Tomasz Kostuch

Tomasz Kostuch

Tomasz Dulębiak
Tomasz Pigwa

Bryła, Klin

podpułkownik
Data i miejsce urodzenia	21 listopada 1916 Kielce
Data i miejsce śmierci	17 kwietnia 1992 Warszawa
Przebieg służby
Lata służby	1939–1950
Siły zbrojne	Wojsko Polskie Polskie Siły Zbrojne Armia Krajowa ludowe Wojsko Polskie
Jednostki	21 Batalion Czołgów Lekkich 10 Brygada Kawalerii Pancernej 1 Pułk Pancerny (PSZ) Obszar Warszawski AK
Stanowiska	dowódca plutonu
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa powstanie warszawskie
Odznaczenia

Tomasz Kostuch vel Tomasz Dulębiak vel Tomasz Pigwa, ps.: „Bryła”, „Klin” (ur. 21 listopada 1916 w Kielcach, zm. 17 kwietnia 1992 w Warszawie) – podpułkownik Wojska Polskiego, uczestnik Powstania Warszawskiego, więzień GZI, cichociemny. Znajomość języków: francuski. Zwykły Znak Spadochronowy nr 0211, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1566.

Życiorys

Urodził się w rodzinie Tomasza, nauczyciela, prezesa Rady Miejskiej w Kielcach i Stefanii z Kruczków. Od 1923 uczył się w Gimnazjum im. Jana Śniadeckiego w Kielcach, od 1930 w Gimnazjum Państwowym im. A. Mickiewicza w Warszawie, następnie w Gimnazjum Króla Władysława IV oraz Gimnazjum im. L. Lorentza w Warszawie, w 1936 zdał egzamin dojrzałości. Od 1 września 1936 słuchacz Szkoły Podchorążych Broni Pancernych w Modlinie, po jej ukończeniu 15 lipca 1939 przydzielony do 12 Batalionu Pancernego w Łucku.

W kampanii wrześniowej 1939 walczył jako dowódca 3 plutonu 1 kompanii 21 Batalionu Czołgów Lekkich. Był to jedyny batalion w Wojsku Polskim wyposażony w czołgi Renault R-35. 18 września wraz z batalionem przekroczył granicę polsko-rumuńską w Kutach, internowany w Rumunii w obozie Baile-Govora. 10 grudnia 1939 uciekł, w listopadzie przekroczył granicę rumuńsko-jugosłowiańską i przez Split, greckim frachtem „Attica” dotarł 3 grudnia do Marsylii. 20 grudnia 1939 wstąpił w Bessieres do Polskich Sił Zbrojnych, następnie w obozach: Sables-d’Or-les Pins, później Cairanne, Piolenc. od 1 czerwca 1940 przydzielony jako dowódca 4 plutonu 2 kompanii I baonu czołgów 10 Brygady Kawalerii Pancernej. Uczestniczył w walkach kampanii francuskiej, na szlaku Vertrus – Fere Champenoise – Montgivroux, osłaniając skrzydła francuskiego 8 Korpusu. 16 czerwca 1940 wraz ze swoim plutonem czołgów, działającym w składzie 1 batalionu czołgów uczestniczył w całonocnym natarciu na miasteczko Montbard nad Kanałem Burgundzkim, w celu umożliwienia przeprawy przez kanał i wyjścia dywizji z okrążenia. Wobec silnej obrony, braku paliwa i amunicji o świcie 17 czerwca z częścią oddziału wycofał się do lasów Moloy.

