trembowli została zmuszona do opuszczenia swego miasta.

Od sierpnia 1991 roku Trembowla znajduje się na Ukrainie. Rada Miejska Trembowli nadała honorowe obywatelstwo miasta Trembowli Stepanowi Banderze i Romanowi Szuchewyczowi.

Kalendarium

• 1097: miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana w kronikach
• 1366: ponownie włączona do Królestwa Polskiego
• 1389: otrzymała prawa miejskie
• do 1772 roku: miasto powiatowe w województwie podolskim
• do 1918 roku: miasto powiatowe w Galicji
• do 1939 roku: miasto powiatowe w województwie tarnopolskim
• w latach 1939-1941, 1944-1991: w ZSRR (Ukraińska SRR)
• w latach 1941-1944: okupacja niemiecka
• od 1991 wchodzi w skład Ukrainy

Zabytki

• zamek w ruinie, położony na krawędzi jaru rzeczki Gniezny. Zamek zbudował król Kazimierz Wielki w drugiej połowie XIV wieku w miejscu wcześniejszego drewnianego gródka. W roku 1534 zamek rozbudował kasztelan krakowski Andrzej Tęczyński, a w 1631 przebudował starosta trembowelski Andrzej Bałaban. Kozacy zdobyli go w 1648 roku, lecz po odzyskaniu go przez Polaków stawiał często skuteczny opór Kozakom, Turkom i Tatarom. Zamek stał się ważną twierdzą po zaborze Podola przez Turcję i zasłynął w 1675 roku bohaterską obroną przed Tatarami i Turkami. Został podstępnie zdobyty 9 maja 1687 roku, a następnie zniszczony przez Tatarów. Z obronnego zamku pozostały jedynie zewnętrzne mury i wały ziemne. U stóp wzgórza zamkowego znajdował się kiedyś pomnik Anny Doroty Chrzanowskiej, zniszczony w 1944 i odtworzony w 2013 roku;
• kościół karmelitów i klasztor ufundowany w roku 1635 przez Piotra Ożgę z Ossy (budowa trwała do 1639) – dawna fara trembowelska i sanktuarium Matki Boskiej. Po II wojnie światowej obraz znalazł się w kościele św. Katarzyny w Gdańsku; klasztor natomiast przekształcono w fabrykę ozdób choinkowych, a następnie dom kultury. Obecnie jest to cerkiew Trójcy Przenajświętszej, do której w 1990 dobudowano wieże.
• cerkiew pw. św. Mikołaja z przełomu XVI i XVII wieku, przebudowana w 1734 roku;
• ruiny obronnego monasteru bazylianów z 1716 roku (w Podgórzynach, 3 kilometry na południe od miasta przy ujściu Gniezny do Seretu), fundowanego w XVI wieku i służącego nawet 200 mnichom. Zachowała się cerkiew, budynek klasztorny, wieża bramna, dwie baszty narożne oraz inne umocnienia;
• kościół św. Piotra i Pawła z 1927 roku według projektu prof. Adolfa Szyszko-Bohusza, z charakterystyczną kolumnadą; za ZSRR kino;

Pobliskie miejscowości

Szablon:Kolumna-podział Okolice

Trembowlę okalały kiedyś polskie wioski: Podgórzany, Zieleńcze, na zachód Zaścinocze, na północy wioska Mikulińce i Łoszniów z kościołem oraz zamkiem Dulskich.

Ludzie związani z miastem

Honorowi obywatele

• Kazimierz Badeni

Zobacz też

• Getto w Trembowli

Linki zewnętrzne

• zdjęcia z Trembowli
• Fragment filmu dokumentalnego o byłym polskim mieszkancu Trembowli
• Trembowla, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 459 .