Po upadku Francji od 18 czerwca 1940 wraz z żołnierzami przedzierał się do nieokupowanej części Francji. Po dotarciu do Vichy rozbrojony, od 22 lipca 1940 dowódca pracującego przy budowie dróg plutonu roboczego „805” kompanii roboczej obozu w Carpiagne pod Marsylią oraz Garrigues w rejonie Nimes. 3 stycznia 1941 uciekł z zamiarem dotarcia do Wielkiej Brytanii, po opłaceniu przemytników wraz z kilkoma żołnierzami przemycony pod pokładem statku dotarł do Algieru, stamtąd do Oranu. 4 lutego 1941 aresztowany pod zarzutem paserstwa przez tajną policję francuską podległą rządowi w Vichy, przez ok. trzy miesiące przesłuchiwany, następnie osadzony w więzieniu w Oranie (Prison Civil d’Oran). W maju zwolniony z więzienia, osadzony w obozie internowanych w Mascara. Uciekł, schwytany, po miesiącu karnego aresztu osadzony w obozie Mecheria, następnie w obozach (oazach) Colomb Bechar w Algierii (na Sacharze) oraz Erfoud Tafillet na południu Maroka.

Uwolniony przez aliantów po inwazji na Afrykę Północną, 27 listopada 1942 dotarł do Casablanki i przez Gibraltar 5 grudnia 1942 do portu Greenock (Wielka Brytania). Od 18 grudnia przydzielony jako dowódca plutonu 1 pułku pancernego 16 Brygady Pancernej 1 Dywizji Pancernej.

Zgłosił się do służby w kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji oraz broni pancernej, na kursach specjalnych dla kandydatów na cichociemnych, m.in. dywersyjno – strzeleckim (STS 25, Garramour), podstaw wywiadu (STS 34, Bealieu), spadochronowym, i in. Zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 23 września 1943 w Chicheley przez szefa Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, przerzucony na stację wyczekiwania Głównej Bazy Przerzutowej w Latiano nieopodal Brindisi we Włoszech.

Przerzucony do Polski samolotem Dakota FD-919 „I” (267 Dywizjon RAF), w nocy 15/16 kwietnia 1944, w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Wildhorn I” (Most nr 1) na placówkę odbiorczą (lądowisko) „Bąk” w okolicach miejscowości Matczyn, 35 km od Lublina. Razem z nim przerzucono mjr Narcyza Łopianowskiego ps. Sarna. Samolotem z Polski odlecieli: gen. Stanisław Tatar ps. Turski, ppłk. Marian Dorotycz-Malewicz ps. Roch, por. Andrzej Pomian ps. Dowmuntt oraz wysłannik Delegata Rządu Zygmunt Berezowski i przedstawiciel Stronnictwa Ludowego Stanisław Ołtarzewski.

Po aklimatyzacji do realiów okupacyjnych, od 1 maja 1944 przydzielony do Warszawskiego Obszaru AK jako instruktor w ośrodku pancernym Obszaru „Wiatrak”: prowadził m.in. wykłady dla dowódców kompanii i plutonów pancernych, ze znajomości niemieckiej broni pancernej, w tym teoretyczne kursy jazdy.

W Powstaniu Warszawskim w podobwodzie Śródmieście Południowe, jako dowódca patrolu miotaczy ognia (3–6 sierpnia), m.in. w walkach w rejonie Sejmu; następnie od 12 sierpnia adiutant komendanta podobwodu mjr Stanisława Łętowskiego ps. Mechanik. Od 28 sierpnia oficer operacyjny odcinka taktycznego „Sarna”, dowodzonego przez mjr Narcyza Łopianowskiego ps. Sarna. Walczył w rejonie od skrzyżowania ul. Marszałkowskiej i Alei Jerozolimskich do Muzeum Narodowego. Po upadku powstania w niewoli niemieckiej, od 6 października 1944 w obozach w Ożarowie, Sandbostel i Lubece. 2 maja 1945 uwolniony przez wojska brytyjskie.

Od 11 maja 1945 w Wielkiej Brytanii, ponownie wstąpił do Polskich Siłach Zbrojnych, przydzielony do Ośrodka Wyszkolenia Piechoty w Crieff (Szkocja). Awansowany na stopień kapitana ze starszeństwem od 1 stycznia 1945. Od 20 lipca do 24 listopada 1945 uczestnik kursu przygotowawczego do Wyższej Szkoły Wojennej w miejscowości Crieff, następnie od stycznia 1946 uczestnik VI Kursu Wyższej Szkoły Wojennej w Cupar. Po jego ukończeniu 6 lipca 1946 mianowany oficerem dyplomowanym, przydzielony do 16 Brygady Pancernej.

11 października 1946 zrezygnował ze służby wojskowej, 7 listopada statkiem m/s Sobieski powrócił do Polski. Przesłuchiwany w WUBP w Gdańsku, zwolniony, od 5 marca 1947 powołany do Ludowego Wojska Polskiego, m.in jako kierownik sekcji w Oddziale II (wywiad) Sztabu Generalnego, kierownik sekcji w Biurze Wojskowym Ministerstwa Przemysłu i Handlu. W 1948 awansowany na stopień majora. Od 2 kwietnia 1950 przeniesiony do rezerwy.

16 października 1952 aresztowany przez Główny Zarząd Informacji, oskarżony o „usiłowanie obalenia przemocą ustroju państwa polskiego oraz szpiegostwo na rzecz mocarstw zachodnich”, w tzw. sprawie odpryskowej procesu generałów. Osadzony w więzieniu na Mokotowie, przesłuchiwany po 18 godzin na dobę. 24 kwietnia 1953 skazany na dożywocie. 22 lutego 1955 zwolniony z więzienia, udzielono mu przerwy w w odbyciu wyroku „ze względów społecznych”, 7 maja 1956 postępowanie umorzono „z braku dowodów winy”.

Od 20 sierpnia 1956 redaktor w wydawnictwie „Polonia”. Awansowany na stopień podpułkownika 16 lutego 1957. Do 1 września 1961 szef reklamy w Przedsiębiorstwie Handlu Zagranicznego „Metalexport”, następnie redaktor, kierownik redakcji w wydawnictwie, później pod nazwą Przedsiębiorstwo Reklamy i Wydawnictw Handlu Zagranicznego „AGPOL” w Warszawie. Od 1 lipca 1982 na emeryturze. Wystąpił w filmie dokumentalnym pt. Cichociemni z 1989. W 1988 Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej wydało jego wspomnienia pt. Podwójna pętla – wspomnienia cichociemnego.

W lipcu 1944 ożenił się z Zofią Grzymską (ur. 1917), z którą miał dwoje dzieci: Tomasza (ur. 1945) i Małgorzatę zamężną Górecką (ur. 1950). Zmarł 17 kwietnia 1992 w Warszawie.

Awanse

• podporucznik – ze starszeństwem od 1 sierpnia 1939
• porucznik – 1 marca 1944 roku
• kapitan – ze starszeństwem od 1 stycznia 1945
• oficer dyplomowany - 6 lipca 1946
• major dyplomowany – 1948
• podpułkownik dyplomowany – 16 lutego 1957

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 13545
• Krzyż Walecznych – dwukrotnie
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• Złoty Krzyż Zasługi

Bibliografia

• Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. 3. Zwierzyniec – Rzeszów: Obywatelskie Stowarzyszenie „Ostoja”, 2002, s. 54–57. ISBN 83-902499-5-2.
• Jędrzej Tucholski: Cichociemni. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1984, s. 343. ISBN 83-211-0537-8.
• Jędrzej Tucholski: Cichociemni 1941–1945 – Sylwetki spadochroniarzy. Wojskowy Instytut Historyczny, 1984, s. 200–201.
• Krzysztof A.K.A. Tochman Krzysztof A.K.A., Kpt. Adam Boryczka ps. „Brona”, „Tońko” cichociemny, oficer AK, działacz Delegatury Zagranicznej Zrzeszenia WiN. Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Wydział Nauk Historycznych i Społecznych, Praca doktorska przygotowana pod kierunkiem dr. hab. Grzegorza Ostasza, prof. PRz, Rzeszów 2012 [dostęp 2015-06-24] [zarchiwizowane z adresu 2013-12-03] .brak strony (książka)
• Tomasz Kostuch – cichociemny z Ursynowa. 2013-10-03. [dostęp 2013-11-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-10)].

Linki zewnętrzne

• Biogram na stronie elitadywersji.org